زیر یک سقف و دور از هم؛ وقتی روابط خانوادگی سرد می شود

سمیرا حسین پور
روزنامه نگار

در دنیای امروز، سردی روابط درون خانواده‌ها یکی از مسائل مهم و چالش‌برانگیز شده است که تأثیرات منفی عمیقی بر زندگی فردی و اجتماعی اعضای خانواده دارد. روابط اعضای خانواده به‌عنوان نخستین محیط اجتماعی فرد، نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری شخصیت، سلامت روان و حتی رفتارهای اجتماعی او ایفا می‌کند.
اما چرا این روابط در بسیاری از خانواده‌ها سرد می‌شود؟ و چه عواملی بر سردی این روابط تأثیر می‌گذارند؟
وقتی می‌گوییم روابط درون یک خانواده سرد شده است در واقع وضعیتی است که در آن افراد نسبت به یکدیگر احساس و عاطفه‌ای ندارند و نمی‌توانند ارتباطات عاطفی قوی برقرار کنند.
یکی از مهم‌ترین دلایل بروز چنین اتفاق تلخی بروز مشکلات و گرفتاری در روزمرگی‌ها و گرفتاری هاست که موجب می شود اعضای خانواده در مسائل مختلف با یکدیگر ارتباط عاطفی قوی نداشته باشند و از کنار یکدیگر با بی تفاوتی عبور کنند و حتی ممکن است همین امر منجر شود در طولانی مدت فاصله عاطفی آن ها بیشتر شود.
به تدریج که جلوتر می رویم خانواده هایی که درون آن ها روابط گرم وجود ندارد و به سمت سردی رفته اند، محیط زندگی شان تبدیل به محل تنش و افسرده می‌شود؛ به گونه‌ای که فرزندان نیز دچار این مشکل می‌شوند و این امر بر شرایط تربیت فرزندان خانواده نیز تاثیر می‌گذارد.
برای نمونه می‌توان به افرادی اشاره کرد که در خانواده قادر به برقراری ارتباط مناسب نیستند و فرزندان شان در مدرسه و در آینده در جامعه قادر به برقراری ارتباط مناسب با بقیه نخواهند بود.
چنین شرایطی موجب می شود نه تنها تعاملات درون خانوادگی بلکه تعاملات بیرون خانوادگی افراد یعنی در جامعه، مدرسه و محیط کار نیز تحت تاثیر قرار بگیرد.
باید عنوان کنیم عوامل مختلفی منجر به بروز مشکلاتی همچون سردی روابط خانوادگی می‌شوند که از جمله آن ها می‌توان به بالا بودن مشغله‌های زندگی و کمبود زمان اشاره کرد.
دنیای پر مشغله امروز به گونه ای است که همه اعضای خانواده باید فعالیت و کار شغلی داشته باشند و ساعت های طولانی مدت کار کنند تا مشکلات اقتصادی شان تا حدی مرتفع گردد و همین امر باعث می‌شود چنان خسته شوند که دیگر امکان برقراری ارتباط مناسب نداشته باشند و زمان کافی نیز برای این که بتوانند با یکدیگر رابطه عاطفی برقرار و به یک دیگر محبت کنند، ندارند.
همین امر موجب می‌شود تا محیط خانواده محیطی باشد که در آن نتوانیم نشانی از عشق و عاطفه و محبت اعضا به یکدیگر را بیابیم.
در همین خصوص به گفت و گو با دکتر “مارال خدنگ” مدرس دانشگاه و عضو سازمان نظام روان شناسی و مشاوره ایران پرداختیم.
این مدرس دانشگاه در گفت و گو با خبرنگار نوآوران با ابراز تأسف از بروز سردی در روابط عاطفی خانوادگی اظهار داشت: مشکلات ارتباطی از جمله عواملی هستند که منجر به بروز سردی روابط خانوادگی می‌شوند. بسیاری از افراد در برقراری ارتباط دچار مشکل هستند و نمی‌توانند به خوبی احساسات، نیازها و حتی نگرانی‌های خود را بیان کنند که همین امر موجب افزایش فاصله عاطفی بین افراد می شود و در آینده تبدیل به یک بحران خانوادگی می‌گردد.
