نوآوران آنلاین-تا همین دو سال پیش وقتی صبح‌ها به خیابان می‌رفتیم، گاهی شاهد صف بچه‌هایی بودیم که برای اردو به سینما می‌رفتند و شوقی که برای فیلم دیدن با دوستانشان در چشماهایشان بود را می‌توانستیم حتی از دور ببینیم. سینما رفتن یکی از جذاب‌ترین تفریحات برای کودکان است که به دلیل همه‌گیری بیماری «کرونا» فعلا از آن‌ها دریغ شده است. هرچند سینمای کودک در بخش اکران کمی مهجور بوده و در حقش کم لطفی شده است اما با این حال تا قبل از شیوع ویروس «کرونا» توانسته بود خودش را سرپا نگه دارد.
در حال حاضر هم که سینمایی نیست و تهیه‌کنندگان می‌ترسند که معضل قاچاق آنلاین گریبان فیلم‌شان را بگیرد؛ لذا ترجیح می‌دهند تا ببینند این ویروس ناخوانده چه زمانی عزم رفتن خواهد کرد تا پس از آن به اکران فیزیکی فیلم‌ها فکر کنند. اما واقعا جای سوال دارد که برای سینمای کودک در دوران «پسا کرونا» چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ آیا می‌توان آینده امیدوارکننده‌ای را برای این حوزه مهم سینما، انتظار داشت؟
باید فضای سینما را برای بچه‌ها حفظ کنیم
بهروز مفید که تهیه کنندگی فیلم «دزد و پری» را در کارنامه خود دارد درخصوص وضعیت اکران فیلم‌های کودک و نوجوان در سینماها گفت: در دوران قبل از «کرونا»، سینمای کودک، با وجودتمام مشکلات، اکران‌های خود را داشت و روالش را طی می‌کرد. هر چند زیاد به آن بها داده نمی‌شد و زمان‌های اکران محدود بود، اما ما می‌توانستیم از اکران‌های صبح برای مدارس استفاده کنیم. در واقع اکران صبح مدارس کمک موثری برای مقوله اکران و فروش آثار بود.
این کارگردان بیان کرد: شاید بتوان گفت، بیشتر تامین بودجه فیلم‌های سینمایی کودک از بخش صبحگاهی سینماها بود .اما برای دوران بعد از کرونا، من نمی‌دانم چه اتفاقی قرار است رخ دهد، به هر حال امیدوارم فضای کودک از این وضعیت خارج شود. سینما اقتضاعات و جذابیت‌های خودش را دارد که نمی‌تواند حذف شود. به ویژه در حوزه کودک وقتی بچه‌ها با دوستان و والدینشان به سینما می‌آیند، جذابیت آن برایشان دو چندان می‌شود. لذا باید تلاش کنیم فضای سینما را برای بچه‌ها حفظ کنیم.
او ادامه داد: ما در حال حاضر شرایط خوبی نداریم. حدود یک سال و نیم است که فیلم‌ها منتظر اکران هستند. این وضعیت هم تهیه کنندگان را به‌شدت تحت فشار گذاشته و هم فضای فرهنگی را متزلزل کرده است. اگر دولت بتواند به متولیان مربوطه برای اکران آنلاین کمک کند شاید اتفاقات خوبی در این حوزه شروع به شکل گرفتن کند؛ یعنی فروش آنلاین را تقویت کرده و بلافاصله فروش خانگی را داشته باشیم. از طرفی دولت سوبسیدهایی را بدهد تا به تهیه کنندگان کمک شود که محصولاتشان را به این شیوه عرضه کنند.
این تهیه کننده با اشاره به این‌که امنیت لازم برای اکران فیلم‌ها به صورت آنلاین وجود ندارد، افزود: مشکل بزرگی که در اکران آنلاین فیلم‌ها وجود دارد، مسئله قاچاق فیلم‌هاست. وقتی فیلم‌ها در پلتفرم‌ها اکران می‌شوند بیشتر از یکی دو روز فروش نمی‌کنند و بلافاصله قاچاق شده و در شبکه‌های ماهواره‌ای پخش می‌شوند یا به صورت کپی توسط سی‌دی فروش‌ها، به فروش می‌رسند. قاچاق فیلم‌ها یک معضل بزرگ است. اگر امنیت لازم برای اکران آنلاین ایجاد شود یا حداقل یارانه‌ای قابل توجه برای تهیه کنندگان در نظر گرفته شود، آن‌ها می‌توانند کمی در فضای آنلاین راحت‌تر فیلم‌هایشان را اکران کنند.
کمک موثرِ اکران صبح مدارس به فیلم‌های کودک
اوضاع سینمای کودک در دو دهه 60 و 70، مناسب بود و آثار سینمایی به راحتی اکران می‌گرفتند؛ اما این موضوع در دهه 80 و 90 به یکی از بزرگترین معضلات سینمای کودک تبدیل شد. البته که یکسری از فیلم‌ها مانند «کلاه قرمزی»، «مدرسه موش‌ها» یا انیمیشن‌های «آخرین داستان»، «شاهزاده روم» و... توانستند فروش خوبی داشته باشند اما بخشی از آثار کودک در زمان اکران مهجور ماندند.
