نوآوران آنلاین-مناقشه قره‌باغ و درگیری‌های اخیر آذربایجان و ارمنستان، افکار عمومی در ترکیه را بشدت حساس کرده و با توجه به شعار «یک ملت، دو کشور» و رابطه ویژه آنکارا و آذربایجان، برخی از مطبوعات ترکیه تلاش کردند از حدود یک هفته قبل و در روزهای آغازین جنگ، با پخش خبرهای جعلی، فضای منفی علیه جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرده و فشار بر تهران را افزایش دهند.
به منظور تنویر افکار عمومی ترکیه و تشریح سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران در منطقه قفقاز و هشدار در خصوص گسترش حضور رژیم صهیونیستی و خطرات ناشی از حضور گروه‌های تکفیری در منطقه قفقاز، محمد فرازمند سفیر جمهوری اسلامی ایران در آنکارا ۲۴ مهر ماه ۹۹ به دعوت مؤسسه تفکر استراتژیک، در نشستی تحت عنوان «نگرش ایران به درگیری‌های آذربایجان و ارمنستان و سیاست‌های تهران در قفقاز» سخنرانی و به سوالات اعضای این مؤسسه و شرکت‌کنندگان در نشست پاسخ داد.
در این نشست علاوه بر سفیر کشورمان، عثمان نوری گل‌آچار نماینده پارلمان از حزب عدالت و توسعه و رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران-ترکیه، سینان تاووکجو رئیس وقف مؤسسه تفکر استراتژیک و سرلشکر بازنشسته گورای آلپار، رئیس مؤسسه مذکور نیز سخنرانی کردند.
فرازمند در ادامه این نشست در بخشی از سخنرانی خود ضمن تشکر از مؤسسه تفکر استراتژیک بخاطر فرصت فراهم شده برای تشریح سیاست‌های ایران در منطقه قفقاز و قره‌باغ اظهار داشت: به طور کلی، حساسیت افکار عمومی ترکیه نسبت به موضع ایران در خصوص مناقشه قره‌باغ مثبت ارزیابی می‌شود، چرا که مردم ترکیه این حساسیت را نسبت به سایر کشورها از جمله کشورهای آسیای مرکزی و شورای ترک زبان نشان نداده اند و این امر حاکی از این است که افکار عمومی ترکیه برای جایگاه ایران در موضوعات مهم منطقه‌ای اهمیت بسیار زیادی قائل هستند.
سفیر ایران در آنکارا بیان کرد: از ابتدای دور جدید درگیری‌ها، در ترکیه فضای احساسی نسبت به موضع جمهوری اسلامی ایران شکل گرفته بود. به همین دلیل، درخواست‌های رسانه‌ای را به فرصت مقتضی موکول کردم، چراکه وظیفه سفیر، مراقبت از روابط بخصوص یک کشور مهم همسایه است و همچنین منتظر بودیم تا بی‌اساس بودن اخبار کذبی که در برخی از رسانه‌های ترکیه منتشر می‌شود، روشن شود.
وی افزود: قبل از ورود به بحث، به موضع مهم دیگری برای ایران و جامعه بین‌الملل اشاره می‌کنم و آن، پایان تحریم تسلیحاتی ده ساله ایران از روز ۱۸ اکتبر بعنوان یکی از دستاوردهای توافق هسته‌ای ایران و جامعه بین المللی است.
فرازمند تاکید کرد: آمریکا طی هفته‌ها و ماه‌های اخیر تلاش بسیاری انجام داد تا از طریق مکانیسم‌های بین‌المللی، مانع از برداشته شدن تحریم تسلیحاتی ایران شوند. دولت آمریکا طرحی را به شورای امنیت برد که با تصویب یک قطعنامه، تحریم‌ها علیه ایران را برگرداند، اما برای اولین بار در تاریخ شورای امنیت، آمریکا منزوی شده و جز یک کشور، هیچ کشور دیگری تفسیر آمریکا را نپذیرفت.
