نوآوران آنلاین- در دو مصاحبه پیشین با رضا مهدوی و حیدر کاکی صحبت کردیم. این بار پای صحبت مدیرعامل خانه موسیقی نشستیم تا نظر او را هم در این زمینه بدانیم.
حمیدرضا نوربخش در گفت‌وگویی با ایسنا در این باره گفت: در حال حاضر افزایش انتشار تک‌آهنگ در کل جهان نیز دیده می‌شود، چراکه بیشترین مصرف موسیقی در حوزه فضای مجازی صورت می‌گیرد. درواقع در کل دنیا از طریق آیتیونز یا اسپاتیفای نیز با تک‌آهنگ‌ها رو به رو هستیم؛ البته در آنجا آلبوم هم تولید می‌شود ولی دورنما این است که تولید آلبوم در کل دنیا کاهش پیدا کند.
از او سوال کردیم چرا در ایران این اتفاق سریع‌تر در حال رخ دادن است؟ پاسخ داد: دلیل عمده آن سختی کار تولید آلبوم در ایران است. درواقع اگر در ایران کسی بخواهد آلبومی را با هشت یا هفت تک آهنگ منتشر کند باید هزینه زیادی را صرف کند در حالی که هزینه او بازگشتی نخواهد داشت. بنابراین زمانی که هزینه باز نمی‌گردد، تولید آلبوم برای هنرمند مقرون به صرفه نیست.
نوربخش درباره همچنین تولید آلبوم در حوزه موسیقی نواحی یا کلاسیک، گفت: در حوزه موسیقی جدی یا کلاسیک خیلی کم پیش می‌آید که یک آلبوم منتشر شود؛ چراکه در این بخش به طور کلی هیچ هزینه‌ای بازگشت نخواهد داشت. با این حال تولیدکنندگان موسیقی پاپ اگر هم آلبومی را منتشر کنند با برگزاری کنسرت پولشان بازگشت داده خواهد شد و سود هم خواهند کرد؛ درواقع خود آنها حاضرند که آلبوم را مجانی منتشر کنند و قیمت بلیط کنسرت را بالا ببرند.
او ادامه داد: مردم ما از موسیقی پاپ استقبال خواهند کرد ولی به دنبال موسیقی جدی نیستند به همین دلیل سرمایه‌گذاران و شرکت‌های خصوصی نسبت به سرمایه‌گذاری روی این سبک موسیقی بسیار بی‌میل هستند و اگر هم هنرمندان با سرمایه شخصی خود کاری را به زحمت انجام دهند و با قیمت خیلی نازل هم به انتشار برسانند درآمد خاصی از انتشار آلبوم نخواهند داشت و صرفاً این اقدام را برای اینکه کاری کرده باشند انجام می‌دهند تا رزومه‌ای در این زمینه داشته باشند.
این خواننده موسیقی ایرانی بیان کرد که در حال حاضر تعداد زیادی از هنرمندان موسیقی دهه ۶۰ دیگر فعالیتی در عرصه موسیقی ندارند، درصورتی که اکنون در دوره میانسالی خود به سر می‌برند نه کهن‌سالی که بگوییم دیگر بازنشسته شده‌اند.
او با بیان اینکه این مشکلات بخاطر رعایت نشدن قانون کپی رایت در ایران است، گفت: در حال حاضر اوضاع موسیقی ایران ویران است. بخش موسیقی بخصوص در حوزه پاپ، گردش مالی بالایی دارد ولی پول آن در جیب دلالان، سرمایه‌گذاران بخش خصوصی یا سالن‌دارها می‌رود و سودی به هنرمند نمی‌رسد؛ البته این گردش مالی هم از فروش بلیط کنسرت به دست می‌آید و تولید اثر موسیقی برای هیچ هنرمندی در ایران سود مالی یا حتی بازگشت سرمایه ندارد.
نوربخش با شرح وضعیت حاضر فروش اثر موسیقی در ایران و رعایت نشدن قانون کپی رایت، گرایش هنرمندان به تک‌آهنگ را طبیعی خواند و گفت که حداقل تولید تک‌آهنگ برای هنرمندان به‌خصوص جوان‌ترها که می‌خواهند خود را به مردم معرفی کنند، راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر خواهد بود.
از او سوال کردیم که سیاست‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا چه حد در گرایش هنرمندان به انتشار تک ترک تأثیرگذار بوده است؟ پاسخ داد: نمی‌توانیم در این امر تنها ارشاد را مقصر بدانیم و باید کل مجموعه را بازخواست کرد، چراکه ارشاد نیز یک بخش دولتی است که سه وظیفه از جمله سیاست‌گذاری، نظارت و حمایت دارد. ارشاد در بخش حمایت که هیچ کاری برای هنرمندان انجام نمی‌دهد و این اتفاق هم نخواهد افتاد؛ درواقع ما تا به حال بودجه حمایتی برای موسیقی ندیده‌ایم.
مدیرعامل خانه موسیقی اضافه کرد: بنابراین کار ارشاد بیشتر نظارت شده است؛ یعنی اینکه دفتر موسیقی در ارشاد، مرکزی است که افراد برای گرفتن مجوز به آن مراجعه می‌کنند. حال در بخش نظارت تنها می‌توان درباره اینکه سخت بگیرد یا سهل صحبت کرد. از طرفی ارشاد سیاست‌گذاری خاصی هم ندارد؛ یعنی اینکه بگوییم سیاست‌گذاری‌های دولت درباره اینکه مثلاً ترویج موسیقی به کدام سمت و سو باید برود نیز وجود ندارد؛ ضمن اینکه ابزارش هم وجود ندارد.
