نوآوران آنلاین- سمینار بین المللی «ارتباطات صلح و گردشگری شهری» عنوان جلسه ای بود که روز شنبه 22 دی ماه با سخنرانی پرفسور احمد پاد‌مت‌سام (استاد دانشگاه سلطان زین العابدین مالزی)، دکتر فابیو کارین (عضو هیأت علمی دانشگاه کاونتری انگلیس)، محقق، مدرس و سفیر مؤسسه و توریسم در اروپا)، دکتر سید وحید عقیلی (عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی و همچنین عضو هیأت مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات)، دکتر زاهد قادری (عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی و متخصص مدیریت بین المللی گردشگری)، دکتر زهیر صباغ پور (عضو هیأت مدیره انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات) و همچنین با حضور هادی خانیکی (رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات) در تالار گفت‌و‌گوی دانشکده علوم اجتماعی برگزار شد.
در اهمیت مقوله ارتباطات همین بس که امروز راه رفع بسیاری از مشکلات در تمامی حوزه ها از مسیر گسترش روابط چه در سطح فدری و در سطح بین المللی می گذرد. در شرایط کنونی به واسطه رشد فناوری های ارتباطی و توسعه آن ها شاهد درنوردیدن مرزهای جغرافیایی هستیم.
امروزه همه افراد دنیا به خوبی دریافته اند که بدون برقراری ارتباطات نمی توان امور را پیش برد. در حوزه تبادل میان فرهنگ ها و ملل مختلف نیز این نکته مهم به خوبی خودنمایی می کند که ارتباطات بحث بسیار مهمی است.
با واکاوی پیرامون مشکلات حال حاضر دنیا درمی‌یابیم که ریشه بسیاری از ناآرامی ها و تنش هایی که امروزه به ویژه در خاورمیانه شاهد هستیم به نبود ارتباطات سالم میان ملل بازمی‌گردد؛ ارتباطاتی که می‌تواند پیام‌آور صلح باشد و آرامش و فضایی به دور از تنش را برای همگان به ارمغان آورد.
«ارتباطات صلح» عبارتی دو کلمه ای است، اما اگر به معنای واقعی کلمه شاهد تحقق آن در میان ملل باشیم می توانیم به بهبود روابط امید داشته باشیم.
بر کسی پوشیده نیست که بحث ارتباطات در همه سطوح از جمله مقولات بسیار مهمی است که باید موردتوجه قرار گیرد.
با بررسی مشکلات موجود میان جوامع به این نکته بسیار مهم دست می یابیم که گسترش صلح منوط به برقراری ارتباطات گسترده میان کشورهاست.
برای نمونه می توان به پروژه شکست خورده ایران هراسی اشاره کرد که در سال های اخیر توسط بسیاری از کشورها دنبال شد، اما با تلاش های تیم قوی دیپلماسی کشورمان و همچنین آرایش مدبرانه رسانه های داخلی در راستای گسترش ارتباطات با دیگر کشورها موفق شدیم این چهره مخدوش را که دشمنان در دنیا ایجاد کرده بودند، تغییر دهیم و نگاه ها به کشورمان واقعی تر شود و این امر را مدیون ارتباطاتی هستیم که دیپلمات های کشورمان برقرار و از طریق آن به ارائه چهره ای حقیقی از ایران پرداختند. اگر بخواهیم جانب انصاف را در نظر داشته باشیم باید گریزی نیز به نقش مهم رسانه ها و سایر وسائل ارتباط جمعی به عنوان یکی از راه های گسترش ارتباطات بزنیم.
«ارتباطات صلح» علاوه بر این که در بسیاری از حوزه ها همچون تبادلات سیاسی، فرهنگی، گردشگری، هنری و ... می تواند برقرار شود، اما نقش رسانه ها را نیز نباید در این مسیر به فراموشی سپرد.
پرواضح است که رسانه ها به مثابه پُلی در این مسیر عمل خواهند کرد که زمینه نزدیکی و تبادلات را بیش از پیش فراهم می‌کنند.
در روزگاری، مطبوعات چاپی به عنوان مهم ترین رسانه به ایفای نقش می پرداختند، اما امروزه با رشد فضای مجازی و ظهور شبکه های اجتماعی شاهد گسترش ارتباطات عمیق تری میان کشورها هستیم. امروزه فردی از شرقی ترین کشور دنیا می تواند به فردی در غربی ترین سرزمین پیامی را ارسال و حتی «بازخورد» آن را نیز دریافت کند؛ این در حالی است که در گذشته چنین نبود و ارتباطات به اخبار مهاجران و همچنین تاجرانی محدود می شد که با کشتی و یا سایر وسائل حمل و نقل برای انجام فعالیت های اقتصادی شان به دیگر سرزمین ها مهاجرت و اخبار را منتقل می‌کردند.