سفیر ایران در ترکیه ادامه داد: بعد از این ناکامی، آمریکا نامه‌ای به رئیس شورای امنیت نوشت و درخواست تمدید تحریم تسلیحاتی ایران را مطرح کرد، اما این بار هم شورای امنیت تفسیر آمریکا را قبول نکرد و حتی حاضر نشد که این درخواست آمریکا را در بین اعضای آن شورا توزیع کند. آنچه اتفاق افتاد، نشاندهنده این بود که اگر کشورهای منطقه بخصوص کشورهای بزرگی مثل ترکیه و ایران سیاست مقاومت و ایستادگی در مقابل زیاده‌خواهی و یکجانبه‌گرایی آمریکا و غرب را در پیش بگیرند، موفق خواهند شد.
وی خاطرنشان کرد: در خصوص موضوع بحث این نشست، باید گفت که قره‌باغ یکی از پیچیده‌ترین مناقشات ارضی کنونی دنیاست که ابعاد منطقه‌ای، بین‌المللی، ژئوپلتیک و ژئواکونومیک دارد. از سال‌های پایانی اتحاد جماهیر شوروی و قبل از فروپاشی بخصوص از سال ۱۹۸۸ ریشه‌ها و جرقه‌های این درگیری با تصمیم یکجانبه و خلاف موازین بین‌المللی شورایعالی قره‌باغ مبنی بر الحاق به ارمنستان آغاز شد. خاک قره باغ حدود ۱/۵ درصد جغرافیایی آذربایجان را شامل می‌شود، اما در نتیجه جنگ‌هایی که از ابتدای دهه ۹۰ اتفاق افتاد، در حال حاضر حدود ۲۰ درصد خاک آذربایجان در اشغال ارمنستان است. در چهار قطعنامه‌ای که از طرف سازمان ملل صادر شده است، بر تمامیت ارضی آذربایجان، تغییرناپذیری مرزهای بین المللی، عدم توسل به راه حل نظامی در تغییر مرزها و ضرورت عقب‌نشینی از سرزمین‌های اشغالی تاکید شده است.
فرازمند باتاکید بر اینکه قره باغ و قفقاز جنوبی برای ایران حائز اهمیت تاریخی، تمدنی و ژئوپلتیک بسیار بالایی است، گفت: قفقاز جنوبی حدفاصل قفقاز شمالی و جهان اسلام محسوب می‌شود و یکی از مسیرهای سنتی رسیدن ایران به روسیه و اروپا بوده است. ایران پیوندهای تاریخی و تمدنی عمیقی با این منطقه دارد و این منطقه را حوزه تمدنی مشترک خود می‌داند. طبیعتاً جمهوری اسلامی ایران نمی‌تواند نسبت به مناقشه قره‌باغ بی‌تفاوت بماند و این درگیری بر منافع و امنیت ایران تأثیرگذار است. لذا از سال‌های اولیه جنگ در قفقاز، ایران همواره به دنبال اجرای طرح‌های عادلانه به نفع پایان دادن به این مناقشه بوده است. یکی از نخستین جلسات صلح‌سازی در قره باغ، در تهران و با حضور سران ارمنستان و آذربایجان برگزار شد و سندی به امضای ارمنستان رسید که بر تمامیت ارضی آذربایجان تاکید شده بود. متأسفانه اشغال چند شهر از جمله شوشا و لاچین به تحریک دیگران، باعث برهم خوردن توافقات تهران شود و از آن زمان به بعد، هر روز شاهد افزایش پارامترهای غیربومی در این مناقشه هستیم.
سفیر ایران در آنکارا اضافه کرد: یکی از دلایل عدم موفقیت گروه مینسک این است که کشورهای عضو این گروه دارای منافع متضاد و یکجانبه در قفقاز جنوبی هستند و این تعارض منافع موجب شده است تا این گروه حتی نتواند طرح حداقلی که مورد توافق طرفین درگیر باشد، ارائه نماید. لذا این تصور ایجاد شده است که این کشورها خواهان پایان مناقشه نیستند و از طریق این منازعه، بدنبال تأمین منافع خود از طریق ایجاد رقابت بین طرفین درگیر هستند.
وی تصریح کرد: باتوجه به اهمیت ژئوپلتیکی قره‌باغ برای ایران، جمهوری اسلامی در بالاترین سطح خود یعنی رهبری معظم انقلاب در دهه ۹۰، قره‌باغ را خاک اسلام اعلام و فرمودند که باید به اشغالگری پایان داده شود. این موضع در تمام مواضع دولتی ایران تکرار شده است.
