نوآوران آنلاین- البته در حالی که هر روز کشورهای بیشتری کارزار تزریق واکسن را آغاز و یا آن را تسریع می‌کنند، هنوز هم ناشناخته‌هایی در مورد آن وجود دارد. برای مثال هنوز نمی‌دانیم مصونیتی که واکسن‌ها در بدن ما ایجاد می‌کنند، چقدر دوام خواهد داشت و آیا ممکن است گونه‌های جهش یافته جدید ویروس که در نقاط مختلف دنیا شناسایی می‌شوند، در برابر واکسن‌ها مقام باشند و آن‌ها را بی‌اثر کنند. حدود دو ماه پس از آغاز بزرگ‌ترین واکسیناسیون تاریخ، این مطلب می‌کوشد به ۴ سؤال کلیدی که هنوز هم در رابطه با واکسن کرونا وجود دارد، پاسخ دهد.
۱– واکسن‌ها برای چه مدت در بدن ایمنی ایجاد می‌کنند؟ این که ابتلاء به ویروس کرونا و یا زدن واکسن چقدر ایمنی در بدن ایجاد می‌کند،احتمالاً یکی از سؤال‌های است که در ماه‌های اخیر بارها از خودمان پرسیده‌ایم. یک سال پس از آغاز همه‌گیری ویروس کرونا، اولین مطالعات در رابطه با ایمنی در میان‌مدت و طولانی‌مدت منتشر شده‌اند. با این حال مطالعات در این زمینه بسیار محدود هستند، صرفاً به این دلیل که زمان صرف شده روی ساخت واکسن کووید – ۱۹ مانع از ادامه تحقیقات در این رابطه شد. اما به گزارش مؤسسه ایمنی‌شناسی “لاهویا” در کالیفرنیا، بعد از بهبود بیماری برخی از واکشن‌های ایمنی برای دست کم ۶ ماه همچنان در بدن فعال باقی خواهند ماند. سازمان بهداشت عمومی انگلستان هم به نتایج مشابه دست یافته است. به گفته این سازمان، بیشتر بهبودیافتگان از کووید – ۱۹ دست کم ۵ ماه در برابر این بیماری مصونیت دارند. این در حالی است که برخی دانشمندان اطمینان دارند این مصونیت برای مدت بیشتر و حتی سالها دوام خواهد داشت. البته احتمالاً همه بهبودیافتگان واکنش یکسانی نشان نخواهند داد، چون میزان ایمنی ایجاد شده در بدن آن‌ها می‌تواند کمتر یا بیشتر باشد و احتمال ابتلای دوباره به بیماری هم به همین مسأله بستگی دارد. اوضاع برای واکسن هم به همین منوال است. دکتر “جولیان تاگ”، ویروس‌شناس در دانشگاه “لستر” بریتانیا معتقد است: «به سختی می‌توان گفت مصونیت تا چه مدت در بدن دوام خواهد داشت، چون تزریق واکسن تازه آغاز شده و میزان ایمنی می‌تواند بسته به بیمار و نوع واکسن متفاوت باشد، اما فرد احتمالاً بین ۶ تا ۱۲ ماه در برابر بیماری مصون خواهد بود ». دکتر “اندرو بدلی”، استاد پزشکی مولکولی در کلینیک “مایو” در آمریکا دیدی خوش‌بینانه‌تر دارد: «من مطمئنم تأثیر واکسیناسیون و ایمنی در برابر بیماری می‌تواند سالها دوام داشته باشد. علاوه بر آن تجزیه و تحلیل دقیق افراد مبتلا به گونه‌های جدید ویروس و مشاهده چگونگی واکنش بیماران بعد از تزریق واکسن هم مهم است ».
