فضاهای سبز شهری؛ کلید زندگی سالم در شهرهای مدرن

مترجم: سارا فراهانی

در سال‌های اخیر، توجه به تأثیر فضاهای سبز شهری بر سلامت روان و جسم انسان‌ها افزایش یافته است. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که دسترسی به این فضاها می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی، کاهش استرس و پیشگیری از بیماری‌های مزمن کمک کند.
مطالعات متعددی نشان داده‌اند که حضور در فضاهای سبز می‌تواند به کاهش علائم اضطراب، افسردگی و استرس کمک کند. به‌عنوان مثال، تحقیقی در فنلاند نشان داد که افرادی که سه تا چهار بار در هفته به این فضاها مراجعه می‌کنند، احتمال کمتری برای مصرف داروهای مرتبط با سلامت روان دارند. این تأثیرات حتی در گروه‌های کم‌درآمد نیز مشهود بود .
همچنین، تحقیقی در ایالات متحده نشان داد که افزایش مساحت فضاهای سبز در محله‌ها می‌تواند احتمال ابتلا به افسردگی و اختلالات دوقطبی را به ترتیب ۵۱ و ۶۳ درصد کاهش دهد. این یافته‌ها بر اهمیت طراحی شهری مبتنی بر طبیعت تأکید دارند .
دسترسی به فضاهای سبز نه ‌تنها بر سلامت روان تأثیر دارد، بلکه می‌تواند به کاهش بیماری‌های جسمانی نیز کمک کند. مطالعه‌ای در ایالات متحده نشان داد که افراد ساکن در محله‌های با دسترسی بیشتر به فضاهای سبز و آبی، احتمال کمتری برای ابتلا به تصلب شرایین دارند. این ارتباط به‌ویژه در گروه‌های سیاه‌پوست و ساکنان محله‌های کم‌درآمد قوی‌تر بود .

