سال‌های نه‌چندان دور، روزهای پایانی سال برای بازار پوشاک پررونق‌ترین دوران بود. ویترین‌های رنگارنگ، مغازه‌هایی که تا نیمه‌شب روشن بودند و مردمی که با اشتیاق به دنبال خرید لباس نو برای عید بودند. اما امسال، خیابان‌ها خلوت‌تر از همیشه‌اند، مغازه‌داران پشت دخل نشسته‌اند و با چشمانی نگران به در مغازه چشم دوخته‌اند. خبری از هیاهوی همیشگی نیست و این رکود سنگین‌تر از هر سال احساس می‌شود.
نوآوران- سال‌های نه‌چندان دور، روزهای پایانی سال برای بازار پوشاک پررونق‌ترین دوران بود. ویترین‌های رنگارنگ، مغازه‌هایی که تا نیمه‌شب روشن بودند و مردمی که با اشتیاق به دنبال خرید لباس نو برای عید بودند. اما امسال، خیابان‌ها خلوت‌تر از همیشه‌اند، مغازه‌داران پشت دخل نشسته‌اند و با چشمانی نگران به در مغازه چشم دوخته‌اند. خبری از هیاهوی همیشگی نیست و این رکود سنگین‌تر از هر سال احساس می‌شود.
تا همین چند سال پیش، اسفندماه فصل طلایی کسب‌وکار پوشاک بود. اما امسال، برخلاف انتظارها، رکود اقتصادی سایه‌ای سنگین بر این بازار انداخته است. چندی پیش سعید جلالی قدیری، دبیر اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان پوشاک، در گفتوگو با رسانه‌ها این وضعیت را بحرانی توصیف می‌کند و می‌گوید:” این رکود در بازار پوشاک، همچنان که فعالان این صنعت اذعان دارند، به‌مراتب شدیدتر از دوران بحران کروناست. در حالی که طی آن دوران مردم به‌دلیل محدودیت‌های کرونایی به خرید کمتر پرداخته بودند، رکود کنونی به دلیل عواملی همچون افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها، نوسانات نرخ ارز، کاهش قدرت خرید مردم و ورود پوشاک قاچاق به بازار به بحرانی جدی تبدیل شده است که بر زندگی میلیون‌ها ایرانی تأثیر می‌گذارد.”
یکی از اصلی‌ترین دلایل رکود بازار پوشاک، کاهش شدید قدرت خرید مردم است. طبق آمارهای رسمی، تورم کالاهای غیرخوراکی در سال ۱۴۰۳ به ۴۷ درصد رسیده است. این رقم نشان‌دهنده آن است که مردم دیگر نمی‌توانند به راحتی پوشاک جدید خریداری کنند. بسیاری از خانوارها به‌ویژه در مناطق متوسط و کم‌درآمد، لباس نو را از سبد خرید خود خارج کرده‌اند و اولویت‌های دیگری مانند تأمین مسکن، خوراک و خدمات بهداشتی را در اولویت قرار داده‌اند. کارشناسان اقتصادی معتقد هستند “اگر مردم برای نیازهای روزمره خود درگیر مشکلات اقتصادی باشند، خرید پوشاک دیگر در اولویت‌های آنان قرار نخواهد گرفت.”
در این رابطه محمدرضا سادات، تحلیلگر صنعت پوشاک به نوآوران می‌گوید: “رکود در بازار پوشاک به وضوح از کاهش توان خرید مردم نشأت می‌گیرد. مردم به‌ویژه در ایام پایانی سال دیگر توان خرید لباس نو را ندارند. در این شرایط، بسیاری از مردم حتی ترجیح می‌دهند خریدهای ضروری‌تر خود را انجام دهند و پوشاک را به خریدهای سال آینده موکول کنند.”
به گفته وی: “در حال حاضر، مصرف‌کنندگان به پوشاک به‌عنوان کالایی لوکس نگاه می‌کنند و بسیاری از آن ها ترجیح می‌دهند که به جای خرید لباس‌های نو، از لباس‌های قدیمی خود استفاده کنند.” این تغییر رفتار مصرفی، که به‌ویژه در طبقات متوسط و پایین جامعه مشاهده می‌شود، رکود شدیدی را برای صنعت پوشاک به ارمغان آورده است”.
در کنار کاهش قدرت خرید مردم، یکی دیگر از عوامل بحران بازار پوشاک، افزایش هزینه‌های تولید است.
در این خصوص سعید جلالی، تولیدکننده پوشاک داخلی در گفتوگو با نوآوران تاکید می کند: با افزایش بی‌سابقه قیمت مواد اولیه، تولیدکنندگان داخلی مجبور به افزایش قیمت پوشاک شده‌اند. قیمت پارچه، که یکی از مواد اولیه اساسی در صنعت پوشاک است، در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته بیش از ۴۰ درصد افزایش داشته است. این افزایش هزینه‌ها به‌ویژه با در نظر گرفتن کاهش تقاضا در بازار، موجب کاهش تولید و حتی تعطیلی کارگاه‌ها شده است.
به گفته وی: در حالی که هزینه‌های تولید روز به روز افزایش می‌یابد، قدرت خرید مردم به‌شدت کاهش یافته است. این وضعیت باعث شده که بسیاری از تولیدکنندگان تصمیم بگیرند حجم تولید خود را کاهش دهند یا حتی برخی از خطوط تولید خود را متوقف کنند. در واقع، آمارها نشان می‌دهند که در سال ۱۴۰۳، حدود ۱۵ درصد از کارگاه‌های تولیدی پوشاک در کشور تعطیل شده‌اند.
