نوآوران آنلاین- اقتصاد دانش بنیان از نقش موثری در جلوگیری از نشتی ها و ورود سرمایه ها به چرخه اقتصاد برخوردار است. لازمه درک این مهم توجه به انواع اقتصاد در مدل چندبخشی و نشتی های اقتصاد است. در ادامه نیز به راهکارهای اثرگذار در این خصوص اشاره می شود.
اقتصاد در مدل چند بخشی به مدل های زیر تقسیم می شود:
دو بخشی: در این مدل فقط دو بخش خانواده و بنگاه ها (شرکتها، تولید کننده ها) دخیل هستند.
سه بخشی: غیر از دو مورد بالا دولت هم وارد چرخه می شود.
چهاربخشی: حال به سه مورد بالا یعنی (خانوارها، بنگاه ها، دولت) بخش خارجی هم اضافه می شود. منظور از بخش خارجی، تعاملات و واردات و صادرات با کشورهای خارجی است.
اقتصاد پنج بخشی: این مدل نزدیک ترین مدل به اقتصاد واقعی است که غیر از چهاربخش بالا، بخش بازارهای مالی (بانک ها و موسسات مالی و از این دست بخش ها) هم اضافه می شود.
زمانی که چرخه مالی بین پنج بخش خانوار ها، بنگاه ها، دولت، بخش خارجی و بازارهای مالی اتفاق بیفتد، اقتصادی فارغ از خوب یا بد بودن در جریان است.
حال می توانیم به این اشاره کنیم که چطور یک اقتصاد شرایط خوبی دارد و همه اعضای دخیل در این چرخه سود می برند و راضی هستند که از آن به عنوان اقتصاد ایده آل یاد می شود.
ما در اقتصاد، نَشتی ها یا هدر رفت هایی داریم که از راه های مختلف اتفاق می افتد.
حال، اقتصاد ایده آل البته سخت این است که نَشتی ها با ورودی های مالی برابر باشد.
نَشتی اول: وقتی خانواده ها یا بنگاه ها بخشی از درآمد خود را پس انداز می کنند باعث می شود که آن مقدار از چرخه خارج شود.
نَشتی دوم: زمانی که دولت از طریق مالیات اقدام به جمع آوری می کند نشتی اتفاق می افتد و تا زمانی که این نشتی در جهت رفاه و رشد و توسعه واقعی و نه در حد بخشنامه، برنامه ریزی و استفاده نشود، نشتی محاسبه می شود.
نَشتی سوم: در بخش خارجی وقتی دانشی وجود ندارد و متکی به کشورهای صاحب دانش هستیم، مجبور به وارد کردن محصولاتشان هستیم و پول ها و... از اقتصاد خارج شود، باعث نشتی بزرگی می شود.
نَشتی چهارم: بازارهای مالی از پول های پس انداز شده خانوار ها و بنگاه ها و درآمدهای خود در جهت رشد جامعه و ایجاد شغل و توسعه دانش استفاده نمی کند و به جای آن زمین و ملک خریداری می کند و یا واردات انجام می دهد و...، به این نشتی ها دامن زده و به رشد آن کمک می کند.
براساس آنچه ذکر شد حال می توان گفت که اقتصاد دانش بنیان چه نقشی در جلوگیری از نَشتی ها دارد و سپس تأثیر آن در رشد و نزدیک شدن به اقتصاد ایده آل دارد.
نقش اقتصاد دانش بنیان در جلوگیری از نشتی ها و ورود سرمایه ها به چرخه اقتصاد
تاثیر در نشتی اول: زمانی که خانواده ها و بنگاه ها بخشی از درآمد خود را پس انداز می کنند، همان اول پول را از چرخه خارج کرده اند تا زمانی که از آن استفاده کنند ولی نه در سرمایه گذاری هایی که چرخه ای ندارند و در اقتصاد نمی چرخد.
به عنوان مثال خانواده یا بنگاهی، پس انداز خود را به خرید دلار اختصاص می دهد یا خرید ارزدیجیتال و یا مسائلی از این دست، باعث می شود، پول از چرخه اقتصاد داخلی خارج و به کشور دیگری وارد گردد و به این صورت باعث ورود تورم کشور خارجی به داخل می شود.
اگر شرکت هایی که تولید دانش می کنند و باعث قطع شدن نیاز به کشور دیگر می شوند، در کشور شناخته و حمایت شوند و سوددهی این شرکت ها در کشور فرهنگ سازی بشود، خانوارها و بنگاه ها سرمایه گذاری خود را در این شرکت ها انجام می دهند که باعث باقی ماندن پول در چرخه اقتصاد و در کشور می شود.
