اعتیاد به فضای مجازی؛ راهی برای فرار از افسردگی

آرزو قادری
روزنامه نگار

در عصر کنونی به هر سو که می نگریم، ردپایی از اینترنت می یابیم. حتی امروزه افراد برای رفع امور ساده زندگی شان همچون یافتن آدرس نیز به بستر وب مراجعه می کنند، البته این امر گریزناپذیر است و نمی توان در این آرایش جدیدی که در جهان شکل گرفته است، همچون دهکده ای دورافتاده به مسیر خود ادامه داد.
اما در حال حاضر بسیاری از شهروندان در اقصی نقاط دنیا چنان در استفاده از اینترنت و فضای مجازی افراط کرده اند که به واقع می توان گفت دیگر غرق در این فضا شده اند و این وابستگی به قدری بوده است که می توان آن را نوعی اعتیاد به شمار آورد.
در همین خصوص به گفت و گو با عسل فقیه شجاعی، روان شناس و عضو سازمان نظام روان شناسی و مشاوره ایران پرداختیم که از نظر می گذرد.

* حضور مداوم کودکان و نوجوانان در فضای مجازی چه تبعات منفی می تواند به دنبال داشته باشد؟

یکی از مهم ترین معضلاتی که این روزها بسیاری از خانواده‌ها با آن مواجه هستند اعتیاد به گوشی تلفن همراه و به ویژه فضای مجازی و اینترنت می‌باشد. بسیاری از خانواده‌ها این روزها به ما مراجعه و گله می‌کنند که فرزندان شان ساعات زیادی را در فضای مجازی به سر می‌برند و از امور حقیقی زندگی غافل شده‌اند و دچار افت تحصیلی گشته‌اند و این نکته روی وضعیت تحصیلی شان نیز تاثیر گذاشته است و باعث افت محسوس و مشهود تحصیلی فرزندان شده است.
متاسفانه تا پاسی از شب خانواده ها شاهد این هستند که فرزندان شان در فضای مجازی به سر می‌برند و در خواب دچار مشکل شده اند و این موضوع روی کیفیت تحصیل شان نیز تاثیر گذاشته است که در چنین شرایطی باید عنوان کنیم خانواده ها باید حتماً فرزندان شان را کنترل کنند و نحوه حضور آن ها در فضای مجازی را زیر نظر داشته باشند و به دقت مورد بررسی قرار دهند و اجازه ندهند فرزندان شان دچار مشکل شوند. علاوه بر مشکلاتی همچون از بین بردن کیفیت خواب و افت شدید تحصیلی، مشکلات جسمی زیادی نیز برای کودکان به دنبال رشد استفاده از گوشه های تلفن همراه و اعتیاد اینترنتی ایجاد شده است که باید حتماً در این راستا خانواده ها ضمن این که با مشاوران آگاه و روان شناسان صحبت می‌کنند و خدمات مشاوره دریافت می کنند برای حضور فرزندشان در این فضا ساعت معینی تعیین کنند و بیش از آن اجازه ندهند فرزندشان در این فضا به سر ببرد.

