نوآوران آنلاین-در کشور های پیشرفته ، برنامه های کاملاً مشخصی برای سال های پیش دبستانی تدوین شده است که اغلب این برنامه ها هر ده سال یکبار بازنگری شده و تغییر می یابد.در ایران نیز سازمان بهزیستی که متولی اصلی مهدهای کودک است، برنامه های مشخصی برای آموزش کودکان به مهدهای کودک ارائه داده است.
یک مهدکودک خوب باید دارای چه ویژگی هایی باشد ؟
در ادامه این بحث به بررسی ویژگی های اصلی یک مهدکودک استاندارد می پردازیم.در نظر داشته باشید که ما تصویری از یک مهدکودک کاملاً ایده آل را رسم می کنیم.هر اندازه یک مهد کودک بیشتر شبیه به استانداردهای ارائه شده ما باشد،شرایط مناسب تری برای رشد اجتماعی و روانی کودکان فراهم می کند.
رعایت نظافت
یکی از اصلی ترین ویژگی های یک مهدکودک خوب ، رعایت نظافت است.کودکان به سبب پایین بودن سطح ایمنی و تماس بیشتر با خاک و مواد آلوده کننده و نیز عدم رعایت موازین اولیه بهداشتی, بیشتر از بزرگسالان در معرض ابتلا به بیماری ها قرار دارند، زیرا اکثر انگل ها ، ویروس ها و باکتری ها از طریق دهان وارد دستگاه گوارش میشوند و در بدن مستقر شده و موجب عفونت می گردند. این عفونت ها می توانند باعث بروز مشکلات جدی همانند کم خونی فقر آهن، کاهش رشد در کودکان وبروز مشکلات جسمی و ذهنی و کاهش کارآیی افراد بیمار گردند.
رعایت نظافت می تواند تا حد زیادی مانع از بیمار شدن کودکان شود.علاوه بر اینکه باید کف و دیوار های مهد کودک هر روز نظافت شود، توصیه می شود در فصل های سرد سال که کودکان نمی توانند در حیاط بازی کنند و باید تمام مدت در کلاس باشند، از سیستم های تهویه ضد باکتری استفاده شود.در غیر این صورت از پذیرش کودکان در مدت بیماری اجتناب و یا اتاق مجزا و مربی جداگانه ای برای کودک بیمار در نظر گرفته شود.توصیه می شود کف کلاس های مهدکودک حتماً موکت ، پارکت یا تاتمی شده باشد .علاوه بر نظافت و گردگیری روزانه ، موکت باید حداقل ماهی یکبار و پارکت هر روز به وسیله مواد ضد عفونی کننده شستشو شود.علاوه بر این کودکان موظف هستند کفش های خود را در آورده و دمپایی یا جوراب تمیز به پا داشته باشند.
کلاس هایی با دانش آموزان کم
توصیه می شود کلاس های مهدکودک حداکثر دارای ۱۰ دانش آموز باشند . وجود بیش از ده دانش آموز در کلاس موجب می شود ، مربی خسته شود و نتواند وقت کافی برای کودکان اختصاص دهد.در صورتی که شرایط به گونه ای نیست که بتوان این موضوع را رعایت کرد و تعداد دانش آموزان ممکن است به بیش از ده-دوازده نفر برسد، توصیه می شود از دو مربی به صورت همزمان استفاد شود.
وسایل بازی
وسائل بازی که در مهدکودک در اختیار کودکان قرار می گیرد باید متناسب با سن آن ها باشد و حتماً هنگام بازی ، مربی در کنار کودکان حضور داشته باشد تا کودکان به خود یا دیگران آسیب نرسانند.وسایلی نظیر لگوهای کوچک و خمیر بازی باید تحت نظارت مربی مورد استفاده قرار گیرند زیرا احتمال دارد کودکان آن ها را در دهان ببرند.همچنین اسباب بازی ها باید حداقل هفته ای یکبار شسته شوند.علاوه بر این داشتن فضای کافی در حیاط مهد کودک یکی از مواردی است که حتماً باید به آن دقت شود.باید کفِ زمینی که در آن قسمت تاب ، سرسره و وسایلی از این قبیل قرار گرفته است ، با پوشش های ضربه گیر پوشانده شده باشد تا احتمال آسیب جسمی کودک به حداقل کاهش یابد.وسایل بازی باید به اندازه ای باشد که به ازاء هر کودک حداقل یک وسیله بازی وجود داشته باشد.مثلاً اگر کلاسی دارای ۱۰ کودک است، باید مجموع وسایل بازی در حیاط به عدد ده برسد.
وضعیت روانی و اجتماعی مربیان
ویژگی های روانی و اجتماعی مربی تأثیر انکار ناپذیری بر عملکرد کودکان دارد. در پژوهش هوشمندانه ای که در شهر قم انجام شد، سلامت روانی مربیان مهدهای کودک این شهر مورد ارزیابی قرار گرفت.نتایج پژوهش نشان داد که نزدیک به ۳۹ درصد از مربیان مهدهای کودک این شهر علائمی از بیماری های روانی را نشان می دهند.این وضعیت بسیار نگران کننده است زیرا انتظار می رود افرادی که در زمینه های مرتبط با کودک به فعالیت می پردازند ، بیشترین میزان سلامت روانی را داشته باشند.