وی ادامه داد: در واقع باید عنوان کنیم افرادی که نتوانستند تحت تاثیر آموزه‌های تربیتی مناسبی قرار بگیرند، قادر به برقراری ارتباط صحیح نیز نیستند. یعنی زوج یا زوجه که در کودکی، مادر و پدری داشته که نمی‌توانستند با یک دیگر به خوبی ارتباط برقرار کنند، او نیز در آینده قادر به برقراری ارتباط مناسب با فرزندان و همسرش نخواهد بود و همین امر تنش‌ها را روز به روز بیشتر خواهد کرد.
دکتر خدنگ عنوان کرد: بسیاری از افرادی که به کلینیک‌های روان شناسی مراجعه می‌کنند و مورد بررسی بالینی ما روان شناسان قرار می‌گیرند؛ به گونه‌ای هستند که در گذشته یا خود فرزند طلاق بوده‌اند و یا این که والدین شان نمی‌توانستند با یک دیگر به خوبی در محیط خانواده ارتباط برقرار کنند و همواره محیط خانواده‌شان پرتنش بوده است. همین امر به صورت یک زنجیره تربیتی غلط به آن ها منتقل شده و دامن شان را گرفته و آن ها نیز نمی‌توانند به خوبی با همسرشان ارتباط برقرار کنند و در نهایت به فرزندشان چنین ویژگی منتقل می‌شود و فرزند چنین افرادی نیز در آینده، خانواده شاد و با نشاطی نخواهند داشت و محیط خانواده برای شان تبدیل به یک محیط پرنش می‌شود.
وی با اشاره به تفاوت‌های شخصیتی افراد مطرح کرد: تفاوت‌های شخصیتی در مدیریت اختلافات باید مورد توجه قرار گیرد و یکی از مسائلی که افراد پیش از ازدواج باید مورد توجه قرار دهند، همین بحث تفاوت‌های شخصیتی شان است. توصیه می‌شود حتماً پیش از ازدواج با مراجعه به کلینیک‌های روان شناسی این تفاوت ها را مورد بررسی قرار دهند. تفاوت های فرهنگی و محیطی که افراد در آن رشد و پرورش یافته اند موجب می‌شود نتوانند درک درستی از تفاوت‌های یکدیگر داشته باشند و در نهایت اختلافات شان را به شیوه مسالمت آمیز نمی‌توانند حل کنند و این ناتوانی موجب ایجاد مشکلات عاطفی و روانی زیادی بین افراد می‌شود.
این مدرس دانشگاه افزود: در نهایت تداوم چنین روندی موجب سردی روابط درون خانوادگی می شود و آن ها اصطلاحاً دچار طلاق عاطفی می‌گردند و متاسفانه این تفاوت های فرهنگی و شخصیتی بعدها در زندگی مشترک، بسیار پررنگ و برجسته خواهند بود و البته تاثیرگذار.
این روان شناس بالینی همچنین به تاثیرات رسانه های اجتماعی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر بسیاری از افراد زمان زیادی را صرف استفاده از شبکه های مجازی و رسانه‌های اجتماعی می‌کنند و دنیای دیجیتال تقریباً تمام زمان فراغت افراد را به خود اختصاص داده است. اعضای خانواده که به منزل می‌رسند تا پاسی از شب که بخواهند استراحت کنند درگیر دنیای مجازی هستند. نمی‌توان منکر این شد که شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی و گوشی‌های تلفن همراه امروزه موجب سردی روابط خانوادگی شده‌اند و نقش مهمی در بروز سردی روابط خانوادگی دارند.
دکتر خدنگ ادامه داد: اعضای خانواده تمام وقت و انرژی و حوصله خود را فقط صرف گذراندن در گوشی تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی می‌کنند و همین امر باعث شده روابط آن ها سرد شود و حتی تربیت فرزندشان نیز تحت تاثیر قرار می‌گیرد. برخی از بانوانی که به ما مراجعه می‌کنند گله از این دارند که چرا همسرشان برای وقت گذراندن در شبکه‌های اجتماعی و گوشی تلفن همراه شان زمان دارد اما برای آن ها نمی تواند این زمان را سپری کند.
