از زمانی که دولت دونالد ترامپ تعرفه‌های سنگینی بر کالاهای وارداتی از اروپا به آمریکا اعمال کرده است، روابط اقتصادی دو قطب بزرگ اقتصاد جهان به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است. تعرفه‌هایی که تا ۵۰ درصد بر فولاد و آلومینیوم و ۲۵ درصد بر خودرو اعمال شد، اروپا را در موقعیتی دشوار قرار داد و نگرانی‌ها نسبت به آغاز یک جنگ تمام‌عیار تجاری شدت گرفت.
سمیرا حسین پور
روزنامه نگار
از زمانی که دولت دونالد ترامپ تعرفه‌های سنگینی بر کالاهای وارداتی از اروپا به آمریکا اعمال کرده است، روابط اقتصادی دو قطب بزرگ اقتصاد جهان به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است. تعرفه‌هایی که تا ۵۰ درصد بر فولاد و آلومینیوم و ۲۵ درصد بر خودرو اعمال شد، اروپا را در موقعیتی دشوار قرار داد و نگرانی‌ها نسبت به آغاز یک جنگ تمام‌عیار تجاری شدت گرفت.
اما اکنون شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد اتحادیه اروپا به جای مقابله مستقیم، تصمیم گرفته است در بخشی از خواسته‌های آمریکا امتیازاتی دهد و به نوعی عقب‌نشینی تاکتیکی کند تا از تشدید بحران اقتصادی جلوگیری کند. این عقب‌نشینی نه نشانه شکست، بلکه واکنشی استراتژیک و منطقی در مقابل فشارهای سنگین آمریکا است.
*چرایی عقب‌نشینی اروپا
حفظ منافع اقتصادی و جلوگیری از آسیب گسترده: اتحادیه اروپا یک بلوک صادرات‌محور است که بخش بزرگی از اقتصاد آن به تجارت خارجی وابسته است. اعمال تعرفه‌های سنگین از سوی آمریکا به‌ویژه در بخش‌های کلیدی مانند خودرو، فولاد، دارو، و نیمه‌رساناها می‌توانست به تعطیلی یا کاهش شدید ظرفیت تولید بسیاری از شرکت‌ها منجر شود و میلیون‌ها شغل را در خطر قرار دهد. بنابراین، پذیرش تعرفه‌ای سبک‌تر و با نرخ حدود ۱۰ درصد، یک راهکار عملی برای حفظ حداقلی جریان صادرات و کاهش خسارت‌های اقتصادی است.
اجتناب از وارد شدن به جنگ تجاری تمام‌عیار: جنگ تجاری، به معنی تشدید تعرفه‌ها و مقابله متقابل است که می‌تواند زنجیره‌های تأمین جهانی را مختل کند و رشد اقتصادی را کند سازد. اروپا با علم به پیامدهای چنین درگیری‌ای، ترجیح داد به جای جنگ سخت، راه مصالحه را انتخاب کند. مصالحه‌ای که شاید کوتاه‌مدت امتیازدهی باشد، اما در بلندمدت از زیان‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری می‌کند.
بازی سیاسی در سطح جهانی: ترامپ با تعرفه‌های سنگین قصد داشت نه تنها کسری تجاری آمریکا را کاهش دهد، بلکه با فشار بر اتحادیه اروپا، در مذاکرات سیاسی و اقتصادی منطقه‌ای، دست بالا را داشته باشد و همزمان چین را تحت فشار بیشتری قرار دهد. اروپا به‌خوبی این بازی سیاسی را فهمید و با عقب‌نشینی تاکتیکی تلاش کرد از تبدیل شدن به یک هدف بی‌رقیب در این جنگ چندجانبه جلوگیری کند.
