نوآوران آنلاین- ژانر معمایی و پلیسی، یکی از ژانرهای محبوب در میان آثار نمایشی است و هرچقدر داستان این سریالها با مسائل روز جامعه بیشتر پیوند بخورند و معماهای پیچیدهتر و روابط چند لایهتری داشته باشند، مخاطب حظ بیشتری از همراهی با آن میبرد و بیشتر کنجکاو میشود به تماشای قسمتهای بعدی این آثار بنشیند. تجربه هم نشان داده است که اگرچه همیشه در ساخت سریالهای پلیسی و معمایی به لحاظ پروداکشن، روابط معمایی و فرم و محتوا چند گام از استانداردهای روز دنیا عقب هستیم اما آثار شاخصی طی همین سالها ساخته شده که در ذهن و خاطره مخاطب باقی مانده است. طی چند سال اخیر تلاشی هم صورت گرفته است تا این حوزه به یک روایت صرفا پلیسی و اکشن محدود نمانیم و در سوژه سراغ معضلات اجتماعی هم برویم. گاهی هم این سریالها وارد فازهای امنیتی شدهاند و به بررسی مسائل کلانتر هم پرداختهاند. با این حال معدود سریالهایی بودهاند که توانستهاند در ژانر امنیتی، ساختار موفقی داشته باشند و همزمان با رعایت ملاحظات، مخاطب را هم با خود جذب کنند. «ترور خاموش» یکی از آثار معدود تلویزیونی است که اگرچه تنها سه قسمت از آن پخش شده اما از همین ابتدا مخاطب را به خود جذب کرده و بهعنوان شاهدمثال اولین قسمت آن حدود ۲۳ هزار بار از سامانه تلوبیون دیده شده است. استقبالی که البته ثبات و مهمتر از آن سیر صعودی آن بهشدت مشروط به حفظ استانداردهای همین چند قسمت ابتدایی، در قسمتهای آتی مجموعه است.
مواد مخدر؛ بهدنبال ردپای مافیا
سوژه اصلی سریال «ترور خاموش» که در ابتدای ساخت با عنوان «مرگ خاموش» کلید خورد، مواد مخدر است؛ یک سوژه بهظاهر کلیشهای اما این سریال نگاهی کلانتر از سریالهای معمول تلویزیون به مواد مخدر دارد و از جنبه بینالمللی و مافیایی به این موضوع میپردازد. تلویزیون در همه این سالها به نوعی سوژه مواد مخدر و اعتیاد را در آثار نمایشی و غیرنمایشی خود گنجانده و کم نبودهاند سریالهایی که به این معضل پرداختهاند. اینکه این سریالها چقدر موفق و تاثیرگذار بودهاند بحث دیگری است که در اینجا نمیگنجد اما پرداخت سطحی به اعتیاد گاه باعث شده تلنگر و شوکآوری لازم را دیگر برای مخاطب نداشته باشد و تا حد یک آسیب اجتماعی ساده و نه خانمانسوز نزول پیدا کند. رویکرد غیرکلیشهای «ترور خاموش» را اما همان ابتدا و از متن ابتدایی سریال میتوان دریافت که از پدیدهای با نام «نارکو تروریسم» پرده میبردارد. نارکو تروریسم به اقدامات تروریستی گفته میشود که از سوی سوداگران موادمخدر به کار گرفته میشود و گاه بیشتر از اینکه جنبه اقتصادی داشته باشد از جنبههای سیاسی و قدرت قابل تحلیل است.
حلقهای که سازندگان سریال را تشکیل داد
قبل از هر چیز باید به تیم اصلی سریال در نگارش و ساخت آن اشاره کرد. هومان فاضل و حسین ترابنژاد نویسندگان این سریال هستند و مرتضی اصفهانی به عنوان مشاور پروژه معرفی شده است. هومان فاضل پیش از این در ساخت «سارق روح» نیز ابوالفضل صفری تهیهکننده و احمد معظمی کارگردان سریال را همراهی کرده بود. آن سریال هم به پروندههای امنیتی میپرداخت و از ویژگیهای مهم آن پرداختن به سوژهای مهم و مغفول در تلویزیون بود که اتفاقا بخشی از جامعه چه مردم عوام و چه تحصیلکرده در کلان شهرهایی مثل تهران بیشتر درگیر آن بوده است؛ چالش مواجهه با عرفانهای کاذب و فرقههای انحرافی که معمولا بخش سطحی و کلیشهای آن در تلویزیون دیده شده است اما در این سریال که براساس پروندههای واقعی ساخته شده بود پرداختی واقعی تر و کارشناسانه تر داشت. حضور مرتضی اصفهانی در پروژهها اولاً توانسته به واقعیتر شدن فیلم و سریالها و دراماتیزه کردن رویدادهای حساس امنیتی و اطلاعاتی منجر شود و دوماً به اصل تولید این پروژهها کمک کرده است. هومان فاضل غیر از سریالهای «ترور خاموش» و «سارق روح» نویسندگی مجموعه «آسمان من» را هم در کارنامه خود دارد که کل قصههای آن در هواپیما میگذشت و به امنیت پرواز مربوط میشد. حسین ترابنژاد نیز نویسنده بسیاری از سریالهای تلویزیونی و فیلمهای سینمایی با سوژههای مختلف بوده است. او در تلویزیون نویسندگی سریالهایی مثل «شرایط خاص»، «فوق سری»، «شوق پرواز»، «پرده نشین» و... را بر عهده داشته است. ترابنژاد در سالهای اخیر در نگارش پروژههای مهم سینمایی درباره منافقین همکاری داشته است که از جمله آنها «سیانور» است همچنین او یکی از نویسندگان فیلم «ماجرای نیمروز؛ رد خون» به کارگردانی محمدحسین مهدویان است که سال گذشته در جشنواره فیلم فجر نمایش داده شد.
