نوآوران آنلاین-از سال 1390 که هم اکنون شش سال از آن گذشته است، کشور در شرایط مطلوب جمعیتی به سر می برد. این وضعیت که از آن به «پنجره جمعیتی» قلمداد می شود تا سال 1420 به عنوان یک فرصت طلایی ادامه دارد. در واقع طی این سال ها فرصت مناسبی برای سیاست گذاری های جمعیتی، اشتغال، اقتصاد و دیگر حوزه هایی است که با جمعیت فعال و جوان مرتبط است. ضمن این که پنجره جمعیتی تا حدود سال 1420 ادامه دارد، جمعیت شناسان سال 1425 را آغاز ورود ایران به مرحله سالخوردگی می دانند.

آخرین بررسی‌های جمعیتی نشان می‌دهد ایران در بازه زمانی ۱۳۹۰ تا ۱۴۲۰ در اوج وضعیت مطلوب جمعیتی قرار دارد و از آغاز این دهه، پنجره فرصت جمعیتی رو به بسته شدن می‌رود. از آغاز دهه ۷۰ و کاهش شمار کودکان در اثر کاهش میزان باروری، سهم گروه سنی زیر ۲۰ سال به سرعت رو به کاهش گذاشته و در غیاب افزایش سهم جمعیت ۶۵ سال و بالاتر، نسبت بار تکفل به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. در این زمان جمعیت به سمت دوره و شرایط جدیدی به نام پنجره فرصت جمعیتی حرکت کرده است. بنابرگزارش ایسنا، آمارها نشان می دهد از دهه ۱۳۹۰ تا آغاز دهه ۱۴۲۰ جمعیت ایران در اوج وضعیت مطلوب خود در جریان گذار سنی قرار دارد. از آغاز این دهه پنجره فرصت جمعیتی به تدریج رو به بسته شدن می‌رود. با بسته شدن پنجره جمعیتی به ویژه از دهه ۱۴۵۰ دوباره جمعیت ایران به سمت شرایطی مشابه پیش از گذار سنی، یعنی سال‌های قبل از دهه ۱۳۷۰ برمی‌گردد. با این تفاوت که در شرایط پیش از گذار، سهم جمعیت کودکان بالاتر و سهم جمعیت ۶۵ سال و بیشتر، پایین بود. اما در شرایط پس از گذار سنی جمعیت، سالمندان با سهم جمعیت کودکان رقابت می‌کنند. در دوره پنجره جمعیتی میزان و سهم افراد در سنین تولید و فعالیت افزایش می یابد و به حداکثر خود می‌رسد. برای بالفعل شدن این سرمایه بالقوه لازم است شناخت درستی از ویژگی‌ها و مزایای جمعیت وجود داشته باشد و امکانات و بسترهای لازم در سایه مدیریت و برنامه‌ریزی خوب برای استفاده از این شرایط فراهم شود.