این نکته غیر قابل انکار است که در مسیر گسترش ارتباطات آن هم در حوزه بین المللی نیازمند استفاده از رسانه ها نیز هستیم البته نه فقط برای انتقال اخبار بلکه به منظور ایجاد فضایی آرام برای تبادلات فرهنگی میان جوامع و فرهنگ های مختلف.
به همین بهانه و با توجه به اهمیت بالای «ارتباطات صلح» روز گذشته سمیناری بین المللی با محوریت «ارتباطات صلح و گردشگری شهری» برگزار شد.
صلح زمانی دست یافتنی است که در ذهن، فردی صلح جو باشیم
در ابتدای این سمینار پرفسور احمد پاد‌مت‌سام، استاد دانشگاه سلطان زین العابدین مالزی به بحث ترویسم شهری اشاره ای داشت و گفت: بدون شک تا زمانی که در پی صلح نیستیم نمی توانیم صلح را بیابیم. درحقیقت صلح زمانی دست یافتنی خواهد بود که در ذهن، فردی صلح‌جو و به دور از تنش و ناآرامی باشیم؛ از این رو ضروری است که در ابتدا صلح را در ذهن های مان به عنوان پیش زمینه ای برای ایجاد صلح در دنیا ایجاد کنیم تا بتوانیم به طور واقعی نیز آن را اشاعه دهیم.
وی در بخش دیگری از سخنانش به بحث مهم مذهب پرداخت و عنوان کرد: همه مذاهب دنیا به دنبال ترویج مدلی از فردی صلح جو هستند تا به این ترتیب جامعه ای آرام داشته باشیم.
پرفسور احمد پاد‌مت‌سام همچنین معتقد است که در برقراری صلح، ارتباطات نقش بسیار مهمی ایفا می کند؛ چراکه نحوه ایجاد ارتباط در شرایط مختلف که چه نوع جملات و کلماتی را انتخاب کنیم امر بسیار مهمی است که از طریق دانش و مهارت های ارتباطی می توان به آن دست یافت.
وی برقراری ارتباطات خوب را عامل اصلی در رشد و توسعه صنعت گردشگری خواند و اظهار داشت: ارتباطات درحقیقت همچون پلی عمل می کند که بر روی مشترکات جوامع تاکید دارد؛ از این رو می توان گفت ارتباطات خوب نقش بسیار مؤثری در برقراری و گسترش صلح میان ملل ایفا می کند و این مؤلفه بسیار مهم باید موردتوجه قرار گیرد.
معرفی چهره واقعی ایران با گسترش ارتباطات میان فرهنگی
در ادامه جناب آقای دکتر سید وحید عقیلی، عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی نیز ضمن خیرمقدم به مهمانان اظهار داشت: بسیاری از پژوهشگران درخصوص مقوله مهم صلح صحبت هایی داشتند، اما باید این نکته بسیار مهم را موردتوجه قرار دهیم مادامی که صلح را در خود و همچنین جامعه ایجاد و تقویت نکنیم، نمی‌توان به این مهم دست یافت.
وی به تعریفی از دکتر اسلامی ندوشن از صلح اشاره و همچنین عنوان کرد: صلح زمانی برقرار است که برای صلح باشد نه از روی عاملی همچون ترس. درواقع باید گفت صلح زمانی محقق می شود که هدف اصلی صحبت کنندگان از آن صلح به معنای واقعی کلمه باشد و در این میان فشارهای بیرونی تأثیرگذار نباشند.
این عضو هیأت علمی دانشگاه همچنین با اشاره به روابط فرهنگی نزدیک میان ایران و ترکیه مطرح کرد: بیش از 200 سال میان عثمانی ها و سلسله صفویه جنگ صورت گرفت، اما با این وجود اکنون شاهد فهم مشترکی میان دو کشور هستیم که به جرأت می توان آن را نتیجه ارتباطات بسیار خوب به ویژه در حوزه فرهنگی میان کشورهای ایران و ترکیه دانست.