شاید بتوان دلیل موفقیت آثار سینمایی یاد شده را علاوه بر ساعات خوب اکرانشان، تبلیغات خوب هم در نظر گرفت. متاسفانه، فیلم‌های حوزه کودک اغلب تبلیغات کمی دارند. البته اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که قبل از شیوع ویروس «کرونا» تعدادی از فیلم‌های در حال اکران در حوزه کودک و نوجوان، اکران صبح ویژه مدارس را اخذ می‌کردند که کمک خوبی برای دیده شدن و فروششان به حساب می‌آمد.
با این روش اکران صبحگاهی، تقریبا همه بچه‌ها می‌توانستند از طریق اردوهای مدرسه فیلم‌ها را ببینند. درواقع با یک تیر به دو نشان می‌زدند؛ یعنی هم کمی از سرمایه تهیه‌کنندگان برمی‌گشت و هم فیلم‌ها توسط بچه‌ها دیده می‌شدند.
نگرانی برای آینده سینمای کودک
بیتا منصوری، تهیه کننده، درباره وضعیت اکران فیلم‌ها گفت: من بابت آینده سینمای کودک نگران هستم. چراکه در دو سال اخیر به دلیل شیوع ویروس کرونا وضعیت اکران فیلم‌ها مطلوب نبود. «بنیاد سینمایی فارابی» از بخش کودک حمایت مالی می‌کند و برای این گونه مهم سینمایی جشنواره برگزار می‌کند. اما فیلم تولید نمی‌کنیم که فقط در جشنواره حضور داشته باشد؛ باید به فکر اکران آن هم باشیم. کاش برای اکران بهتر آثار کودک برنامه‌ریزی صورت بگیرد.
او ادامه داد: «جشنواره کودکان و نوجوانان» تنها جشنواره‌ای است که ما برای این ژانر داریم و بعضی از فیلم‌ها تنها به واسطه این جشنواره می‌توانند رنگ پرده را ببینند. برای مثال فیلم «پاستاریونی» به کارگردانی سهیل موفق دو جایزه مهم «هیئت داوران جشنواره» و هم جایزه «هیئت داوران بخش کودک» را برنده شد اما ما برای اکران آن خیلی سختی کشیدیم.
او گفت: در حال حاضر هم که اکران‌های آنلاین را شاهد هستیم، با معضل نداشتن حق کپی‌رایت مواجه می‌شویم ؛ فیلم‌ها یک ساعت بعد از اکران همه جا پخش می‌شوند و به همین خاطر صاحبان آثار بابت اکران آنلاین اثرشان هراس دارند. باید سازوکاری برای حق کپی‌رایت آثار تعریف شود که بتوان با خیال راحت آثار کودک و نوجوان را در بستر آنلاین اکران کرد.
بخشی از حیات در اکران آنلاین
با وجود همه مشکلات، سینمای کودک، به لطف «جشنواره بین‌المللی کودکان و نوجوانان» و اقدامات متولیان سینمای کودک جریان داشت و در تعامل با صنف و سینماداران در حال رونق پیدا کردن و نتیجه‌گرفتن بود اما اکنون در دو سال اخیر، با شیوع بیماری «کرونا» چالش‌هایی سر راه اکران آثار کودک به چشم می‌خورد. اما از آن‌جایی که در حال حاضر و به دلیل همه‌گیری بیماری «کرونا»، حیات سینما به اکران آنلاین وابسته شده است؛ پس باید برای اکران آنلاین فیلم‌های مختص به کودکان و نوجوانان نیز برنامه‌ریزی‌هایی صورت بگیرد.
این قضیه هم جنبه مثبت و هم منفی دارد. جنبه مثبت اکران آنلاینِ فیلم‌های کودک این است که تمام بچه‌ها از سراسر ایران می‌توانند از تماشای فیلم‌ها لذت ببرند. در خیلی از شهرستان‌ها تنها یک سینما داریم یا اصلا سینما نداریم، بنابراین همه بچه‌ها نمی‌توانستند از فرصت تماشای آثار سینمایی این حوزه بهره‌مند شوند. از طرفی این روزها بچه‌ها هیچ تفریحی خارج از خانه ندارند و فقط مشغول فیلم دیدن و بازی‌های کامپیوتری هستند. پس اکران آنلاین فیلم‌های کودک و نوجوان می‌تواند فرصت خوبی برای دیده شدن باشند. در این فضا البته باید قاچاق فیلم‌ها را در نظر داشت که جنبه منفی اکران‌های آنلاین به شمار می‌آید.
در حال حاضر پلتفرم‌های آنلاین ما هنوز امنیت لازم را ندارند و فیلم‌ها بعد از چند روز اکران، کپی شده و به صورت قاچاق پخش می‌شوند. البته مدیران و مسئولان مربوطه مدت‌هاست به دنبال راه حل دائمی برای این معضل هستند.
اگر مشکل امنیت پلتفرم‌ها حل شود، اکران آنلاین می‌تواند نه تنها برای سینمای کودک بلکه برای همه حوزه‌های سینمایی کمک کننده باشد. همچنین می‌توان در دوران پسا کرونا در کنار سینمای فیزیکی، سینمای آنلاین را هم داشته باشیم تا افرادی که شرایط سینما رفتن ندارند، هرجایی که هستند بتوانند فیلم‌ها را ببینند.