افزایش جمعیت فعال
در طول سه دهه اخیر یعنی از سال ۱۳۶۵ تا ۱۳۹۵ نسبت جمعیت زیر ۱۵ سال کشور از 45.5 درصد به ۲۴ درصد کاهش یافته است. در مقابل سهم جمعیت در سنین فعالیت یعنی ۱۵ تا ۶۴ سال طی این مدت از 51.5 درصد به ۷۰ درصد افزایش داشته است. در یک دهه اخیر میانگین سنی جمعیت کشور از 24.7 به 31.1 سال افزایش یافته و علاوه بر آن، پنج سال به میانگین سنی جمعیت کشور افزوده شده است؛ هم اکنون این رقم از ۲۵ سال در سال ۱۳۸۵، به ۳۰ سال در سال ۹۵ افزایش یافته است. تغییرات در ساختار سنی جمعیت نیز برای تمام استان‌های کشور با نوساناتی کاملا مشهود است. در دوره پنج ساله ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ در تمام استان‌ها نسبت جمعیت زیر ۱۵ سال کاهش و در مقابل نسبت جمعیت در سنین ۱۵ تا ۶۴ سال و سنین سالمندی ۶۵ ساله و بالاتر افزایش یافته است. بیشترین نسبت جمعیت زیر ۱۵ سال در ایران مربوط به استان‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان است. بیشترین سهم جمعیت در سنین فعالیت به استان‌های تهران و البرز - به دلیل مهاجرپذیری بالا - تعلق داشته است. همچنین بیشترین نسبت سالمندی جمعیت گروه سنی ۶۵ سال و بالاتر در این دوره متعلق به استان گیلان بوده است.موج‌های جمعیتی و جریان های کوهورتی دو مفهوم کلیدی جمعیت شناسی با دلالت‌ها و پیامدهای متعدد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هستند. در ایران کنونی گذار و جایگزینی کوهورتی با تورم جوانی جمعیت، مشخص و برجسته است. در سال ۱۳۹۰ نزدیک به یک سوم جمعیت کشور را جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله تشکیل می‌دادند. هرچند نسبت جمعیت جوان به یک چهارم جمعیت کشور در سال ۱۳۹۵ کاهش یافته است، با این حال افزایش در تعداد و سهم جمعیت جوانان پدیده منحصر به فردی در تاریخ اجتماعی و جمعیتی ایران محسوب می‌شود. به علاوه تغییرات جمعیتی جوانان با تغییرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی همراه بوده است. بیشتر وقایع و رفتارهای جمعیتی در طول سال‌های دوره جوانی رخ می‌دهد. در این دوره بیشترین تغییرات زندگی مانند اتمام و ترک تحصیل، ورود به بازار کار، گذار به دوره بزرگ سالی، ازدواج و تشکیل خانواده، تجربه والدینی، طلاق، رفتارهای پرخطر، مهاجرت و غیره رخ می‌دهد. جمعیت جوان کشور از ویژگی توسعه‌ای مانند تحصیلات عالی، آگاهی و مهارت برخوردار است که می‌تواند منشاء تحولات اقتصادی و اجتماعی باشد. با در نظر داشتن منافع بالقوه این تجربه جمعیتی در کشور، چنین ساختار جمعیتی به پنجره یا سود جمعیتی تعبیر می‌شود. به بیان دیگر مرحله پنجره جمعیتی با تورم جوانی جمعیت و ورود میزان عظیمی از جوانان که برای شغل و انباشت سرمایه انسانی رقابت می‌کنند، آغاز می‌شود.طبق گزارش تحولات و وضعیت جمعیت در ایران، پنجره جمعیتی، دوره زمانی نسبتا کوتاهی از تحولات جمعیتی یک کشور است که در آن نسبت جمعیت سنین فعالیت به حداکثر خود می‌رسد و نوعی ساختار جمعیتی مطلوب برای شتاب بخشیدن به رشد اقتصادی فراهم می‌شود. هم اکنون سهم جمعیت سنین فعالیت در ایران افزایش یافته و به حداکثر خود یعنی ۷۱ درصد رسیده است. این فرایند باعث گشوده شدن پنجره فرصت و سود جمعیتی فراروی اقتصاد کشور شده است. بر اساس شاخص‌ها و معیارهای مختلف مانند کاهش بار تکفل، افزایش سهم و رشد جمعیت سنین فعالیت، ایران در نیمه دهه ۱۳۸۰ وارد مرحله پنجره جمعیتی شده است. این مرحله وضعیتی موقت است. اندازه و زمان‌بندی پنجره جمعیتی به روندهای گذشته مرگ و میر و باروری وابسته است. علاوه بر آن نباید از نقش مهاجرت غافل شد. بر این اساس مرحله پنجره جمعیتی ایران که در سال ۱۳۸۵ باز شده، به مدت چهاردهه باز می‌ماند و از سال ۱۴۲۵ یا ۱۴۳۰ به بعد با آغاز مرحله سالخوردگی جمعیت به تدریج بسته خواهد شد. در نتیجه نسبت وابستگی سنی مجدد شروع به افزایش می‌کند.