آیا می دانید نقطه وسط ایران کجاست؟ سوالی جالبی است، با توجه به بررسی هایی که انجام شده است نقطه مرکز ایران در مرکزی ترین شهر ایران یعنی استان یزد قرار دارد. در این شهر ساعتی به نام مارکار در کنار مجموعه بناهای مارکار واقع شده که با توجه به موقعیت جغرافیایی که دارد دقیقا در مرکزی ترین نقطه ایران واقع شده است. شهر یزد همواره جلوه گاه هنر و معماری های نوین ایران بوده، این بار هم با ساخت چنین ساعتی درست در وسط کشور ثابت کرد که شهری تاریخی و با شکوه است. حال در ادامه با ما باشید تا درباره معماری و ساخت ساعت مارکار در مرکزی ترین نقطه ایران آشنا شویم.
تاریخچه ساعت مارکار
سال ۱۳۱۳ شهرداری شهر یزدی تصمیم به ساخت بنایی به رسم یاد بود از شاعر پر آوازه ایرانی حکیم ابولقاسم فردوسی گرفت. در ابتدا این بنا در میدان پهلوی شهر یزد تاسیس شد. اما دیری نپایید که با محل قراری آن مخالف شد و در پی آن تصمیم به تخریب آن گرفتند. سرانجام در سال ۱۳۱۵ مکان ساخت ساعت فردوسی تعیین شد، و آن را در میدان مارکار شهر یزد تاسیس نمودند. در سال ۱۳۲۱ ساخت ساعت فردوسی به پایان رسید. به دلیل این که ساخت این ساعت توسط فردی به نام ، “پشوتن‌جی دوسابایی مارکار” صورت گرفت به رسم احترام نام ساعت به مارکار تغییر کرد و هم چنان با این نام در جهان مشهور است.
ساعت مارکار، یک ساعت عمومی می باشد که در سطح شهر یزد قرار گرفته است. این ساعت در مرکزی ترین نقطه ایران واقع شده به همین دلیل از آن به عنوان نقطه وسط ایران یاد می شود. محلی که برای ساخت مجدد این ساعت در نظر گرفته شد در کنار مجموعه مارکار در میدان مارکار شهر یزد بود، این مجموعه شامل بناهای دیگری مانند یک مدرسه و یک پرورشگاه که نام آنها هم به ماکار مشهور است؛ هر دوی این بناها را هم فردی زرتشتی به نام پشوتن‌جی دوسابایی مارکار که ساکن کشور هند بود ساخته است، او فردی خیر بود که به هزینه خود تمامی این مجموعه ها را در شهر یزد تاسیس نمود و مردم شهر یزد به رسم یاد بود نام او را بر روی این مجموعه قرار دادند.
معماری ساعت مارکار
نقشه ساعت مارکار مربعی شکل بوده و دارای چهار متر ارتفاع می باشد. بخش های اصلی ساعت مارکار عبارت از پایه، بدنه ی برج و کلاهک بالای برج است. از لحاظ مختصات جغرافیایی، شهر یزد به خصوص میدان مارکار ( دقیقا مکانی که ساعت مارکار قرار گرفته) نقطه وسط ایران می باشد. شایعه ای بین مردم این شهر وجود دارد، بر این اساس که هنگام تخریب بنا برای بار اول مقداری طلای در آن نهفته شده است. اما هنوز هیچ سند مشخصی مبنی بر این شایعه وجود ندارد و تنها خیالی بین مردم شهر است. ساخت این ساعت هفت سال طول کشید. به نقل از برخی منابع همچنان هزینه های جانبی برای تعمیر و مرمت این مجموعه بناها از پول هایی خیر زرشتی که برای این بناها اختصاص داده بود برداشته می شود.
حکاکی های روی بدنه ساعت مارکار
بر روی بدنه این ساعت تاریخی اشعاری حکاکی شده است. تمامی این اشعار از زبان یک شاعر بومی سروده شده است. در ادامه شعر حکاکی شده را آورده ایم در این مطلب:
چرخش اول بیت ها و در چرخش دوم مصرع ها ملاک هستند.این ابیات عبارتند از:
ز فردوسی اکنون سخن یاد گیر سخن های پاکیزه و دلپذیر
بزرگی سراسر به گفتار نیست دوصد گفته چون نیم کردار نیست
به داد و دهش دل توانگر کنید ز آزادگی بر سر افسر کنید
جز از نیکنامی و فرهنگ و داد ز رفتار گیتی نگیرید یاد
مصرع اول: چون به سعی و اهتمام مارکار – مصرع دوم: گشت در این برج ساعت برقرار
مصرع سوم: :روح فردوسی پی تاریخ گفت – مصرع چهارم: شادم از کردار نیک مارکار
گفتنی است؛ مصرع آخر با بهره گیری از حروف ابجد و کاربرد عدد مرکب، تاریخ احداث بنای ساعت یعنی ۱۳:۲۰ هجری شمسی را متذکر می شود.
حکاکی های دیگری هم بر روی بدنه ساعت مارکار وجود دارد که شرح حالی از قدمت ساعت و نام سازنده آن که پشوتن‌جی دوسابایی مارکار بوده می باشد. حروفی شبیه به حروف ابجد بر روی بدنه ساعت نشان دهنده زمان به اتمام رسیدن ساخت ساعت می باشد که گویی ساعت ۱۳:۲۰ بوده است. جالب است بدانید که حرکت عقربه های ساعت مخالف حرکت اتومبیل های می باشد.
شکل زیر نمایان گر راه پله های رسیدن به بالای ساعت جایی که موتور ساعت قرار دارد.
به گفته مدیر کل میراث فرهنگی استان یزد:
ساعت ماکار هفته ای یکبار کوک می شود. موتور این ساعت در بالای برج با گذشت حدود ۷۰ سال همچنان سالم است و به منظور کوک کردن آن باید توجه راه پله های موجود در ساعت به بالای برج برویم. ساعت ماکار به عنوان یک اثر تاریخی از شهر یزد در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
دسترسی به ساعت مارکار در شهر یزد
برای دسترسی به این بنای تاریخی در شهر یزد باید به تقاطع بلوار بسیج و خیابان آیت الله کاشانی بروید، وقتی رسیدید میدان ماکار و ساعت ماکار نمایان است. می توانید در مرکزی ترین نقطه ایران در شهر یزد بایستید و لذت ببرید.