* بیشتر چه سنینی گرفتار اعتیاد مجازی می شوند؟

متاسفانه باید گفت اعتیاد به اینترنت سن خاصی نمی‌شناسد امروزه بسیاری از افراد در سنین مختلف از آن استفاده می‌کنند و گوشی‌های تلفن همراه هوشمند نیز که در دسترس همه افراد قرار دارد و افراد اوقات زیادی را در آن به سر می‌برند.
متاسفانه در حال حاضر شرایط این گونه شده است که افراد نمی‌توانند از گوشی دل بکنند و ساعت‌های زیادی در فضای اینترنتی و مجازی به سر می‌برند؛ در حالی که هیچ نتیجه‌ای نیز نهایتاً حاصل نمی‌شود و می‌توان اذعان داشت که بخش کمی از این ساعات به آموزش در فضای مجازی گذرانده می‌شود و بخش قابل توجهی از آن به سرگرمی پرداخته می شود.
نمی‌توان در عصر اینترنت مانع استفاده افراد از اینترنت و فضای مجازی شد، اما باید این نکته را مورد توجه قرار دهیم که به صورت معقول و منطقی از این تکنولوژی استفاده شود؛ چرا که اگر در آن زیاده‌روی شود و هرگونه افراط و تفریطی صورت گیرد نوعی اعتیاد ایجاد می‌شود که متاسفانه افراد دیگر به اجبار مجبور هستند ساعات زیادی از شبانه روز را در آن سپری کنند و به آن وابسته می‌شوند؛ به گونه‌ای که دیگر حتی شب‌ها نیز دست کشیدن از گوشی و استراحت کردن برای فرد سخت می‌شود و به معنی واقعی کلمه اعتیاد ایجاد می‌شود. طبیعتاً فضای مجازی نیز همچون هر عامل دیگری که وارد زندگی بشر می شود اگر افراط گونه مورد استفاده قرار گیرد، افراد را دچار اعتیاد می‌کند و عاداتی را ایجاد می‌کند که ترک آن موجب آسیب و ناراحتی می‌شود.

* اعتیاد اینترنتی چه تأثیراتی بر سطح کیفیت روابط زوجین در خانواده ها داشته است؟

بسیاری از زوجین به ما مراجعه و انتقاد می‌کنند که همسرشان ۲۴ ساعته در گوشی به سر می‌برد و شب‌ها موقع خوابیدن به جای استراحت در این فضاست. متاسفانه باید بگوییم فضای مجازی سبک زندگی افراد را تغییر داده است. بسیاری از زوجین می‌گویند برای فرار از دغدغه‌ها و مشکلات زندگی شان، راهی جز گذران وقت شان در فضای مجازی ندارند، اما متاسفانه وقتی وارد این فضا می‌شوند، دیگر رها کردن آن و خروج از آن دچار مشکل شان می‌کند و نمی‌توانند به راحتی دل بکنند. در حال حاضر مشکلات بسیار زیادی در سطح جامعه ما افزایش یافته و خانواده‌ ها با مشکلات بسیار زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند؛ به ویژه زوجین و سرپرستان خانواده ‌ها که آن ها مجبور هستند برای فرار از این مشکلات و آسودگی خاطرشان و آسایش ذهنی شان در فضای مجازی و گوشی تلفن همراه شان ساعاتی را مشغول باشند.

* پس می توان گفت درواقع افراد به نوعی به فضای مجازی پناه می برند؟

بله. دقیقاً. باید گفت یکی از دلایل اصلی پناه بردن افراد به فضای مجازی و در نهایت ایجاد اعتیاد اینترنتی در آن ها این است که برای فرار از افسردگی و مشکلات شان تلاش دارند تا به این سمت گرایش پیدا کنند. بسیاری از مراجعان چنین عنوان می‌کنند که زمانی که در فضای مجازی به سر می‌برند از دغدغه‌ ها به دور هستند و مشکلات شان تا حد بسیار زیادی کاهش می‌یابد. به همین جهت است که مکرر به این فضا پناه می‌برند و راه دیگری ندارند برای این که از افسردگی به دور باشند و تنها اقدامی که می‌توانند انجام دهند، حضور مداوم و پیاپی در فضای مجازی است.
ویژگی فضای مجازی این گونه است که افزایش حضور در آن به گونه ای اعتیاد آور خواهد بود و افراد نمی‌توانند بعد از مدتی دست از این اعتیاد بکشند و نهایتاً این طور باید عنوان کنیم که حضور مداوم افراد در فضای مجازی، راهی برای گریز از مشکلات زندگی و فرار از افسردگی است در واقع آن ها هیچ راه دیگری نیافته‌اند و آگاهی کافی ندارند و نمی‌دانند که برای رفع مشکلات شان باید به مشاوران مراجعه کنند نه این که به فضای مجازی پناه ببرند.