دیابت نوع ۲ شایع‌ترین نوع دیابت است که به دلیل مقاومت بدن به انسولین یا کاهش تولید آن رخ می‌دهد. این بیماری می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند بیماری‌های قلبی، نارسایی کلیه، آسیب‌های عصبی و مشکلات بینایی شود. با افزایش شیوع چاقی و سبک زندگی کم‌تحرک، نرخ ابتلا به دیابت نوع ۲ در سراسر جهان رو به افزایش است. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که تغییرات در سبک زندگی می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد:
مترجم: مریم نصیری
دیابت نوع ۲ شایع‌ترین نوع دیابت است که به دلیل مقاومت بدن به انسولین یا کاهش تولید آن رخ می‌دهد. این بیماری می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند بیماری‌های قلبی، نارسایی کلیه، آسیب‌های عصبی و مشکلات بینایی شود. با افزایش شیوع چاقی و سبک زندگی کم‌تحرک، نرخ ابتلا به دیابت نوع ۲ در سراسر جهان رو به افزایش است.
مطالعات متعددی نشان داده‌اند که تغییرات در سبک زندگی می‌تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد:
کاهش وزن: کاهش ۵ تا ۷ درصد از وزن بدن می‌تواند خطر ابتلا به دیابت را تا ۵۸ درصد کاهش دهد.
فعالیت بدنی منظم: انجام حداقل ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط در هفته، مانند پیاده‌روی تند، می‌تواند تأثیر مثبتی در پیشگیری داشته باشد.
تغذیه سالم: مصرف غذاهای پر فیبر، کاهش مصرف چربی‌های اشباع و ترانس، و محدود کردن نوشیدنی‌های شیرین می‌تواند به کنترل قند خون کمک کند.
*استفاده از داروها
در برخی موارد، به‌ویژه برای افرادی که در معرض خطر بالایی هستند، استفاده از داروها می‌تواند مفید باشد:
متفورمین: این دارو می‌تواند خطر ابتلا به دیابت را حدود ۳۰ درصد کاهش دهد، به‌ویژه در افراد جوان‌تر و با اضافه‌وزن.
داروهای GLP-1: این داروها که برای مدیریت وزن و کنترل قند خون استفاده می‌شوند، ممکن است در پیشگیری از دیابت نیز مؤثر باشند، اگرچه تحقیقات بیشتری در این زمینه مورد نیاز است.
* برنامه‌های پیشگیری ملی و دیجیتال
برنامه‌های ملی و دیجیتال متعددی برای پیشگیری از دیابت ایجاد شده‌اند:
برنامه پیشگیری از دیابت NHS در انگلستان: این برنامه با ارائه مشاوره‌های سبک زندگی به افراد در معرض خطر، به کاهش وزن و کنترل قند خون کمک کرده است.
برنامه دیجیتال DPP در آمریکا: این برنامه با استفاده از اپلیکیشن‌های موبایل و آموزش‌های رفتاری، به افراد در پیشگیری از دیابت کمک می‌کند و از نظر اقتصادی نیز مقرون‌به‌صرفه است.
در قطر، افزایش نرخ دیابت نوع ۲ به‌ویژه در میان نوجوانان مشاهده شده است. دکتر زیری، متخصص غدد درون‌ریز، تأکید کرده است که اضافه‌وزن و چاقی از عوامل اصلی خطر هستند و توصیه به کاهش ۷ درصدی وزن بدن و انجام ۱۵۰ دقیقه پیاده‌روی در هفته کرده‌اند.
دیابت نوع ۲ در بسیاری از موارد قابل پیشگیری است. با تغییرات در سبک زندگی، استفاده از داروهای مناسب و بهره‌گیری از برنامه‌های پیشگیری، می‌توان خطر ابتلا به این بیماری را به‌طور قابل توجهی کاهش داد. اقدام به‌موقع و آگاهی از عوامل خطر، کلیدهای اصلی در پیشگیری مؤثر از دیابت نوع ۲ هستند.