علاوه بر این، حضور در طبیعت می‌تواند به کاهش فشار خون، بهبود عملکرد سیستم ایمنی و کاهش التهاب کمک کند. این اثرات به‌ویژه در افرادی که در مناطق با آلودگی بالا زندگی می‌کنند، مشهود است.
فضاهای سبز می‌توانند به تقویت ارتباطات اجتماعی و کاهش انزوای اجتماعی کمک کنند. به‌عنوان مثال، باغ‌های شهری در لندن به‌عنوان مراکز آموزشی و اجتماعی عمل می‌کنند و با ارائه برنامه‌های داوطلبانه، فرصت‌هایی برای یادگیری و تعامل فراهم می‌آورند .
در سنگاپور، پروژه «Community in Bloom» با هدف ایجاد فضاهای سبز مشارکتی، به شهروندان این امکان را می‌دهد که در فرآیند کاشت و نگهداری گیاهان مشارکت کنند. این پروژه نه‌تنها به بهبود محیط زیست کمک می‌کند، بلکه حس تعلق و هویت اجتماعی را در میان ساکنان تقویت می‌کند .
برای بهره‌برداری حداکثری از مزایای فضاهای سبز، نیاز به طراحی شهری مبتنی بر طبیعت داریم. این نوع طراحی شامل ایجاد پارک‌ها، باغ‌ها، مسیرهای پیاده‌روی و فضاهای عمومی سبز در سراسر شهر است. به‌عنوان مثال، در شانگهای، پروژه‌هایی مانند «1,000 Trees» با هدف ایجاد فضاهای سبز عمودی و سقف‌های سبز، به بهبود کیفیت هوا و کاهش دمای محیط کمک کرده‌اند .
در لندن، ایجاد «City Farms» به‌عنوان مراکز کشاورزی شهری، نه‌تنها به تأمین مواد غذایی محلی کمک می‌کند، بلکه به‌عنوان فضاهایی برای آموزش و تعامل اجتماعی عمل می‌کنند .
با وجود مزایای فراوان فضاهای سبز، چالش‌هایی در مسیر توسعه آن‌ها وجود دارد. از جمله این چالش‌ها می‌توان به کمبود زمین در مناطق شهری، هزینه‌های بالای نگهداری و نابرابری در دسترسی به این فضاها اشاره کرد.
برای مقابله با این چالش‌ها، می‌توان از راهکارهایی مانند استفاده از فضاهای بام، توسعه فضاهای سبز عمودی و مشارکت جوامع محلی در فرآیند طراحی و نگهداری فضاهای سبز بهره برد. همچنین، تخصیص بودجه‌های مناسب و همکاری میان بخش‌های دولتی و خصوصی می‌تواند به توسعه پایدار فضاهای سبز کمک کند.
یکی از دیگر مزایای عمده‌ی فضاهای سبز، تأثیر آن ها بر کیفیت هوا و کاهش آلودگی‌های محیطی است. در فضاهای سبز، درختان و گیاهان به جذب دی‌اکسید کربن و دیگر آلاینده‌های موجود در هوا کمک می‌کنند و این فرآیند، می‌تواند باعث کاهش غلظت ذرات معلق در هوا شود که به کاهش بیماری‌های تنفسی و قلبی کمک می‌کند.
مطالعه‌ای که در شهری مانند نیویورک انجام شد، نشان داد که افزایش تعداد درختان در خیابان‌ها می‌تواند میزان آلاینده‌های هوای شهری را به طور چشمگیری کاهش دهد و کیفیت هوا را بهبود بخشد. این تغییرات همچنین منجر به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند آسم و آلرژی‌ها در شهروندان می‌شود.
فضاهای سبز نه‌تنها بر سلامت روان و کیفیت هوا تأثیر دارند، بلکه می‌توانند انگیزه‌ای برای تحرک جسمانی بیشتر در شهروندان ایجاد کنند. مردم تمایل دارند که برای ورزش، پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا حتی انجام ورزش‌های گروهی به پارک‌ها و فضاهای سبز بروند. این فعالیت‌های بدنی به بهبود سلامت قلبی، افزایش طول عمر و کاهش ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت و چاقی کمک می‌کند.
در شهرهایی مانند آمستردام و کپنهاگ، جایی که فضاهای سبز به طور گسترده در اختیار عموم قرار دارد، مردم به طور منظم از این فضاها برای دویدن و پیاده‌روی استفاده می‌کنند. این امر نه تنها باعث ارتقای سلامت عمومی می‌شود، بلکه هزینه‌های درمانی ناشی از بیماری‌های غیرواگیر را نیز کاهش می‌دهد.
فضاهای سبز می‌توانند نقش مهمی در کاهش اثرات تغییرات اقلیمی ایفا کنند. درختان و گیاهان به عنوان منبعی طبیعی برای جذب کربن دی‌اکسید عمل می‌کنند و می‌توانند به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کمک کنند. این روند به کاهش دمای محیط در مناطق شهری و بهبود شرایط زندگی در برابر گرما کمک می‌کند، به‌ویژه در شهرهایی که تحت تأثیر جزایر گرمایی شهری قرار دارند.
در شهرهایی مانند بارسلونا، پروژه‌های بزرگی برای توسعه فضاهای سبز در سطح گسترده‌تری اجرا شده است تا تأثیرات گرمایش جهانی را کاهش دهند و به مقابله با بحران اقلیمی بپردازند. این فضاها نه‌تنها به بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کنند، بلکه به عنوان یک ابزار موثر برای کاهش اثرات منفی تغییرات اقلیمی در شهرها عمل می‌کنند.
یکی دیگر از جوانب مهم فضاهای سبز، مشارکت شهروندان در طراحی و نگهداری این فضاهاست. مشارکت مردم نه تنها به تقویت حس مالکیت و مسئولیت‌پذیری می‌انجامد، بلکه موجب می‌شود که این فضاها به طور مؤثرتری پاسخگوی نیازهای جامعه باشند.
در بسیاری از شهرهای دنیا، پروژه‌هایی برای ایجاد باغ‌های شهری و باغ‌های اجتماعی راه‌اندازی شده‌اند که در آن مردم به کاشت و مراقبت از گیاهان و درختان می‌پردازند. این پروژه‌ها باعث تقویت روابط اجتماعی میان ساکنان و ایجاد فرصت‌های جدید برای یادگیری و توسعه مهارت‌های جدید می‌شوند.
برای بهره‌برداری کامل از فضاهای سبز، ضروری است که آموزش و آگاهی عمومی در مورد اهمیت این فضاها و نحوه استفاده از آن‌ها گسترش یابد. با آموزش مردم در خصوص فواید حضور در طبیعت و نحوه استفاده صحیح از فضاهای سبز، می‌توانیم رفتارهای پایدارتری در خصوص حفاظت از این فضاها و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان ایجاد کنیم.
در برخی کشورها، آموزش‌های زیست‌محیطی در مدارس و جوامع محلی به ترویج فرهنگ احترام به طبیعت و محیط‌زیست پرداخته است. این آموزش‌ها به مردم کمک می‌کند تا از فضاهای سبز به‌طور مؤثری بهره‌برداری کنند و در عین حال از آسیب رساندن به این فضاها جلوگیری نمایند. در نهایت، فضاهای سبز شهری باید نه تنها به عنوان یک نیاز زیست‌محیطی، بلکه به‌عنوان یک عامل اصلی در ارتقای کیفیت زندگی انسانی در نظر گرفته شوند. این فضاها تأثیرات مثبت بی‌شماری بر سلامت روان و جسم، کیفیت هوا، کاهش اثرات تغییرات اقلیمی و تقویت روابط اجتماعی دارند.
بنابراین، توجه به طراحی شهری مبتنی بر طبیعت، توسعه فضاهای سبز در تمامی نقاط شهری و ارتقای آگاهی عمومی در این زمینه امری حیاتی است.
فضاهای سبز شهری نه‌تنها به بهبود سلامت روان و جسم انسان‌ها کمک می‌کنند، بلکه با تقویت ارتباطات اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی، به توسعه پایدار جوامع شهری می‌انجامند. بنابراین، توجه به طراحی شهری مبتنی بر طبیعت و ایجاد دسترسی عادلانه به این فضاها، امری ضروری است.
در نهایت، ایجاد فضاهای سبز باید به‌عنوان یک اولویت در برنامه‌ریزی شهری در نظر گرفته شود تا شهرها به مکان‌هایی سالم‌تر، شادتر و پایدارتر تبدیل شوند.