فرازمند افزود: بخشی از ایراداتی که افکار عمومی ترکیه به موضع ایران دارند، بخاطر این است که رسانه‌های این کشور به همه ابعاد مناقشه قره‌باغ و اتفاقات دهه ۹۰ در قفقاز جنوبی نپرداخته‌اند. افکار عمومی ترکیه باید به این نکته توجه کند که رژیم اسرائیل بعد از دهه ۹۰ وارد قفقاز جنوبی شده و در این منطقه نقش ایفا می‌کند. قره‌باغ خاک اسلام است و اشغال شده است، اما آیا قرار است رژیم صهیونیستی خاک اسلام را آزاد کند؟ آیا خواسته به حق مردم آذربایجان مبنی بر حمایت جهان اسلام توسط کسانی که با جذب حمایت رژیم اسرائیل مرتکب اشتباه شده‌اند، موجب بی‌توجهی قرار نگرفته است؟ اسرائیل می‌خواهد این مناقشه به درازا بیانجامد که هم آذربایجان و هم ارمنستان روابط نظامی با تل آویو برقرار کند که سیگنال‌های آن را طی هفته‌های اخیر شاهد بوده‌ایم.
وی با تاکید بر اینکه ایران در مورد روابط سایر کشورها دخالتی نمی‌کند، گفت: اما جمهوری اسلامی در مورد امنیت ملی خود و رابطه همسایگان با رژیم صهیونیستی بسیار حساس است و هیچ خدشه‌ای را در امنیت ملی خود برنمی‌تابد. ما نمی‌توانیم در خصوص حضور رژیم صهیونیستی در مرزهای شمالی خود بی‌تفاوت باشیم، چراکه بسیاری از اتفاقات امنیتی دو دهه اخیر در ایران بخاطر حضور اسرائیلی‌ها در منطقه قفقاز بوده است.
سفیر ایران در آنکارا افزود: می‌دانیم که دولت و افکار عمومی ترکیه نسبت به حضور اسرائیل در کشورهای اسلامی حساس هستند، اما رسانه‌های ترکیه باید در خصوص اینکه این رژیم در قفقاز چه می‌کند، بیشتر اطلاع‌رسانی کنند. افکار عمومی ایران همانند مواضع رسمی دولتی ایران طرفدار پایان اشغالگری است، اما این مواضع از جمله بیانیه‌های ائمه محترم جمعه برخی از شهرهای ایران در رسانه‌های ترکیه به صورت کامل و دقیق مورد توجه قرار نگرفت و از حضور داوطلبان ایرانی برای آزادی قره‌باغ و شهدای ایران در این راه سخنی نگفتند.
فرازمند تصریح کرد: دو مطلب بی‌اساس هم در رسانه‌های ترکیه مطرح بود که با گذشت زمان، کذب بودن آنها ثابت شد. یکی انتقال نیروهای پ‌ک‌ک از طریق ایران به ارمنستان بود، که غیر از رسانه‌های ترکیه، هیچ منبع مستقل دیگری این خبر را نقل و تأیید نکرد. اگر به عقل و منطق و سوابق هم نگاه کنیم، چنین چیزی محال خواهد بود. ایران هم مانند ترکیه پ‌ک‌ک را گروه تروریستی می‌داند و در حال جنگ با این گروه است و چندین مرزبان جوان ما توسط این گروه به شهادت رسیده اند.
وی افزود: مطلب بی‌اساس دوم، ارسال کمک تسلیحات روسیه به ارمنستان و انتشار ویدئویی در این زمینه بود. ما با کشورهای همسایه خود دارای تجارت عادی هستیم و در تمامی مرزهای ایران چنین مراودات عادی تجاری انجام می‌شود. اگر قرار بود محموله نظامی ارسال شود، لازم نبود در ملأ عام و آشکارا اینگونه حمل شود. البته دو گزارش بی اساس مطبوعات ترکیه را از زبان هیچ کدام از مسئولین رسمی این کشور نشنیده ایم و هیچگاه مقامات ترکیه این گزارشات را تأیید نکردند.
