در سال‌های اخیر، اقتصاد ایران به شکلی ملموس زیر سایه سنگین تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته است؛ تحریم‌هایی که نه فقط صادرات و واردات، بلکه بنیادی‌ترین نیازهای اقتصادی کشور را نیز دچار اختلال کرده‌اند. امروز یکی از مهم‌ترین گره‌های مسیر تجارت جهانی ایران، موضوع FATF است؛ گره‌ای که باز شدن آن بدون رفع تحریم‌ها ممکن نخواهد بود.
آرزو قادری
روزنامه نگار
در سال‌های اخیر، اقتصاد ایران به شکلی ملموس زیر سایه سنگین تحریم‌های بین‌المللی قرار گرفته است؛ تحریم‌هایی که نه فقط صادرات و واردات، بلکه بنیادی‌ترین نیازهای اقتصادی کشور را نیز دچار اختلال کرده‌اند. امروز یکی از مهم‌ترین گره‌های مسیر تجارت جهانی ایران، موضوع FATF است؛ گره‌ای که باز شدن آن بدون رفع تحریم‌ها ممکن نخواهد بود.
در حقیقت، تا زمانی که امکان تبادل مالی آزاد با دنیا وجود نداشته باشد، بانک‌ها و مؤسسات مالی خارجی به دلیل خطر تحریم‌های آمریکا و نبود شفافیت مالی مطابق استانداردهای جهانی، حاضر به همکاری با ایران نیستند. در نتیجه، حتی اگر در ظاهر صادرات یا وارداتی صورت گیرد، نبود کانال‌های رسمی مالی، این فعالیت‌ها را پرهزینه، پرریسک و بعضاً غیرممکن می‌کند.
گرانی کالاها، کاهش قدرت خرید، افت سرمایه‌گذاری، بیکاری و افزایش فقر، نتایج مستقیم قفل شدن ارتباط ایران با نظام مالی جهانی است. برای خروج از این دور باطل، نیاز به تصمیم‌های مؤثر در حوزه دیپلماسی اقتصادی و سیاسی داریم. باز شدن این گره می‌تواند راه را برای احیای تولید، جذب سرمایه، ثبات ارز و رشد اقتصادی هموار کند.
مسأله FATF خود به تحریم‌ها گره خورده است. در شرایط تحریم، حتی پیوستن رسمی به این معاهده مالی نیز بدون باز شدن مسیرهای بانکی بین‌المللی، عملاً تأثیر محسوسی نخواهد داشت. برعکس، اگر تحریم‌ها کاهش پیدا کند و روابط مالی ایران با جهان ترمیم شود، پیوستن به استانداردهای بین‌المللی مالی همچون FATF به یک فرصت بزرگ برای شفافیت، اعتباربخشی به اقتصاد ملی و جذب سرمایه خارجی بدل خواهد شد.
از سوی دیگر، نپیوستن به FATF در وضعیت کنونی، هزینه‌های تجارت خارجی ایران را بیشتر کرده است. شرکت‌های ایرانی مجبورند از مسیرهای غیررسمی و پرخطر برای تبادلات مالی استفاده کنند که نه تنها هزینه‌ها را بالا می‌برد بلکه اقتصاد را در برابر فساد و پول‌شویی آسیب‌پذیرتر می‌کند. این چرخه معیوب تا زمانی که گره تحریم‌ها و FATF به صورت توأمان گشوده نشود، ادامه خواهد یافت.
تصویر امروز اقتصاد ایران تصویری از فرصت‌های از دست رفته و فرصت‌های بالقوه محبوس در دیوارهای تحریم است. بسیاری از کشورها آماده تجارت با ایران‌اند اما بدون امکان تبادل مالی امن و شفاف، این تمایل‌ها به نتیجه نمی‌رسد. حتی طرح‌های بزرگ سرمایه‌گذاری داخلی نیز به دلیل نبود کانال‌های رسمی جذب منابع مالی، روی زمین مانده است.
امروز دیگر بحث تنها درباره تجارت کالا نیست؛ بحث بر سر آینده اقتصادی یک ملت است. بدون آزادی تبادل مالی، حرکت اقتصاد به سمت توسعه غیرممکن است. حل مسئله تحریم‌ها، گشودن مسیر به سوی FATFو در نهایت پیوستن به اقتصاد جهانی، سه حلقه به هم پیوسته‌ای هستند که بقای اقتصاد ایران به آن‌ها وابسته است.
اکنون بیش از هر زمان دیگری، اقتصاد ایران نیازمند یک تدبیر بزرگ است؛ تدبیری که بتواند کلاف سردرگم تحریم‌ها و انسداد مالی را باز کرده و راهی تازه به سوی توسعه، رفاه و ثبات اقتصادی بگشاید.