حتی در زمان استفاده از خدمات و محصولات دانش بنیان پول از کشور خارج نمی شود و در چرخه اقتصاد و داخل کشور باقی می ماند. که دلایل آن در بخش نشتی سوم توضیح داده می شود.
تاثیر در نشتی دوم: زمانی که دولت بخشی از درآمد خانوارها و بنگاه ها را به عنوان مالیات دریافت می کند، در وهله اول پول را از چرخه خارج کرده (همانند پس انداز کردن) و تا زمانی که در جهت توسعه دانش و رشد اقتصادی و رفاه هزینه نکند، به چرخه بازنگشته و نشتی محاسبه می شود.
حال حساب کنید که دولت ها هزینه های زیادی را دارند که به ناچار باید انجام گردد. اگر در داخل دانش واقعی محصولات و خدمات ایجاد شده باشد و تمام نیازهای محصولی و خدماتی دولت توسط شرکت های دانش بنیان داخل کشور صورت گیرد، این پول ها به چرخه برگشته و باعث رشد و توسعه اقتصاد می گردد.
البته مثال های بسیار زیادی وجود دارد که می شود گفت که نمونه بسیار مهم بخش واردات محصولات به دلیل نبود حمایت واقعی از شرکت های دانش بنیان و سختی ایجاد این نوع شرکت ها، دانش از کشور خارج و به جای آن محصولات و خدمات وارد و در نهایت سرمایه از اقتصاد و کشور خارج می شود. بحث نشتی واردات را در قسمت بعد بررسی می کنیم.
تأثیر در نشتی سوم
در این بخش نشتی اصلی از واردات است و یکی از بزرگترین و مهمترین دلایل آن، نداشتن دانش محصولات یا خدمات در داخل کشور است. بیایید با یک مثال ساده این موضوع را مشخص کنیم:
یک کارخانه لوازم خانگی به عنوان نمونه یخچال را در نظر بگیرید که در کشوری همانند کشور ما که دانش تولید اجزای آن وجود ندارد و محصولات صرفا به اسم تولید داخل است اما در واقع در حال مونتاژ محصولات است قرار دارد.
این کارخانه برای اینکه بتواند محصولات را با اسم خودش به بازار عرضه کند، قطعات را از کشوری دیگر که صاحب دانش تولید قطعات می باشد وارد می کند و در قبال آن عددی را با به کشور صاحب دانش پرداخت میکند.
در این مثال توجه کنید که کارخانه پول را از چرخه اقتصاد کشور خود خارج می کند و به چرخه اقتصاد کشور دیگر وارد می کند و همانطور که تعداد محدودی را شاغل می کند و به آن می بالد، به صورت غیرمستقیم باعث بیکاری تعداد بیشتری از افراد می شود.
حال فرض کنید دانش تولید قطعات در کشور وجود دارد. تمام قطعات از داخل تأمین می شود، پول به شرکت صاحب دانش در کشور پرداخت می شود و شرکت صاحب دانش هم، مجدد پول را به چرخه برمی گرداند. این موضوع را همگی در مبحث خودرو به دقت می بینیم و احساس می کنیم.
این موضوع در تمامی موارد چه تولیدی (خودرو، لوازم خانگی، قطعات، کشاورزی و...) و چه خدماتی (انواع تکنولوژی و...) صدق می کند.
تاثیر در نشتی چهارم:
در این بخش به وضوح می توان نقش بانک ها، موسسات مالی و ... را در تضعیف یا قدرت یک اقتصاد مشاهده کنیم که با یک مثال ساده بیان می شود.
خانواده یا بنگاه یا دولت مبلغی از درآمد خود را پس انداز می کند و بخشی را با راه های مختلف نگهداری میکنند که در نشتی اول توضیح داده شد و بخشی از این پس انداز را در بانک ها و موسسات مالی و... نگهداری میکنند.
این نشتی ها در بانک تبدیل به موارد مختلفی می شود:
- وام یا قرض به دولت
- سرمایه گذاری در بنگاه های اقتصادی
- راه اندازی بنگاه ها و کسب و کارها
- واردات
- و...
وقتی اقتصادی را می بینیم که رشد ندارد یعنی نه تنها هر 5 بخش از نشتی ها جلوگیری نمی کنند بلکه به تشدید آن خواسته یا ناخواسته کمک می کنند.