*نقش آموزش و آگاهی عمومی در پیشگیری از دیابت
آگاهی‌بخشی به مردم درباره علائم پیش‌دیابت، شیوه‌های سالم زندگی و اثرات خطرناک دیابت، یکی از ارکان پیشگیری موفق است. در کشورهای پیشرفته، برنامه‌هایی تحت عنوان «آموزش سبک زندگی سالم» در مدارس، محیط‌های کاری و مراکز بهداشتی اجرا می‌شود تا با آموزش تغذیه صحیح، تشویق به تحرک بدنی، و آگاهی از خطر چاقی، از سنین پایین با عوامل خطر مقابله شود.
همچنین بسیاری از کشورها از رسانه‌های اجتماعی، برنامه‌های تلویزیونی، اپلیکیشن‌های موبایل و مشاوره‌های آنلاین برای ارتقاء دانش عمومی در این زمینه بهره می‌گیرند. حتی در مناطقی که خدمات پزشکی محدود است، استفاده از فناوری برای آموزش عمومی نقش کلیدی در کاهش موارد دیابت داشته است.
*عوامل خطر غیرقابل کنترل و مدیریت آن‌ها
در کنار عوامل قابل کنترل مثل رژیم غذایی و وزن، برخی عوامل نیز خارج از کنترل ما هستند:
ژنتیک و سابقه خانوادگی: افرادی که والدین یا خواهر و برادر آن‌ها مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
سن: با افزایش سن، حساسیت بدن به انسولین کاهش می‌یابد.
قومیت: برخی گروه‌های قومی مانند افراد آفریقایی‌تبار، آسیایی‌تبار و لاتین‌تبار در معرض خطر بیشتری هستند.
اگرچه این عوامل را نمی‌توان تغییر داد، اما افراد دارای این ویژگی‌ها می‌توانند با رعایت دقیق‌تر سبک زندگی سالم، خطر ابتلا را به شکل چشمگیری کاهش دهند.
*نقش دولت‌ها و سیاست‌گذاری‌های بهداشتی
پیشگیری از دیابت تنها مسئولیت فردی نیست. نقش دولت‌ها در این مسیر بسیار حیاتی است. سیاست‌گذاری‌هایی مانند:
ایجاد فضاهای عمومی برای ورزش و فعالیت بدنی، یارانه برای غذاهای سالم مانند سبزیجات و میوه‌ها و تسهیل دسترسی به خدمات غربالگری دیابت از جمله اقدامات مؤثری هستند که می‌توانند در سطح جامعه تأثیرگذار باشند. در کشورهایی مثل فنلاند، چنین سیاست‌هایی منجر به کاهش چشمگیر موارد دیابت نوع ۲ در سطح ملی شده‌اند.
امروزه ابزارهای دیجیتال و هوش مصنوعی وارد عرصهٔ سلامت شده‌اند. سیستم‌های هوشمند با تحلیل داده‌های فردی، الگوهای خواب، رژیم غذایی، فعالیت بدنی و سابقه خانوادگی، می‌توانند خطر ابتلا به دیابت را پیش‌بینی کرده و توصیه‌های شخصی‌سازی شده برای پیشگیری ارائه دهند. شرکت‌هایی مانند Apple، Google و Fitbit ابزارهایی برای پایش قند خون، کالری مصرفی و تحرک بدنی طراحی کرده‌اند که می‌توانند در مدیریت سبک زندگی افراد نقش مؤثری داشته باشند.
دیابت نوع ۲ یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بهداشت جهانی است اما برخلاف بسیاری از بیماری‌های مزمن، در اغلب موارد قابل پیشگیری است. راهکارهایی مانند کاهش وزن، تغذیه سالم، تحرک بدنی، پرهیز از سیگار و کنترل استرس، ابزارهای اصلی این پیشگیری‌اند. در کنار آن، دولت‌ها، نهادهای سلامت و فناوری‌های نوین می‌توانند بازوی اجرایی و حمایتی مهمی در این مسیر باشند. پیشگیری، تنها راه پایدار و مقرون‌به‌صرفه برای مهار این بیماری خاموش است.