یک شروع طلایی در میان سریال ها
جدای از تیتراژ سریال که با فضاسازی از تصاویر مختلف، مخاطب را برای تماشای قصهای غیرمعمولی آماده میکند شروع قسمت اول سریال «ترور خاموش» در نوع خود تکان دهنده بود. اولین پلان از قسمت اول این سریال با صحنهای از یک عروسی آغاز شد، یک عروسی در اتاقکی محقر و فقیرانه با دامادی حدود ۵۰ ساله که وقتی تور عروس بالا رفت در کنار این داماد کودکی حدودا ۱۲ ساله نمایان شد. این اولین شوک سریال برای مخاطب بود در روزهایی که بحث کودک همسری هر بار با خبر یک ازدواج جدید، ماجراهایی جنجالی به پا میکند. جشن عروسی در همین ابتدای قسمت اول به هم خورد و ازدواجی که به دلیل فروش کودک به داماد و پول گرفتن بابت او برای اعتیاد پدر و مادرش در حال برگزاری بود از هم پاشید. «ترور خاموش» در قسمت اول با سه قصه برای مخاطب شروع شد و مخاطب را با ریتم تندتری فراتر از سریالهای تلویزیونی با قصه اصلی و قصههای فرعی تر داستان و حتی شخصیتها آشنا کرد. سعید راد و جلال فاطمی دو مامور امنیتی این سریال هستند که گاهی بنا به نیاز در پرونده مواد مخدری که سوژه اصلی سریال است به هم نزدیک میشوند. در خلال پرونده اصلی قصههای فرعیتری هم وجود دارد که از این سریال یک داستان پرکشش ساخته است.
شمایل ماموران امنیتی «ترور خاموش»
کمتر سریالی در تلویزیون بوده است که شمایلی باورپذیر از یک مامور امنیتی یا پلیس و کاراگاه ارائه کرده باشد. جدای از بازیگران کلیشهای که معمولا در این نقشها از حضورشان بهره گرفته میشود گاهی برای ساختارشکنی هم از چهرههایی استفاده میشود که برای فرار از افراطها به تفریط میرسد. جلال فاطمی یکی از ماموران امنیتی است که پیش از این در چند فیلم و سریال بازی کرده است و بیشتر هم در نقش بیگانگان و جاسوسها به ایفای نقش پرداخته است. او بازیهای روان و عادی دارد و قرار نیست حرکاتی غیرمعمول از یک مامور ویژه به نمایش بگذارد. سعید راد نیز بازیگر شناخته شده سینمای ایران است که پیش از این در نقش رضاخان در سریال «در چشم باد» ظاهر شده بود و این تنها خاطره مخاطب از او در تلویزیون است. راد که بیشتر با نقشهای اکشن در سینمای ایران شناخته میشود اینجا نقش یک مامور کارکشته را دارد که در حوزه مسائل امنیتی آموزش میدهد و گاه در دیالوگهایش به تاثیر مسائل روانشناختی اشاره میکند که گاهی برای مخاطب سریال خارجی «شکارچی ذهن» را تداعی میکند که البته فضایی کاملا متفاوت دارد. دیالوگهایی که درباره پیگیری پرونده، موضوعات و اتفاقات بین ماموران رد و بدل میشود به گونهای است که برای مخاطب باورپذیر و از کلیشهها و شعارهای معمول به دور است. همچنین بازجویی ماموران که در سریالهای این چنینی معمولا با رفتارهای نمایشی و خلاف واقع همراه است در این سریال کمتر دیده میشود.