نقش دولت و بانک ها و موسسات مالی بسیار پر رنگ تر است زیرا توانایی بیشتر و اختیارات بیشتری نسبت به موارد دیگر دارند ولی باید خاطر نشان کرد که این موضوع نباید باعث این شود تا بگوییم پس ما مقصر نیستیم و فقط این دو عامل مقصر چالش ها هستند. بگذارید مثال خود را تکمیل کنیم.
بانک ها که عمدتا دیدگاه صرفا اقتصادی دارند و به دیدگاه صرفا مالی نگاه می کنند تا بتوانند منافع بانک را تامین کنند نه اقتصاد کل کشور، بر این موضوع تاکید می کنند که چه روشی باعث درآمد بیشتر برای بانک می شود.
پس راه خود را در واردات و راکد کردن پول خود می بینند که خود این موضوع باعث دلال پروری و جلوگیری از رشد دانش می شود.
اما اگر این مبالغ در شرکت هایی که تولید دانش تولیدی و خدماتی دارد بشود، دوباره پول وارد چرخه می گردد و رشد صورت می گیرد. انصافا بانک ها نسبت به قبل کمی به این موضوع پی برده اند اما اصلا کافی نیست.
باید خاطر نشان کنم که مثال های بنده فقط نشان دادن حالت نادرست و درست یک اقتصاد است و اصلا اشاره ای به بخشی یا درست و غلط بودن مسیرهای کشور نیست. هدف فقط آگاه سازی اقتصادی است و قضاوت آن و بررسی آن با خود خواننده می باشد.
حال که متوجه شدیم دانش چه تاثیری در جلوگیری از نشتی های اقتصاد دارد، راحت تر متوجه می شویم که چرا ما باید به سمت اقتصاد دانش بنیان حرکت کنیم و به جای سخت تر کردن مراحل، به سمت دانش پروری حرکت کنیم. زیرا اگر این اتفاق نیفتند باعث می شود دانش از کشور به کشورهایی سرازیر شود که حمایت های خوبی دارند و مسیر راحت تری را شرکت دانش بنیان طی می کند. توصیه من در دو بخش است.
بخش اول؛ سازمان ها و بخش های دولتی (قانون گذار و مجری و قضایی)
باید این مثلث قانون گذاری، اجرا کننده و نظارت، دست به دست هم بدهند و در وهله اول قوانین شفاف و واضح و البته بدون شرایط سخت و بروکراسی پیچیده اداری وضع شود.
در مرحله دوم مجری باید سریع اقدام کند و تمام تلاش واقعی خود را برای حمایت های کافی و درست انجام دهد که این نیاز به استفاده از افراد متخصص این حوزه و البته بخش های خصوصی می باشد نه با روال های اداری و نامنظم.
و در مرحله سوم، ناظر باید بدون هیچگونه ترس یا رانتی توجه کند که قوانین به درستی و برای افراد لایق اجرا شود نه اینکه این قوانین و حمایت ها فقط فرصتی برای سودجویان بشود.
بخش دوم؛ شرکت ها و گروه های دانش بنیان و مردم
باید با خودمان صادق باشیم و واقعاً دانش خود را بسنجیم که آیا این دانش نیازی از کشور، جامعه و اشخاص رفع می کند یا فقط از نظر ما دانش قوی و خوبی هست. آیا اصلا اسمش را می شود دانش گذاشت.
این مرحله ای هست که اگر به آن توجه کنیم و با خودمان شفاف و صادق باشیم، باعث رشد و تعالی خودمان و جامعه علمی می شود و همچنین باعث بالا رفتن اعتماد به فضای دانش بنیان می شود. اجازه دهید با یک مثال کوتاه این مورد را واضح تر کنم:
فرد یا شرکت برای حمایت مراجعه میکند و وقتی مستندات خود را ارائه می دهد، با ارفاق می توان گفت که فقط یک ایده برای استارت آپ هست نه دانش بنیان. اما آن فرد یا شرکت به زعم خود فکر می کند چون کدهای آن برنامه را خودش یا تیمش برنامه نویسی کرده لزوما دانش ایجاد کرده است.
فضای دانش بنیان در کشور کمتر از مشاور و منتورهای متخصص استفاده میکند و همه خود را دانای مسیر کسب و کار می دانند. برای همین است که اکثر شرکت های دانش بنیان و استارت آپی، رنگ رشد عالی را نمی بینند.
باید درک کنیم که چند منتور عالی شاید کمی هزینه بیشتری برای شرکت یا گروه یا شخص داشته باشد اما به سرعت به سمت مسیر عالی حرکت می کند و نه تنها چندین برابر این هزینه برمی گردد، بلکه باعث می شود مسیر به سمت رشد متعالی آسان شود.
