نوآوران آنلاین- تازه این پایان ماجرا نیست. آسیب احتمالی مالی و جانی به شهروندان و تخریب چهره زیبای شهر نیز مزید بر علت شده و دوباره رسیدگی به وضعیت گودهای پر خطر و رها شده را یادآوری می‌کند، معضلی که از مدت‌ها پیش دغدغه خاطر را برای مسئولان شهری رقم زده و نیاز است که هر چه زودتر به وضعیت آن رسیدگی شود. به‌گفته یکی از مسئولان ۲۰۰ گود مرگبار رها شده در پایتخت وجود دارد که تهدیدی جدی برای ساختمان‌ها و خیابان‌های اطراف محسوب می‌شوند.
در کوچه و خیابان کم ندیده‌ایم که ساختمان‌های در حال احداث نیمه کاره رها شده است. ساختمان‌هایی که قرار بود سر به فلک بکشند، اما همچنان در مرحله گودبرداری‌ها رها شده و معلوم نیست که چه بر سرشان می‌آید. این در حالی است که محافظت از گودها لازمه ساختمان‌سازی است، چرا که کوچک‌ترین بیتوجهی به آن بر فضاهای ناایمن شهر می‌افزاید. دی سال گذشته عضو مجمع نمایندگان استان تهران با هشدار نسبت به 200 گود مرگبار رها شده در پایتخت بیان کرد: گودها علاوه بر تخریب چهره شهر و آلودگی زیست‌محیطی به مکانی امن برای بروز آسیب‌های اجتماعی تبدیل شدهاند. به‌گفته فاطمه ذوالقدر گودهایی که در گوشه‌و‌کنار پایتخت رها شدهاند، تهدیدی جدی برای ساختمان‌ها و خیابان‌های اطراف محسوب می‌شوند و منجر به ریزش و فرونشست آنها می‌شود. نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس بیان کرد: برای پیشگیری از خسارات احتمالی جانی و اقتصادی برای شهروندان می‌طلبد ساماندهی این گودهای عمیق رها شده در دستور کار شورای شهر و شهرداری قرار گیرد. همگی حلقه مفقوده رعایت نکات ایمنی ساختمان‌سازی را در فاجعه ناگوار پلاسکو به یاد داریم. حادثه‌ای که بارها و بارها مسئولان به ابعاد گوناگون آن پرداخته و اعلام کرده‌اند که احتمال دارد پلاسکوی دیگری در راه باشد. حال تصور کنید که رها کردن گودهایی در سطح شهر تهران چه تبعاتی دارد! موضوعی که ذوالقدر به آن پرداخت و شهرداری را متولی رسیدگی به وضعیت گودهای رها شده دانست. او تاکید کرد: پیش از طی مراحل قانونی پیش پروانه نباید صادر شود. البته رسیدگی به وضعیت این گودها برای شهرداری هزینه‌بر است. بنابراین باید مالکان شناسایی و آنها را مجبور به رفع خطر کرد.
