شیوع آسم در کودکان به طور چشمگیری در حال افزایش است و این بیماری به یکی از چالش‌های جدی سلامت کودکان تبدیل شده است. وقتی کودکی شب‌ها از خواب می‌پرد و سرفه‌های خشک بی‌وقفه‌اش او را آزار می‌دهد، یا وقتی نوجوانی در میانه یک بازی ساده نفسش بند می‌آید، نام آسم در ذهن‌ها تداعی می‌شود. این بیماری مزمن و التهابی که راه‌های هوایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، حالا به یکی از مشکلات رایج در دوران کودکی تبدیل شده است. بر اساس آمار جدید سازمان بهداشت جهانی، حدود ۲۶۲ میلیون نفر در جهان به آسم مبتلا هستند. اما در ایران، آمارها نشان می‌دهند که شیوع علائم آسم در کودکان و نوجوانان به میزان ۱۱ درصد افزایش یافته است. دکتر مهدی نجمی، رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی وزارت بهداشت نیز این افزایش را نتیجه یک مطالعه ملی می‌داند که هشدار جدی برای آینده سلامت جامعه است.
سارا امیری
شیوع آسم در کودکان به طور چشمگیری در حال افزایش است و این بیماری به یکی از چالش‌های جدی سلامت کودکان تبدیل شده است. وقتی کودکی شب‌ها از خواب می‌پرد و سرفه‌های خشک بی‌وقفه‌اش او را آزار می‌دهد، یا وقتی نوجوانی در میانه یک بازی ساده نفسش بند می‌آید، نام آسم در ذهن‌ها تداعی می‌شود. این بیماری مزمن و التهابی که راه‌های هوایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد، حالا به یکی از مشکلات رایج در دوران کودکی تبدیل شده است.
بر اساس آمار جدید سازمان بهداشت جهانی، حدود ۲۶۲ میلیون نفر در جهان به آسم مبتلا هستند. اما در ایران، آمارها نشان می‌دهند که شیوع علائم آسم در کودکان و نوجوانان به میزان ۱۱ درصد افزایش یافته است. دکتر مهدی نجمی، رئیس اداره بیماری‌های مزمن تنفسی وزارت بهداشت نیز این افزایش را نتیجه یک مطالعه ملی می‌داند که هشدار جدی برای آینده سلامت جامعه است.
*آسم چیست و چگونه بر کودکان تاثیر می‌گذارد؟
آسم یک بیماری التهابی مزمن است که با تنگی نفس، سرفه‌های مداوم، خس‌خس سینه و فشار بر روی قفسه سینه خود را نشان می‌دهد. این بیماری می‌تواند در دوران کودکی تأثیرات جدی بر رشد جسمی، روانی و اجتماعی کودک داشته باشد. کودکانی که به آسم مبتلا هستند، ممکن است با مشکلاتی مانند اختلالات خواب، غیبت از مدرسه، کاهش فعالیت‌های ورزشی و حتی احساس طرد اجتماعی روبه‌رو شوند.
تشخیص آسم می‌تواند به‌ویژه در کودکان چالش‌برانگیز باشد، چرا که علائم این بیماری ممکن است گاهی بدون هیچ هشدار واضحی ظاهر شود و گاهی نیز پس از یک دوره طولانی ناگهان تشدید شود. در برخی موارد، حملات شدید آسم می‌توانند خطرات جدی و حتی جانی به همراه داشته باشند.
*علت‌های آسم؛ ژنتیک، محیط یا هر دو؟
ژنتیک نقش اصلی در بروز آسم دارد. دکتر نجمی توضیح می‌دهد که آسم، رینیت آلرژیک و اگزما همگی بیماری‌هایی هستند که معمولاً زمینه ژنتیکی دارند و در بسیاری از خانواده‌ها دیده می‌شوند. به این معنا که اگر یکی از والدین به آسم مبتلا باشد، احتمال ابتلای کودک به این بیماری بیشتر خواهد بود.
اما این تنها بخشی از داستان است. عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، دود سیگار، گرده گیاهان، موی حیوانات خانگی و حتی برخی غذاها می‌توانند باعث تحریک بیماری شوند. زندگی شهری، آلودگی هوا و سبک زندگی مدرن نیز شرایطی را فراهم کرده‌اند که آسم در کودکان به سرعت در حال افزایش است.
افزایش ۱۱ درصدی علائم آسم در کودکان و نوجوانان ایران، نشان‌دهنده عواملی است که باعث تشدید این وضعیت شده‌اند. برخی از این عوامل عبارتند از:
آلودگی هوا در شهرهای بزرگ
کاهش تحرک بدنی و شیوع سبک زندگی کم‌تحرک
تغذیه ناسالم و مصرف زیاد فست‌فود
افزایش آلرژن‌ها در محیط خانه
کمبود آگاهی والدین از علائم اولیه آسم
عدم دسترسی به خدمات بهداشتی در مناطق دورافتاده
*آیا آسم قابل درمان است؟
درمان آسم بیشتر به کنترل علائم و پیشگیری از حملات تمرکز دارد. استفاده منظم از داروهای استنشاقی مانند اسپری‌های کورتیکواستروئیدی و داروهای گشادکننده راه‌های هوایی می‌تواند به کاهش علائم کمک کند و از بروز حملات شدید جلوگیری کند. این داروها با رساندن دارو به‌طور مستقیم به ریه‌ها اثرگذاری بیشتری دارند.
*نقش والدین و آموزش در پیشگیری از آسم
تشخیص زودهنگام آسم در کودکان می‌تواند دشوار باشد، چرا که کودکان توانایی توضیح دقیق علائم خود را ندارند. از این رو، آگاهی والدین و معلمان می‌تواند در شناسایی این بیماری به‌موقع نقش حیاتی داشته باشد. کودکانی که سرفه‌های شبانه مکرر دارند یا هنگام دویدن دچار تنگی نفس می‌شوند باید تحت نظر پزشک قرار بگیرند. همچنین مدارس باید آموزش‌های لازم را برای معلمان و دانش‌آموزان فراهم کنند تا در مواقع بروز حملات آسم، اقدامات مؤثر و فوری انجام دهند.
*آینده‌ای روشن با مدیریت درست
آسم، اگرچه بیماری‌ای مزمن است، اما با مدیریت و درمان مناسب، می‌توان زندگی سالم و پویایی داشت. کودکانی که داروهای خود را به‌درستی مصرف می‌کنند و از محرک‌های آسم دوری می‌کنند، می‌توانند در فعالیت‌های ورزشی، تحصیلی و اجتماعی به‌طور کامل مشارکت کنند.
برای رسیدن به این هدف، لازم است که سیستم بهداشتی کشور، دسترسی به درمان‌های مناسب را برای همه گروه‌های سنی فراهم کند و آگاهی عمومی در مورد آسم افزایش یابد. وزارت بهداشت نیز در این مسیر گام‌های مؤثری برداشته است، اما نیاز به توجه بیشتر و اجرای مطالعات تشخیصی دقیق‌تر احساس می‌شود.
* هشدار جدی برای آینده
آسم در کودکان تنها یک مشکل پزشکی نیست، بلکه یک چالش اجتماعی، آموزشی و محیط‌زیستی است. افزایش شیوع این بیماری در میان کودکان و نوجوانان ایران باید به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد. با آگاهی، آموزش و مدیریت مناسب، می‌توان آینده‌ای روشن برای میلیون‌ها کودک فراهم کرد. آسم اگرچه نفس‌گیر است، اما می‌توان آن را کنترل کرد و اجازه نداد که بر زندگی کودکان سایه بیندازد.