وی اظهار داشت: امروزه متاسفانه اعضای خانواده نمی توانند ارتباط عاطفی قوی با یک دیگر برقرار کند که در واقع باید عنوان کنیم آن ها تحت تاثیر شبکه‌های اجتماعی نتوانسته‌اند زندگی خوبی را در کنار یکدیگر داشته باشند که این امر مستلزم این است که مهارت‌های اجتماعی را فرا گیرند تا بتوانند مدیریتی بین تقسیم بندی زمان شان داشته باشند و زمانی را در روز برای خانواده اختصاص دهند و بخشی را صرف شبکه‌های مجازی کنند، اما متاسفانه به دلیل این که هیچ مرز مشخصی بین این دو وجود ندارد و افراد این مهارت را نداشته‌اند که تفکیکی قائل شوند میان حضورشان در اجتماع و خانواده و فعالیت شان در شبکه های اجتماعی، در برقراری روابط چندان موفقیت آمیز نخواهند بود.
این روان شناس بالینی ابراز داشت: رفتارهای منفی والدین موجب می شود تا فرزندان، الگوهای رفتاری صحیح را نیاموزند و رفتارهایی همچون بی تفاوتی، بی احساسی و یا پرخاشگری در آن ها در آینده بروز یابد و حتی در دوران کودکی نیز با مشکل در تحصیل مواجه می‌شوند و نمی‌توان انتظار داشت کودکی که تحت تاثیر استرس‌های خانوادگی زیادی است، عملکرد تحصیلی مناسبی داشته باشد؛ از این رو توصیه می‌شود والدین حتماً با یکدیگر ارتباط عاطفی و صمیمی داشته باشند و فاصله عاطفی شان را کمتر کنند تا احساس همدلی و روابط عاطفی در خانواده گسترش یابد و شاهد کاهش تنش ها و افزایش ارتباط افراد با یکدیگر باشیم و به این ترتیب مدیریت استرس صورت گیرد و ضمن این که به تفاوت‌های شخصیتی یک دیگر احترام گذاشته می شود و نیازهای اعضای خانواده در کنار یک دیگر رفع می شود از بروز بسیاری از اختلافات نیز جلوگیری می شود و این طور نخواهد بود که افراد زیر یک سقف باشند اما از درون روابط خانوادگی به قدری سرد و فروپاشیده باشد که اعضا از یکدیگر دور باشند.
دکتر خدنگ در پایان ابراز تأسف کرد که در حال حاضر شاهد خانواده‌هایی هستیم که زیر یک سقف زندگی می‌کنند، اما هیچ گونه ارتباط فیزیکی و حضوری با یکدیگر ندارند و ارتباط عاطفی در چنین خانواده های مرده است و حتی اگر می‌خواهند با یکدیگر به صحبت بپردازند از طریق شبکه های اجتماعی برای یکدیگر پیام می‌گذارند و تمایلی به برقراری ارتباط در دنیای حقیقی و واقعی ندارند که چنین شرایطی مستلزم این است که خانواده ها پیش از این که دیر شود به فکر نجات خود بیفتند و در چنین شرایطی باید از مشاوره‌های روان شناسان استفاده شود.
در مجموع باید گفت سردی روابط خانوادگی یکی از مشکلات مهم در جامعه امروز است که به دلایل مختلفی مانند مشغله‌های زندگی، اختلافات شخصیتی، فشارهای اقتصادی و استفاده نادرست از فناوری رخ می‌دهد. با این حال، با استفاده از تکنیک‌های مناسب ارتباطی، مدیریت زمان، حل تعارض‌ها به شیوه‌ای سالم و پذیرش تفاوت‌ها، می‌توان روابط خانوادگی را بهبود بخشید و فضای خانه را به محیطی پر از محبت، حمایت و تفاهم تبدیل کرد.