بیتوجهی به مقاوم‌سازی گودهای رهاشده
براساس بند 14 ماده 55 قانون شهرداری‌ها، شهرداری‌ها می‌توانند پس از بیتوجهی مالک با همراهی مقام قضائی اقدام به پایدارسازی گودهای رهاشده کنند، یعنی در صورت به خطر افتادن شهر بر اثر سازه یا بنای غیرایمن شهرداری قادر خواهد بود وارد گود شده و آن را ایمن‌سازی و سپس هزینه را از مالک ساختمان یا زمین دریافت کند. حال سوالاتی در این میان پیش می‌آید مبنی بر اینکه مقاوم‌سازی این گودها تا چه حد عملیاتی شده است و در راستای پایدارسازی آن از چه روشی استفاده می‌شود؟ جز اینکه شاهد بودیم گود پارکینگ فرهنگ در ضلع شمالی ساختمان کتابخانه ملی ایران باعث آسیب و صدمه به این مجموعه شد و بارها و بارها کارشناسان نسبت به ریزش یا کج شدن برج میلاد به علت گود مجاور هشدار دادند. البته خرداد سال گذشته پژمان پشمچی‌زاده، معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران بیان کرد که شهرداری تهران به موضوع گود رها شده در مجاورت برج میلاد تهران ورود پیدا کرده و پایدارسازی آن انجام شده است. مساله‌ای که باید خیلی زودتر به آن توجه می‌شد. به‌گفته ذوالقدر شورای شهر و شهرداری باید ورود جدی به این موضوع داشته باشند و مشکلات گودها را بررسی و پیگیری کنند؛ به‌نظر می‌رسد اختلاف میان پیمانکار و مالک یکی از علت‌های رها شدن این گودها باشد که نیاز است شهرداری این موضوع را بررسی کند. به گزارش خانه ملت، عضو مجمع نمایندگان استان تهران با تاکید بر اینکه به‌طور حتم قوانینی برای برخورد با مالکان گودهای رها شده وجود دارد، گفت: اگر به تصویب قانونی برای ساماندهی گودها و برخورد با مالکان وجود داشته باشد نیاز است دولت لایحه‌ای به مجلس ارائه کند.
تبعات گودبرداری و رهاسازی آن
با تمام این تفاسیر گودبرداری در مراحل ساختمان سازی بسیار با اهمیت است، اما متاسفانه در برخی موارد توسط سازندگان نادیده گرفته می‌شود. آن‌چنان که هر از گاهی اخبار فرو ریختن ساختمانی بر اثر گودبرداری غیراصولی از خروجی خبرگزاری‌ها خارج شده که عمق ماجرا را می‌رساند. چندی پیش رئیس ستاد دیه کشور اعلام کرد که تعداد زندانیان حوادث کار به حدود 100 نفر رسید. در واقع حادثه ناشی از کار اتفاق یا پیامدی است که در جریان انجام کار پدید آمده و با صدمات شغلی مرگبار یا غیرمرگبار همراه است. از این رو رعایت نکات ایمنی و رها نکردن گودبرداری‌ها از وقوع حوادث جلوگیری می‌کند و باید هر چه زودتر در دستور کار قرار گیرد. از سوی دیگر، لزوم به‌کارگیری افراد متخصص و کارآمد در حوزه گودبرداری از جمله مواردی است که از بحران‌های ناشی از گودبرداری جلوگیری می‌کند. این در حالی است که سازندگان نسبت به خطرات رهاسازی گودها بی‌‌‌اطلاع نیستند و معمولا به دلایلی مختلف به رهاسازی گودها می‌پردازند. البته باید به این نکته توجه کنیم که برخی گودهای رها شده در سطح پایتخت مشکلات را دوچندان می‌کنند. آن‌چنان که به محلی برای تجمع معتادان تبدیل می‌شوند. بنابراین باید گفت که برخی معضلات شهری آسیب‌های اجتماعی را در دل خود گنجانده‌اند که در صورت بیتوجهی تنها هزینه‌های بسیاری را بر دوش دولت می‌گذارند.
