تأملاتی بر تشکیل وزارتخانه های انرژی، و آب و محیط زیست

اخیراً طرحی در بین نمایندگان برای ایجاد دو وزارتخانه جدید به نام انرژی، و آب و محیط زیست مطرح شده است که قاعدتاً از تفکیک وظایف سایر وزارتخانه ها و ادغام آن ها، این وزارتخانه های جدید شکل خواهند گرفت.
علم مدیریت استراتژیک ذی صلاح ترین رشته علمی برای اظهار نظر در مورد ادغام است که ضرورت دارد سیاستمداران و کارشناسان به نظرات این علم توجه کنند، اگر چه تصمیم گیری بر عهده سیاستمداران است که ممکن است مصلحت های ملی و سیاسی نیز – کم تر یا بیش تر – برای ایشان مطرح باشند.
در زیر چارچوب نظرات علم استراتژی، پدیده ادغام و عوامل مؤثر بر آن در ایران به اختصار بیان می شود:

الف) تجربه ادغام ها در ایران:
۱) محیط کلان کشور:
تحریم ها، جنگ اخیر و جنگ ترکیبی آمریکا علیه ایران، محیط کلان کشور را در همه حوزه ها محیط طوفان زا کرده است. اصل ثابت حاکم بر کشور اصل بی ثباتی و بحران های پی در پی است که نمونه بارز آن نوسانات نرخ ارز است.

۲) وجود ابر چالش ها یا ابر بحران ها:
سونامی تورم، ناترازی انرژی، ناترازی آب، بحران بورس و کسری بودجه از جمله چالش های روزانه دولت و حاکمیت است.

۳) تجربه ادغام ها در ایران / تجربه شکست خورده:
از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی بیش از ۱۰ ادغام بزرگ در ساختار دیوان سالاری کشور انجام شده است که همه آن ها ناموفق بوده اند، از جمله:
ادغام وزارتخانه های صنعت و معدن و بازرگانی، کشاورزی و جهاد، مسکن و راه، کار و رفاه و تأمین اجتماعی
و هم چنین ادغام های ناموفق خودرو سازان و دانشگاه علامه طباطبایی.

ب) تجربه ادغام ها در جهان:
۱) مؤسسه پژوهشی “مک کینزی”:
این تشکیلات عریض و طویل بین المللی که از مهم ترین و معتبر ترین مؤسسات تحقیقاتی جهان است اعلام کرده است که ۷۰ تا ۹۰ درصد ادغام های صورت گرفته در آن به اهداف استراتژیک و مالی خود نرسیده اند.

پ) دلایل شکست ادغام ها:
۱) دلایل نرم افزاری اجتماعی یا مدیریتی علت اصلی شکست ادغام هاست که در ساختار جدید رخ می دهند، از جمله:
تفاوت های فرهنگ سازمان ها،
تفاوت های سیستم های پرداخت و پاداش، تفاوت های سیاست های اجرایی، تفاوت های سبک های مدیریت، پیچیده تر شدن ساختارهای جدید و عدم امکان یکپارچه سازی در کوتاه مدت.

۲) نکته کلیدی و مورد غفلت قرار گرفته ادغام ها:
تحقیقی که در مجله “هاروارد” چاپ شده است نشان می دهد 83 درصد مدیران اعلام کرده اند که تعارضات فرهنگ سازمان های ادغام شده عامل اصلی شکست ادغام ها بوده اند.

ت) نظریه ادغام در علم مدیریت استراتژیک:
علم مدیریت استراتژیک نشان می دهد که سخت ترین، پیچیده ترین و ناموفق ترین استراتژی در حوزه شرکت های بخش خصوصی، استراتژی ادغام است.

ث) توصیه های سیاستی:
۱) زمان بر بودن ادغام ها تا زمان حصول نتیجه مطلوب:
با توجه به نکات مطرح شده در فوق – به ویژه در موقعیتی که با جنگ ترکیبی آمریکا رو به رو هستیم – انتخاب ناموفق ترین و پیچیده ترین استراتژی از منظر علم مدیریت، استراتژیک نادرست است؛ زیرا که ادغام اگر با مدیریت بسیار عالی هم انجام شود، حداقل ۲ سال از کارایی سیستم های فعلی می کاهد و بر تنش ها و تعارضات درون دستگاه دولت می افزاید.

۲) عوامل اصلی ناکامی ادغام ها:
ادغام هم چنین محیط عمل را برای مدیران ساختار جدید آشوبناک تر کرده و بر شدت ابهامات، ناپایداری ها و تعارضات می افزاید. این عوامل بحران زا، علل اصلی عقیم شدن برنامه ریزی ها و اجرای سیاست های ابلاغی رهبری اند.