او درباره نقش رسانه برای ترویج نوع درستی از هنر موسیقی گفت: مهم‌ترین ابزاری که برای ترویج نوع درستی از موسیقی وجود دارد، رسانه است؛ رسانه هم که دست ارشاد نیست. آن چیزی که برای مردم ظاهرسازی می‌کند، چیست؟ رسانه. مردم آنچه را که در این جعبه جادویی می‌بینند، بیرون هم به دنبالش می‌روند؛ برای اینکه گوششان با آن انس می‌گیرد؛ البته درست است که رسانه‌های خارجی مانند شبکه‌های ماهواره‌ای هم می‌توانند تأثیرگذار باشند، ولی تلویزیون خودمان تا چه حد برای نشان دادن نوع خوب و اصیلی از موسیقی به مردم تلاش می‌کند؟ درواقع اصلاً چقدر موسیقی در تلویزیون ما جایگاه دارد؟ چه نوع موسیقی را ترویج می‌کند؟
نوربخش با بیان اینکه در تلویزیون اصلاً به موسیقی سنتی پرداخته نمی‌شود، افزود: شما الآن در این رسانه آواز می‌شنوید؟ نه؛ تنها موسیقی‌ها سطح پایین نه حتی معمولی را می‌توان در تلویزیون شنید. از طرفی نگاه کنید که تلویزیون در زمان‌های پرمخاطب چه سطحی از فعالان موسیقی را دعوت می‌کند؟ چهره‌هایی را دعوت می‌کنند که نازل‌ترین سطح موسیقی را به مردم عرضه می‌کنند. چنین امری به مردم می‌فهماند که آنها نیز باید چنین سطح پایینی را از موسیقی دنبال کنند.
وی ادامه داد: به همین دلیل نمی‌توان در برابر این مشکلات تنها ارشاد را مقصر دانست چراکه هر نهاد مربوطی به نوع خودش در این جریان مقصر است.
پس از پایان این بخش از صحبت‌ها، بحث دیگری را پیش کشیدیم. در اسفند ماه سال گذشته نمایندگان مجلس با تصویب طرحی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را مکلف کردند که ۱۰ درصد بهای بلیت اجراهای صحنه‌ای (کنسرت) در تهران و کلانشهرها را أخذ و به حساب درآمد عمومی نزد خزانه‌داری کل کشور واریز کند.
مدیرعامل دفتر موسیقی که پیش از این نسبت به این امر واکنش نشان داده بود، این بار به ایسنا گفت: این قانون بسیار ناکارشناسانه است و اصلاً روی آن مطالعه نشده و دارای مشکلات زیادی است. واقعاً متأسفیم که بخشی از بدنه وزارت ارشاد نیز این قانون را به مجلس برده و به تصویب رسانده‌اند. برای به تصویب رساندن این قانون با هیچ بخش تخصصی موسیقی مشورت نشده و مورد بررسی قرار نگرفته است؛ بنابراین یک قانونی است که با عجله به مجلس معرفی شد و به تصویب رسیده است.
او ادامه داد: اینکه ما برای چنین قانونی بخش‌های مختلف موسیقی را تفکیک نکنیم و همه را یک‌جور ببینیم و از همه بخواهیم ۱۰ درصد بگیریم، نادرست است؛ چراکه مثلاً بخش‌های پاپ ممکن است در سال ۲۰۰ بار کنسرت دهند ولی بخش سنتی یا کلاسیک در سال شاید ۲۰ شب هم کنسرت نداشته باشد. پس درآمد این‌ها با هم برابر نیست که بخواهیم با آنها برخورد یکسانی داشته باشیم.
نوربخش با بیان اینکه این کار به گردش کار موسیقی لطمه خواهد زد و هزینه‌ها را بالا خواهد برد و در نهایت دود آن به چشم بخش هنری خواهد رفت، گفت: به دلیل اینکه آن ۱۰ درصد روی بلیط‌ها کشیده خواهد شد؛ بنابراین مصرف‌کننده نیز کمتر خواهد شد. ما همه اوضاع و احوال اقتصادی کشور را می‌دانیم. زمانی که با گران شدن ضروریات اولیه مردم مانند شیر و پنیر، مقدار مصرفی آن در سبد مصرفی خانوار پایین می‌آید، پس کنسرت رفتن که جزو تفریحات مردم است نیز کاهش خواهد یافت. طبیعتاً اگر قبلاً کسی در سال ۱۰ بار کنسرت می‌رفته این بار سالی پنج بار می‌رود و کسی که دو بار می‌رفته شاید دیگر نرود؛ به همین دلیل به این ابعاد آسیب‌زننده فکر نشده است.
او در پایان گفت: امیدوارم در سال آینده این قانون حتماً از ردیف بودجه حذف شود و امسال هم تلاش‌هایی شده است. همان‌طور که مدیر کل موسیقی گفته، ما یک الحاقیه‌ای را پیشنهاد کرده‌ایم که امیدوارم در مجلس تصویب شود که بتوانیم بخشی آسیب‌پذیرتر موسیقی را از شمول این قانون خارج کنیم و از طرفی بخش پاپ نیز خیلی آسیب نبیند.