در همین خصوص مجیدرضا حریری، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین در گفت و گو با نوآوران گفت: به محض آغاز مذاکرات میان ایران و آمریکا شاهد نوساناتی در بازارهای اقتصادی بودیم. در واقع باید اذعان داشت بازارهای اقتصادی ایران تحت تاثیر اظهارنظرات سیاسی و هیجانات قرار دارند و به همین دلیل شرایط ناپایداری را به ویژه در بازارهایی همچون طلا، ارز و بورس شاهد هستیم.
وی ادامه داد: قطعاً در شرایط فعلی، اقتصاد ایران نیاز به تعامل گسترده با دنیا دارد. البته منظورمان از دنیا فقط کشور ایالات متحده امریکا نیست، بلکه کل کشورهای دنیاست. باید به سمتی حرکت کنیم که شاهد توافق برد ـ برد باشیم تا به این ترتیب امکان رفع تحریم ها وجود داشته باشد و بتوان با دنیا تعامل کرد.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین با اشاره به این که تحریم ها موجب عدم تعامل ایران با بسیاری از کشورها شده است، اظهار داشت: اگر تحریم ها برداشته شوند، قطعاً شرایط بهتر خواهد شد. اثرات منفی تحریم در اقتصاد را نمی توان نفی کرد؛ چرا که گریبان مملکت را گرفته است. البته نباید این نکته را فراموش کنیم که همه موارد داخلی ارتباط به تحریم ها ندارند. نمی توان هر مشکلی را به تحریم ها گره زد. حتی زمانی که اقتصاد ایران تحریم نبود نیز مشکلات اقتصادی باقوت وجود داشتند.
حریری افزود: رانت و فساد داخلی ارتباطی به تحریم های آمریکا ندارند. تا زمانی که در داخل با مشکلاتی در نتیجه سوء مدیریت مواجه هستیم، نمی توانیم امید به حل مشکلات با رفع تحریم داشته باشیم.
وی تصریح کرد: با توجه به اثرات جدی تحریم ها بر اقتصاد کشور و معیشت مردم، باید تلاش هایی در راستای رفع تحریم ها صورت گیرد ولی نباید چنین تصور کرد که بعد از رفع تحریم ها دیگر هیچ مشکلی در اقتصاد ایران وجود نخواهد داشت و همه مشکلات حل خواهند شد. چرا که در داخل به موازات تحریم ها با مشکلات ناشی از خودتحریمی ها مواجه هستیم که در نتیجه سوء مدیریت ایجاد شده اند.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین تاکید کرد: در عین حال که می‌بایستی به صورت جدی مذاکرات با آمریکا را دنبال کنیم و به صورت جدی درصدد رفع تحریم‌ها باشیم، باید به صورت جدی دنبال تعامل گسترده با دنیا باشیم. در عین حال باید به فکر این باشیم که اگر توافق نشد چه شرایطی خواهیم داشت؟ آیا ما می‌توانیم اقتصاد کشور را با وجود تحریم‌ها اداره کنیم؟ شخصاً معتقدم که اگر اثرات تحریم را به درستی مدیریت کنیم، می توانیم اقتصاد را به خوبی اداره کنیم.
حریری ادامه داد: حتی اگر اکنون نیز تحریم ها رفع شوند اما به سرعت شاهد فواید آن نخواهیم بود. بنابراین باید تاکید کرد که نباید اقتصاد را به تحریم ها گره زد. در این راستا باید شفافیت اقتصادی را افزایش دهیم و دست دلالان و سودجویان و افراد با نفوذ را کوتاه کنیم. اقتصادی که شفاف است تا حدی در برابر مشکلات مصونیت دارد.
وی همچنین به مشکلات تجارت بین الملل اشاره کرد و گفت: در حال حاضر به دلیل تحریم ها امکان تجارت بین المللی برای ایران مهیا نیست. به دلیل عدم پیوستن به FATF در حوزه تجارت بین الملل دچار مشکل هستیم و امکان نقل و انتقال مالی وجود ندارد. تا زمانی که سایه تحریم ها بر سر اقتصاد ایران باشد این مشکل تداوم خواهد یافت.
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین ادامه داد: تا زمانی که امکان تبادل مالی با دنیا نداشته باشیم قطعا اقتصاد همین طور تداوم خواهد یافت و اصطلاحاً نیمه فلج باقی خواهد ماند. مردم قربانی اصلی تحریم ها هستند و به همین دلیل باید گره از این مشکل گشوده شود. کلاف سردرگم اقتصاد ایران با رفع تحریم ها گره گشایی می شود. همچنین گره اصلی در بحت FATF نیز به دلیل تحریم هاست که اگر از این شرایط خارج شویم شرایط بهتری در اقتصاد حاکم خواهد شد.