دکتر عقیلی با اشاره به تئوری «ارتباطات میان فرهنگی» که در سال 1951 میلادی توسط «ادوارد هال» مطرح شد، گفت: در زمان طرح این تئوری امریکا تأثیر بسیار زیادی بر کشورهای اروپایی و آسیایی داشت و در آن زمان گسترش ایده صلح توسط امریکا که در پی تامین منافع خود و تاثیرگذاری بر افکارعمومی بود بیشتر مورد توجه قرار گرفت و برای تقویت آن اقداماتی انجام شد.
وی از دیگر مزایای گسترش ارتباطات را تغییر نگاه جهانیان به کشور ما عنوان و بیان کرد: بسیاری از گردشگران که به ایران وارد می شدند در ابتدای سفر نگاه منفی داشتند، اما بعد از گذشت چند روز خود اذعان کردند که این تصویر منفی تا حد زیادی جای خود را به دیدگاه مثبت نسبت به ایران داده است و حتی در اکثر موارد خواهان مسافرت مجدد به ایران هستند که این اتفاق به خوبی بیانگر نقش مهم ارتباطات در شناخت چهره حقیقی از کشورهاست.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: رسانه‌ها و ارتباطات نقش بسیار مهمی در معرفی ایرانیان به چهره ای صلح طلب در دنیا ایفا کردند. این در حالی است که برخی کشورها از ابزارهایی همچون تبادلات فرهنگی و هنری به عنوان ابزارهایی در مسیر ایجاد نفوذ استفاده کردند، اما شواهد تاریخی موجود نیز بر این امر صحه می گذارند که ایرانیان همواره در پی صلح و آرامش بوده اند و تنها یک مورد لشکرکشی به کشور هند را در زمان نادرشاه افشار شاهد هستیم که آن نیز به خون خواهی از قتل شاه سلطان حسین بود.
نقش مهم رسانه های داخلی در از بین بردن نگاه های منفی علیه ایران
همچنین در حاشیه این سمینار با توجه به نقطه نظرات بسیار دقیق و کارشناسانه دکتر وحید عقیلی پیرامون موضوع «صلح و ارتباطات» بر آن شدیم تا گفت و گویی اختصاصی با این استاد برجسته دانشگاه داشته باشیم.
دکتر عقیلی طی این گفت و گو با بیان این که طی سال های اخیر «ارتباطات و صلح» به طور جدی جایگزین «روزنامه نگاری صلح» شده است، اظهار داشت: علت این امر را می توان در این دانست که روزنامه نگاران صلح موفق نشدند کمکی به استقرار صلح و از سوی دیگر تقبیح جنگ داشته باشند و به همین دلیل در سال های گذشته تمرکز بیشتری بر ارتباطات صلح انجام شد.
وی در تشریح مفهوم «ارتباطات صلح» عنوان کرد: ارتباطات صلح مفهومی کلی تر از روزنامه نگاری صلح است. اگر بخواهیم این دو را مورد قیاس قرار دهیم باید گفت رابطه ای که میان ارتباطات توسعه و روزنامه نگاری توسعه وجود دارد، میان ارتباطات صلح و روزنامه نگاری صلح نیز برقرار است. درواقع ارتباطات صلح، مفهوم بسیار کلی و دربرگیرنده و از سوی دیگر روزنامه نگاری صلح مفهومی بسیار جزئی تر است.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: آمریکایی ها در سال 1951 با راه اندازی ایده ارتباطات بین فرهنگی اهداف بسیار پوشیده ای را در دنیا به دست آورند که یکی از آن ها تبادل شخصیت های علمی و نخبگان کشورهای جهان سوم بود که از این طریق تلاش داشتند تا آن ها را جذب کنند یعنی دقیقا همان فرار مغزها صورت گرفت.
دکتر عقیلی همچنین به بحث نفوذ در جریان قدرت اقتصادی اشاره کرد و گفت: امریکایی ها براساس ارتباطات بین فرهنگی به این نتیجه رسیدند که برای تقویت قدرت فرهنگی شان در سال های بعد از جنگ جهانی دوم در کنار سلطه سیاسی که بر کشورهای جهان سوم داشتند تلاش کردند تا از راه ارتباطات بین فرهنگی و نفوذ در بازارهای بین المللی اقتصاد خود را تقویت کنند.