۲– آیا ممکن است بعد از زدن واکسن به ویروس مبتلا شویم؟ بله، این امکان به چند دلیل وجود دارد: اولین دلیل این است که بعد از تزریق دوز اول یا تنها دوز واکسن‌ها (بسته به نوع هر واکسن) دو یا سه هفته طول می‌کشد تا در بدن ایمنی ایجاد شود. دکتر “تان” می گوید: «اگر یک روز یا یک هفته بعد از دریافت واکسن در معرض ویروس قرار بگیرید، هنوز هم در برابر بیماری آسیب‌پذیر هستید و می‌توانید آن را به دیگران منتقل کنید؛ اما این احتمال هم وجود دارد که یک نفر هفته‌ها بعد از دریافت دوزهای مورد نیاز واکسن در معرض ویروس قرار بگیرد و به آن مبتلا شود ». دکتر “بدلی” خاطر نشان می سازد: «داده‌های موجود نشان می‌دهند برخی افراد ممکن است همچنان به بیماری کووید – ۱۹ مبتلا شوند، هر چند ویروس کمتری در بدن‌شان خواهند داشت و در نتیجه حالشان به اندازه کسانی که قبلاً این بیماری را نگرفته یا واکسن نزده‌اند بد نخواهد شد. به همین صورت، من فکر می‌کنم احتمال انتقال ویروس از فردی که واکسن را دریافت کرده هم کمتر خواهد بود ». بنابراین در رابطه با این که واکسن در شمار قابل توجهی از مردم مصونیت ایجاد می‌کند، تا حدی توافق نظر وجود دارد؛ اما هنوز مشخص نیست آن‌ها تا چه حد در جلوگیری از بیماری و انتقال آن مؤثر هستند.
۳– آیا واکسن‌ها از بدن در برابر گونه‌های جهش‌های جدید ویروس کرونا محافظت خواهد کرد؟ این مسأله‌ای ست که در موردش نگرانی وجود دارد. ویروس‌ها به طور مداوم جهش می‌یابند و این روند گاهی اوقات تا جایی ادامه می‌یابد که گونه جدید در برابر واکسن مقاوم می‌شود. در این صورت باید در واکسن هم تغییراتی به وجود بیاید. گونه‌های جدید ویروس کرونا که در آفریقای جنوبی و بریتانیا شناسایی شده‌اند، در کشورهای دیگر هم منتشر شده و به دلیل قدرت سرایت بالاتر میزان ابتلاء به آن‌ها نسبت به گونه‌های قبلی بیشتر هم هست. شرکت داروسازی “مدرنا” به تازگی اعلام کرد واکسن این شرکت بر گونه‌های آفریقای جنوبی و بریتانیایی همچنان مؤثر است؛ هر چند به منظور ایجاد حفاظت بیشتر در برابر گونه شناسایی شده در آفریقای جنوبی احتمالاً یک دوز کمکی جدید از واکسن را هم تولید خواهد کرد. فایزر – بیو‌‌ان‌تک هم ادعا کرده واکسن تولیدی‌اش روی گونه‌های جدید ویروس اثر دارد. دکتر بردلی می‌گوید: «به همین شکل، باید به این موضوع توجه شود که هر چند واکسن‌های تأیید شده بسیار مؤثر هستند؛ اما کارایی آن‌ها در برابر گونه‌های جدید ویروس و حتی نوع اولیه آن ۱۰۰ درصد نیست ». دکتر “تانگ” هم می‌گوید: «میزان حفاظت واکسن‌ها از بدن در برابر ویروس به این بستگی دارد که گونه جدید چقدر نسبت به نوع قدیمی‌اش تغییر کرده است ». به طور خلاصه، دولت‌ها و سازمان‌های بهداشت برای ارزیابی میزان تأثیر روش‌های درمانی موجود بر گونه‌های جدید ویروس، باید آن‌ها را شناسایی کنند و زیر نظر بگیرند.
۴– واکسن‌ها در چند نوبت و طی چه مدت باید تزریق شوند؟ واکسن‌های فایزر، مدرنا و آکسفورد/آسترازنکا به عنوان مثال در دو نوبت تزریق می‌شوند. در ابتداء بر اساس نحوه تزریق واکسن در آزمایش‌های بالینی گفته شد فاصله میان دریافت دوز اول و دوم سه تا چهار هفته خواهد بود. اما اواخر سال ۲۰۲۰ بریتانیا اعلام کرد واکسیناسیون تعداد هر چه بیشتری از مردم با دوز اول برایش در اولویت قرار دارد و به همین دلیل فاصله تزریق دو نوبت واکسن را به حداکثر سه ماه افزایش داد. این تصمیم بریتانیا باعث شکل‌گیری بحث درباره بهترین روش واکسیناسیون میان کشورهای مختلف شد؛ اما شرکت فایزر و بخش اعظم جامعه علمی جهانی ترجیح می‌دهند واکسیناسیون به همان شکلی که در آزمایش‌های بالینی نتیجه داد صورت بگیرد و دوز دوم واکسن با ۲۱ روز فاصله از دوز اول تزریق شود. در همین راستا سازمان جهانی بهداشت هم توصیه کرده است فاصله بین دو دوز واکسن بین ۲۱ تا ۲۸ روز باشد، هر چند در موارد استثنایی می‌توان دوز دوم را تا حداکثر ۶ هفته به تأخیر انداخت.