*ابعاد مختلف عقب‌نشینی اروپا
اقتصادی: اتحادیه اروپا با پذیرش نرخ تعرفه ۱۰ درصدی به جای تعرفه‌های ۲۵ تا ۵۰ درصد، تلاش دارد ضربه ناشی از سیاست‌های ترامپ را کاهش دهد. این تصمیم به معنای ممانعت از فروپاشی بخش‌های صنعتی حیاتی است که بیشترین صادرات به آمریکا را دارند. همچنین، تلاش برای کسب معافیت و سهمیه در بخش‌هایی مانند دارو و نیمه‌رساناها نشان‌دهنده دغدغه‌های جدی برای حفظ قابلیت رقابت در بخش‌های استراتژیک است.
سیاسی: از منظر دیپلماسی، این عقب‌نشینی به اروپا این امکان را می‌دهد که ضمن حفظ رابطه اقتصادی با آمریکا، به سیاست‌های داخلی خود نیز پاسخ دهد. اتحادیه اروپا از فشار داخلی که در اثر تعرفه‌ها بر شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان وارد می‌شود آگاه است و با این رویکرد سعی می‌کند همزمان صلح اقتصادی را با آمریکا حفظ کند و هم از بحران داخلی جلوگیری نماید.
حقوقی و بین‌المللی: یکی از دلایل عملی عقب‌نشینی، پیچیدگی‌های حقوقی مربوط به شکایت در سازمان تجارت جهانی است. فرآیند شکایت و رای‌گیری در این سازمان طولانی و نامطمئن است و تا زمان رسیدگی، تعرفه‌ها می‌توانند خسارت‌های بزرگی به اقتصاد اروپا وارد کنند. اروپا ترجیح داد با مصالحه، فضای تنش‌زدایی کند و از تحمیل فشارهای بیشتر در کوتاه‌مدت جلوگیری نماید.
*پیامدها و تبعات عقب‌نشینی اروپا
برای اروپا: اگرچه عقب‌نشینی ممکن است از نگاه برخی به معنای کوتاه آمدن باشد، اما واقعیت نشان می‌دهد این یک استراتژی هوشمندانه است که از وارد شدن به بحران اقتصادی و کاهش تولید جلوگیری می‌کند. همچنین، با گرفتن سهمیه‌ها و معافیت‌ها در بخش‌های کلیدی، اروپا توانسته بخشی از منافع حیاتی خود را حفظ کند.
برای آمریکا: این عقب‌نشینی را می‌توان نشانه موفقیت سیاست فشار حداکثری ترامپ دانست که توانست اروپا را به پذیرش خواسته‌هایش مجبور کند. اما از سوی دیگر، اروپا با این کار تلاش کرده از تبدیل شدن روابط به وضعیتی تنش‌زا و بحرانی جلوگیری کند.
برای بازار جهانی: این مصالحه احتمالی موجب کاهش تنش‌ها در بازارهای جهانی می‌شود و زنجیره‌های تأمین و تجارت بین‌المللی را نسبت به حالت جنگ تعرفه‌ای حفظ خواهد کرد. اما همچنان ریسک‌های اقتصادی ناشی از تعرفه‌ها باقی است و باید دیده شود مذاکرات نهایی چه شکل خواهد گرفت.
* راهبردی معقول یا عقب‌نشینی اجتناب‌ناپذیر؟
تحلیلگران اقتصادی و سیاسی اتفاق نظر دارند که این عقب‌نشینی اروپا نه به معنای تسلیم، بلکه واکنشی حساب شده و واقع‌گرایانه است. اروپا با این رویکرد تلاش می‌کند ضمن محافظت از صنایع خود و ایجاد فضای مذاکره، از تنش‌های اقتصادی گسترده‌تر جلوگیری کند. از سوی دیگر، این وضعیت نشان می‌دهد که فشارهای ترامپ به خوبی کارکرد خود را داشته و اروپا را وادار به تجدید نظر در سیاست‌های تجاری‌اش کرده است.
این فصل از روابط تجاری آمریکا و اروپا گویای یک واقعیت است؛ در دنیای پیچیده و پرتنش امروز، جنگ اقتصادی به سود هیچ‌کس نیست و مصالحه‌های هوشمندانه بهترین راه حفظ ثبات و رشد اقتصادی به شمار می‌آید.