متأسفانه در برخی مهدهای کودک مشاهده می شود که از افراد با سطح تحصیلی پایین و افراد ناآگاه به مسائل روانی کودکان به عنوان مربی استفاده می شود.مربی مهدکودک جدا از اینکه باید کاملاً از نظر روانی سالم باشد، باید حداقل واحدهای درسی دانشگاهی در زمینه ی روانشناسی عمومی، روانشناسی رشد و رواشناسی کودک را گذرانده باشد.علاوه بر این مربی مهد کودک باید از نظر مهارت های اجتماعی نظیر همدلی، کنترل خشم، خویشتن داری و ابراز وجود ،کاملاً توانمند باشد.
در این جا ذکر این نکته ضروری است که ما به هیچ عنوان مربی مهدکودک را جانشینی برای مادر نمی دانیم.اما از تأثیری که مربی می تواند بر رفتار کودک داشته باشد نیز غافل نیستیم.کودکان به شدت رفتار مربی خود را تقلید می کنند .بنابراین اگر یک مربی داخل کلاس با صدای خیلی بلند صحبت کند، احتمالاً آرام کردن کودکان کار دشواری خواهد بود.هر چند بررسی سلامت روانی مربیان مهدکودک به عهده ی سازمان بهزیستی است و این سازمان نیز برنامه هایی را در این زمینه در دست اجرا دارد،اما والدین نباید از این موضوع غافل باشند و به محض مشاهده کوچکترین رفتار غیر طبیعی باید با مسئول مهد کودک صحبت کند.
چندی پیش فیلمی در فضای مجازی منتشر شد که در آن مربی مهدکودک بخاطر لجاجت پسر بچه در خوردن غذا او را مورد ضرب وشتم قرار می دهد. پس از انتشار این فیلم ، آن مربی به دو سال زندان محکوم شد و البته آن مهدکودک تعطیل شد، اما چه کسی می داند چه آثار روانی بر آن پسر بچه بجای مانده است؟
تغذیه کودکان در مهدکودک
تغذیه کودک در مهدکودک امر بسیار مهمی است که معمولاً مورد غفلت قرار می گیرد. در یک مهدکودک استاندارد، خوردن هله هوله ممنوع است و میان وعده ی کودکان با مواد غذایی مقوی و خانگی نظیر نان،پنیر و گردو،شیر و عسل، شیر و خرما ، انواع میوه تأمین می شود.
آوردن انواع پفکها،کیک ها،چیپس ها و مواد غیر مغذی دیگر به مهد کودک ممنوع است.در صورتی که وعده غذایی صبحانه یا ناهار در مهدکودک سرو می شود (که البته ما توصیه نمی کنیم) بهتر است غذا به شیوه ای بهداشتی و با مواد اولیه تازه طبخ شود.
همچنین در یک مهدکودک استاندارد، از ظروف یکبار مصرف با کیفیت برای تغذیه کودکان استفاده می شود، آب آشامیدنی نیز باید تصفیه شده و خنک باشد.
در بعضی مهدهای کودک توصیه می شود که هر روز همه ی کودکان تغذیه یکسانی با خود بیاورند. ما خیلی با این موضوع موافق نیستیم ٬ بلکه از نظر ما بهتر است والدین فهرست مواد غذایی مجاز و غیر مجاز برای تغذیه کودکان را بدانند و با توجه به تمایل کودک ، برای او میان وعده تهیه کنند.
آموزش کودکان در مهدکودک
کودکان باید آموزش های کافی و مناسب در مهدکودک دریافت کنند.سازمان بهزیستی کشور برای مهدهای کودک ، برنامه مشخصی تدوین کرده است که باید طبق آن پیش بروند و به آموزش بپردازند. انتظار می رود کودکی که در یک مهد کودک استاندارد حضور پیدا می کند، بتواند مهارت های اجتماعی را به طور نسبی کسب کرده و توانایی حفظ کردن شعر، شناخت رنگ ها، کشیدن نقاشی و ساخت کاردستی های ساده را بدست بیاورد.
انتخاب مهدکودک مناسب
ویژگی هایی که ذکر شد مربوط به شرایط یک مهد کودک استاندارد بود.اما موردی که اکنون قصد داریم بررسی کنیم بیشتر مربوط به والدین است. توجه داشته باشید کودک خود را در مهدکودکی ثبت نام کنید که با ویژگیهای فرهنگی خانواده شما هم خوانی داشته باشد.مثلاً اگر خانواده ای مذهبی که رقصیدن را امری حرام می دانند، کودک خود را در مهدکودکی ثبت نام کنند که رقص جزء برنامه های ثابت آن جا است ، احتمالاً در تربیت فرزند خود با مشکل روبرو می شوند، زیرا کودک در مهدکودک موضوعی را یادگرفته است که در تناقض با اعتقادات خانواده است و از این رو دچار سردرگمی می شود.
به طور مشابه خانواده ای که خود را ملزم به رعایت اصول دینی نمی دانند ، در صورتی که کودک خود را در مهد قرآنی ثبت نام کنند، وی را دچار سردرگمی می کنند زیرا کودک در سنین پیش دبستانی توانایی تشخیص صحیح را ندارد.در اینجا به هیچ وجه قصد نقد مهدکودک هایی که گرایش خاصی دارند را نداریم. هدف ما تنها اشاره به این موضوع است که در سنین پیش دبستانی نباید کودک اطلاعات متناقض (و نه متفاوت) در مورد مسائل دریافت کند.بهتر است ارائه دیدگاه های مختلف و متناقض در مورد هدف زندگی و رویکردهای مختلف را تا سنین نوجوانی به تعویق بیاندازید.