وی با بیان این که امریکایی ها در فرآیند معرفی ارتباطات بین فرهنگی، پایگاه های نظامی را در کشورهای جهان سوم و حتی کشورهای اروپایی ایجاد کردند که همچنان در کشورهایی همچون ترکیه، یونان و ژاپن قابل مشاهده است، تصریح کرد: امریکایی ها در واقع با بحث ارتباطات بین فرهنگی قصد داشتند حضورشان را از نظر نظامی در دیگر کشورها افزایش دهند و در این زمینه باز هم متوسل به بحث ارتباطات بین فرهنگی شدند.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر این که ارتباطات صلحی که امروزه موردتوجه برخی از اندیشمندان است آن چیزی نیست که در اهداف اصلی و نقطه نظرات ادوارد هال بوده است، گفت: در دورانی زندگی می کنیم که با سرمایه گذاری روی ارتباطات صلح و درک مشترک از فرهنگ بین کشورهای جهان سوم و حتی کشورهای دیگر می توان به نحوی در ایجاد صلح جهانی کمک کرد.
دکتر عقیلی ادامه داد: کشور ما متاسفانه قربانی انگاره سازی منفی شده که توسط رسانه های غربی در ذهن جهانیان نقش بسته است. به بیان دیگر رسانه های غربی اعم از هر نوع دیداری و شنیداری و یا فضای مجازی در افکار عمومی جهان این چنین القا کردند که ایرانیان جنگ طلب هستند و تصویری کاملا منفی از ایران ایجاد کردند و متاسفانه رسانه های داخلی در این میان کوتاهی کردند و اقدام به نمایش چهره واقعی ایران نکردند.
وجود امنیت؛ ضامن توسعه گردشگری
سپس دکتر زاهد قادری، عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی با بیان این که برخی شهرها به عنوان مقاصد اصلی گردشگری و اقتصادی در دنیا شناخته می شوند، گفت: یکی از موضوعاتی که مطرح است بحث امنیت شهرهای توریست پذیر است که برخی شهرها که در رده پرجاذبه ترین ها برای گردشگران هستند و به دلیل گسترش این صنعت از امنیت برخودار نیستند.
وی افزود: طی پژوهشی که درخصوص این موضوع انجام شد با دو سوال اساسی مواجه شدیم که صلح باعث گسترش گردشگری می شود و یا این که گردشگری موجبات افزایش صلح میان ملل را فراهم می کند. برای نمونه به شهری همچون بانکوک و آمار بالای گردشگران آن برخوردیم که در دنیا بیشترین جذب توریست را دارد و در رتبه های بعد از آن لندن، پاریس و دوبی قرار دارند، اما بانکوک از نظر تامین امنیت در رده چهل و نهمین شهر دنیاست.
این عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی با بیان این که مقاصد گردشگری شهری علاوه بر این‌که همه ساله تعداد بسیاری از گردشگران را به خود جذب می کنند، اما مقاصدی برای جرم و جنایت و همچنین تهدیدی برای سایر گردشگران نیز بوده اند، اظهار داشت: متأسفانه شاهد تعداد بسیاری از فعالیت های تروریستی در نقاط مهم گردشگری حتی کشورهای توسعه یافته دنیا هستیم. برای نمونه می توان به حوادث تروریستی استانبول و لندن و یا بمب گذاری در هتل مهاراجه هند اشاره کرد.
دکتر قادری ادامه داد: در برخی موارد نیز رشد گردشگری موجب ایجاد صلح در میان جوامع شده است که می توان از جمله آن ها به مراسم اربعین اشاره کرد که همه ساله کشور عراق پذیرای تعداد بسیاری از زائران است. البته می توان گفت صنعت گردشگری همیشه منجر به صلح نشده است، اما در هر حال باید این نکته مهم را مورد توجه قرار داد که گردشگری همواره از صلح استفاده کرده و وجود امنیت در وهله نخست موجب بهبودی و توسعه گردشگری می شود.
گسترش صلح؛ منوط به تعامل بیشتر جهانیان با یک دیگر
در پایان سمینار بین المللی «ارتباطات صلح و گردشگری شهری» دکتر هادی خانیکی، رئیس انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات عنوان کرد: صلح را باید به عنوان یک گمشده در دنیای معاصر در نظر گرفت؛ چراکه نیاز به صلح اگرچه در طول تاریخ وجود داشته، اما مورد استقبال هیچ اندیشمندی قرار نگرفته است و تنها شاهد تحمیل جنگ و بی خردی در حال حاضر هستیم.
وی افزود: طبیعتاً برقراری صلح، ارتباط مستقیمی با گسترش ارتباطات در دنیا دارد. درحقیقت هرچه جهان به هم نزدیک تر و جهانیان با یک دیگر در تعامل و ارتباط بیشتری باشند، می توان امید به گسترش اندیشه هایی همچون صلح و برقراری آرامش در دنیا داشت.