ضرورت تعیین تکلیف گودهای ویران‌کننده
«240 گود بزرگ در تهران موجود است که بین یک تا 20 سال سابقه دارند. ابعاد، عمق و وضعیت مالکیت گودها بسیار متفاوت است. برخی گودها متعلق به بخش خصوصی، برخی متعلق به بخش عمومی و تعدادی هم مربوط به شهرداری هستند.» اینها را حجت‌ا... میرزایی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری تهران می‌گوید. به‌گفته او گود کنار برج میلاد و پروژه‌های دیگری که به‌عنوان پروژه‌های محرک توسعه در مناطق جنوب تهران در کنار بافت فرسوده احداث شدهاند، متعلق به شهرداری هستند. میرزایی بیان می‌کند: گودها به دلایل متعددی رها شدهاند. برخی در همان مرحله ابتدایی متوقف و برخی مشکلات حقوقی دارند، یعنی سازندگانی پروانه ساخت گرفته و گودبرداری کردند، اما بعدا با معارض مواجه شدند. معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری تهران ادامه می‌دهد: همچنین برخی گودها به‌دلیل کسادی بازار و عدم چشم‌انداز رها شده و برخی دیگر مثل گودهایی که در شهرداری وجود دارد، به‌دلیل نبود منابع مالی یا تغییراتی که در برنامه وجود داشته بلاتکلیف مانده است. میرزایی با بیان اینکه احتمال دارد که بعد از گودبرداری برنامه مالک و سرمایه‌گذار تغییر پیدا کند، می‌گوید: امروزه گودهای رها شده به آسیب مهم محیطی شهر تهران تبدیل شدهاند و در شرایط خاص مثل وقوع زلزله می‌توانند به یک مرکز حادثه تبدیل شوند. معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری تهران می‌افزاید: ضمن اینکه در برخی از این گودها مراقبت یا پیش‌بینی‌های بازدارنده‌ای وجود ندارد و می‌تواند زمینه بروز حوادث دیگری را فراهم کند. او عنوان می‌کند: شهرداری در هشت ماه گذشته در دوره پنجم مدیریت شهری این گودها را شناسایی کرده و وضعیت آنها را از حیث سابقه احداث، مالکیت، کاربری و نقشه‌های ارائه شده برای اخذ مجوز ساخت مورد بررسی قرار داده است. میرزایی خاطرنشان می‌کند: همچنین شهرداری به‌طور موردی و یک به یک با سرمایه‌گذاران گفت‌وگو می‌کند تا تکلیف این گودهای رها شده مشخص شود. معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری تهران اظهار می‌کند: اختلاف بین مالک و پیمانکار شاید خیلی مهم نباشد، برای اینکه این اختلاف را مالک به راحتی می‌تواند برطرف کند. از معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری تهران در مورد ارائه لایحه‌ای به مجلس پیرامون ساماندهی گودها و برخورد با مالکان می پرسیم که می‌گوید: بعید می‌دانم نیاز به مصوبه مجلس باشد. به‌نظر بنده با مصوبه شورای شهر می‌توان این گودها را تعیین تکلیف کرد. باید شورای شهر الزام ایجاد کند. او ادامه می‌دهد: شهرداری می‌تواند با تعیین مهلتی مالکان و سرمایه‌گذاران را ملزم به تعیین تکلیف گودهای رها شده کند، حتی اگر آنها از ساخت منصرف شده باشند، باید این گودها رفع خطر شوند. معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهرداری تهران در مورد هزینه رسیدگی به وضعیت گودهای رها شده می گوید: گودهای رها شده غیراز خطراتی که دارند، شهر را نازیبا می‌کنند. باید هر چه زودتر تکلیفشان مشخص شود. به هر حال تعیین تکلیف گودهای رها شده هزینه‌هایی را در بردارد. حالا چه شهرداری و چه دستگاه‌های بخش عمومی که سرمایه‌گذار یا مالک گودها هستند، باید هزینه‌های تعیین تکلیف را بپردازند که اصطلاحا در بخش عمومی به آن درونی کردن هزینه‌های اجتماعی می‌گویند.
رفع مخاطرات ناشی از گودبرداری
پایدارسازی گودهای رها شده در پایتخت همکاری شهرداری تهران با سازمان نظام مهندسی را می‌طلبد تا این گونه هر چه زودتر از تبعات حوادث جبران‌ناپذیر جلوگیری به عمل آید. به بیان دیگر باید سازوکاری تعریف شود تا مخاطرات ناشی از گودبرداری‌ها به حداقل برسند. در غیراین صورت دوباره گودهای مرگبار پایتخت اثراتی را از خود به جای می‌گذارند که در پاره‌ای موارد غیرقابل جبران است.