سفیر ایران در آنکارا در پاسخ به این سوال که چرا ایران از همسایه مسلمان خود حمایت نمی‌کند، گفت: فکر نمی‌کنم در کشور دیگری به صورت فتوا گفته شده باشد که قره باغ خاک اسلام است و باید آزاد شود. لذا ایران و ترکیه در مواضع اصولی سیاسی تفاوتی ندارند و ما هم معتقدیم که باید تمامیت ارضی آذربایجان حفظ شود و سرزمین‌های اشغالی به آذربایجان برگردد. در این زمینه شاید یک تفاوت میان ایران و ترکیه وجود داشته باشد که باید در این زمینه با یکدیگر گفتگو کنیم تا ببینیم کدام یک از دیدگاه‌ها به نفع پایان منصفانه این مناقشه است. این تفاوت، نگاه قومیتی به مناقشات است. جمهوری اسلامی ایران در هیچ مناقشه منطقه‌ای، نگاه قومیتی ندارد و معتقد نیستیم که با نگاه قومیتی می‌توان مسائل را عادلانه حل و فصل کرد. تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان نقض شده و این یک مناقشه ارضی است و قطعنامه‌های سازمان ملل مبنی بر پایان این اشغالگری وجود دارد، چه نیازی است که نگاه قومیتی را به این منازعه وارد کنیم.
فرازمند اظهار کرد: ایران موزائیکی از قومیت‌های مختلف است و ملی‌گرایی ایرانی که حافظ تمامیت ارضی و حاکمیت ملی است، تمامی اقوام را در بر می‌گیرد. ایران همانگونه که در سیاست داخلی خود نگاه قومیتی ندارد، این نگاه را در مناقشات نیز سازنده نمی‌داند. کسی نمی‌تواند از کشوری که اقوام مختلف آن در طول تاریخ در کنار هم با آرامش زندگی کرده‌اند، توقع داشته باشد که در مناقشات برون مرزی، نگاه قومیتی داشته باشد.
وی ادامه داد: موضوع دیگر که برخی از رسانه‌های ترکیه به آن پرداخته‌اند، ارتباط ترکیه با کشورهای آسیای میانه است. فکر می‌کنم هیچ کشوری به اندازه ایران دسترسی ترکیه به آسیای میانه را تسهیل نکرده باشد. نه تنها دسترسی آذربایجان به نخجوان هیچگاه قطع نشده است، بلکه حتی در دوره کرونا هم مانع دسترسی ترکیه به کشورهای آسیای میانه، افغانستان، تاجیکستان و ماورای آن نشدیم.
سفیر ایران در آنکارا عنوان کرد: ایران تمامی حمایت‌های سیاسی و فراتر از آن را از آذربایجان نشان داده است، اما به عنوان کشور ثالث نمی‌توان گفت که این منازعه راه حلی بجز جنگ ندارد. این موضع نقش کشورها را در دیپلماسی کاهش می‌دهد. هیچ منازعه‌ای با جنگ و راه حل نظامی و بدون مذاکره حل نشده و ما معتقدیم منازعه قره‌باغ نیز باید با حضور ایران ترکیه و روسیه و کمک طرفین درگیر حل شود.
فرازمند در پایان گفت: ایران و ترکیه در شرایط گذار بین‌المللی، با دشمنان و چالش‌های مشترکی مواجه هستند و رهبران و تصمیم‌گیران دو کشور مراقب هستند که مسئله‌ای باعث ایجاد شکاف و خدشه در روابط خوب و باثبات چهارصد ساله آنها نشود. معتقدیم دو کشور دارای ظرفیت‌هایی برای حل مشکلات منطقه‌ای هستند که بسیاری از کشورهای بزرگ فرامنطقه‌ای فاقد آن بوده و به همین دلیل به صورت مشخص پیشنهاد کرده‌ایم که گروه ایران، ترکیه و روسیه به صورت فعال و مؤثر در جهت حل و فصل عادلانه مناقشه قره باغ ورود کرده و وارد گفتگوهای مؤثر با یکدیگر شوند. برای اجرای برخی از توطئه‌ها و پیشبرد اهداف از جمله معامله شرم‌آور قرن، ایجاد اختلاف میان ترکیه و ایران در دستور کار قرار دارد و در همین راستا، منشأ انتشار برخی اخبار کذب و تحریک کننده قابل تأمل است.