اما در ادامه مهدی صالحی، یکی دیگر از تولیدکنندگان پوشاک، در گفتوگو با نوآوران به مشکلات روزافزون تولیدکنندگان اشاره می‌کند: ما برای تأمین مواد اولیه و پرداخت حقوق کارگران خود با مشکلات بسیاری روبه‌رو هستیم. افزایش قیمت‌ها و نوسانات نرخ ارز تنها بخشی از این مشکلات است. مهم‌ترین چالش ما کاهش تقاضا است که فروش محصولات ما را به حداقل رسانده است.
به گفته این تولید کننده براساس آمارها در حال حاضر ۱/۱ تریلیون دلار مربوط به بازار پوشاک تخمین زده می‌شود. ۷۵ درصد از این بازار مربوط به اتحادیه اروپا، آمریکا، چین و ژاپن است. بالا بودن مصرف پوشاک در این کشورها با توجه به این که تنها یک سوم از جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند، بر بالا بودن مصرف سرانه پوشاک در این کشورها دلالت دارد. بازارهای بزرگ بعدی به ترتیب برزیل، هند، روسیه، کانادا و استرالیا است. سایر کشورهای جهان که ۴۴ درصد از جمعیت کل جهان را در خود جای داده‌اند، تنها در ۷ درصد این بازار شریک‌اند.
وی در ادامه می افزاید: شما تصور کنید این میزان ازدرآمد تا چه حدی می تواند بر رونق اقتصادی و درآمد سرانه کشورها مهم باشد حال سهم ایران از این بازار نزدیک به صفر است چرا که تولیدکننده در ایران باید به همه چیز فکر کند جز تولید!
یکی دیگر از دلایل بحران در بازار پوشاک، ورود گسترده پوشاک قاچاق به کشور است. این پدیده نه‌تنها ضربه‌ای سنگین به تولیدکنندگان داخلی وارد کرده، بلکه باعث کاهش کیفیت کلی بازار پوشاک نیز شده است. طبق آمارها، حدود ۳۰ درصد از پوشاک موجود در بازار ایران از طریق قاچاق وارد کشور می‌شود. این پوشاک، به‌دلیل قیمت‌های پایین و عدم رعایت استانداردهای کیفیت، رقابتی نابرابر برای تولیدکنندگان داخلی ایجاد کرده است.
علی کریمی، کارشناس صنعت پوشاک، در این‌باره به نوآوران می‌گوید: پوشاک قاچاق باعث شده که بازار داخلی به‌طور کامل با رقابتی ناعادلانه مواجه شود. تولیدکنندگان داخلی که باید مالیات، بیمه و سایر هزینه‌ها را پرداخت کنند، با پوشاکی روبه‌رو هستند که بدون هیچ‌گونه نظارت و هزینه وارد بازار می‌شود.” این امر موجب شده که بسیاری از تولیدکنندگان نتوانند با قیمت‌های پایین قاچاق رقابت کنند و این فشار سنگینی بر صنعت پوشاک داخلی وارد کرده است.
به هر حال نباید فراموش شود با ادامه رکود و مشکلات متعدد، بسیاری از فروشندگان و کسب‌وکارهای کوچک در صنعت پوشاک نیز با مشکلات جدی روبه‌رو شده‌اند. سارا احمدی، یکی از فروشندگان پوشاک در بازار تهران، در گفت و گو با نوآوران از وضعیت دشوار خود می‌گوید: در حالی که باید در این ایام شاهد رونق فروش می‌بودیم، متاسفانه مغازه‌های ما خالی از مشتری شده‌اند. بسیاری از همکارانم حتی به فکر تعطیلی فروشگاه‌های خود افتاده‌اند.
وی یادآور می‌شود: این وضعیت نه‌تنها موجب بیکاری بسیاری از فروشندگان شده بلکه به‌طور مستقیم بر زندگی کارگران و شاغلان در این صنعت نیز تأثیر گذاشته است. طبق آمارهای موجود، حدود ۱۲ درصد از شاغلان در صنعت پوشاک در سال جاری بیکار شده‌اند (البته معتقد هستم این ارقام خیلی بیشتر از عدد ذکر شده است) و در صورت ادامه رکود، پیش‌بینی می‌شود که این رقم افزایش یابد.
در حالی که صنعت پوشاک کشور در بحران به سر می‌برد، برخی از کارشناسان به حمایت‌های فوری و سیاست‌های اصلاحی دولت امیدوار هستند. محمدرضا سادات، تحلیلگر اقتصادی، می‌گوید: دولت باید در این مقطع زمانی به تولیدکنندگان داخلی کمک کند و سیاست‌هایی برای کاهش هزینه‌های تولید، مقابله با قاچاق و حمایت از مصرف‌کنندگان در نظر بگیرد. اگر این کمک‌ها به‌موقع صورت گیرد، می‌توان امیدوار بود که بازار پوشاک از رکود کنونی عبور کند.
در مجموع کارشناسان صنعت پوشاک متفق القول به نوآوران عنوان می کنند اگر این بحران به‌سرعت مدیریت نشود، ممکن است صنعت پوشاک داخلی به طور کامل در مسیر نابودی قرار گیرد. این وضعیت نه تنها برای فعالان این صنعت بلکه برای میلیون‌ها نفر از مردم کشور که به این صنعت وابسته هستند، چالشی جدی به شمار می‌آید.