انتظار شرکتهای دانش بنیان از دولت
براساس یک تجربه شخصی، چندسال پیش بود که برای یک محصول دانش بنیانی بسیار جذاب که نیاز روز نه تنها در ایران بلکه جهان بود، به چند شتابدهنده مراجعه کردم که اتفاقا بیشتر آنها دولتی بودند. مذاکره ای انجام دادم و از آنها خواستم که حمایت های خودشان را شرح دهند.
جالب بود که حمایت های آن ها به اینترنت رایگان و مکان آن هم بعضا با دریافت ماهیانه اجاره ختم می شد. در بهترین مورد غیر این موارد، مشاوره هم ارائه می دادن که آن هم با دریافت هزینه بود و بهانه این بود که از کسانی که پذیرش می شوند هزینه کمتری گرفته می شود.
از همه بدتر این بود که برای پذیرش باید مسیر طولانی طی می شد و همچنین زمان بسیاری نیاز بود. در حال حاضر هم که شتابدهنده ها به اجاره دهنده های میز و اتاق اختصاصی و اشتراکی تبدیل شده اند. حدود دو ماه پیش بود که این مورد را پیشنهاد دادند که یک اتاق 9 متری با یک میز و چهار صندلی و اینترنت رایگان!!! در یک شتابدهنده، به مبلغ 4 میلیون و 500 هزار تومان اجاره میدهند.
درست است شتابدهنده هزینه دارد اما این باعث شده که فریلنسرها بتوانند به راحتی جای استارت آپ ها و دانش بنیان ها را در شتابدهنده ها بگیرند و البته مشکلات بسیار دیگر.
باید حمایت ها مشخص شود و به این صورت نباشد که اگر فُلان درصد از شرکت یا فُلان مبلغ ماهانه پرداخت نشود، نمی توانیم حمایت کنیم. دیدگاه ما از حمایت شرطی، باید به حمایت واقعی تبدیل شود و راهکار آن این است که از بخش خصوصی و افرادی که واقعاً مسیر واقعی یک شرکت دانش بنیان را دیده و درک کرده کمک بگیرم و در هر بخشی از متخصصان دلسوز نه کسانی که فقط به فکر نمره دهی و لذت بردن از گیر دادن به افراد هستند، کمک بگیریم تا بتوانیم یک شرکت دانش بنیان واقعی را وارد چرخه حمایت واقعی کنیم.
باید درک کنیم که حمایت از شرکت های دانش بنیان هزینه نیست بلکه سرمایه برای تک تک انسان ها، نه تنها در ایران بلکه در کل جهان هست. چون دانش مرز نمی شناسد و هدفش جامعه آرمانیِ واقعی می باشد و نه فقط شعار.
بزرگترین موانع شرکتهای دانش بنیان
برخی از بزرگترین موانع پیش روی شرکتهای دانش بنیان عبارتند از :
- قرار نگرفتن افراد متخصص برای پذیرش شرکت ها و حمایت از آن ها در شتاب دهنده ها و پارک های فناوری
- دیدگاه حمایت کننده ها و سرمایه گذارها به شرکت ها، به چشم درصد بانکی است که اگر من این مقدار حمایت کنم، در چه زمانی به من بازگردانده می شود که این امر به شدت اشتباه است زیرا دانش دارای آزمون و خطا می باشد و زمان و میزان بازدهی نامشخص اما حتمیست.
- دیدگاه بخشنامه پُر کنی و صِرف اینکه نامی که امسال رهبر گذاشته دانش بنیان است، پس هزینه های بی جهت کنیم و بنر و تبلیغات بزنیم که ما حمایت کنیم ولی در شعار نه واقعیت. باور کنید هزینه های تبلیغات و بنرها می تواند به رشد چندین شرکت کمک کند.
- از بین بردن بروکراسی های سخت اداری و درگیر کردن مدیران شرکت دانش بنیان به بیمه و مالیات و مجوزهای طولانی و...
- شفافیت در قوانین و اجرا و نظارت. شفافیت معجزه می کند. شفافیت عین قانون و عین عدالت است. شفافیت رشد و موفقیت است و... .
پیشنهادهایی برای کمک به شرکتهای دانش بنیان
بهترین راهکار و سریعترین راهکار تشکیل سریع کارگروه هایی از بخش خصوصی است که از دِل مردم و شرکت ها باشند و به دور از مراحل سخت و پیچیده و فامیل بازی عمل کنند.
مطمئن هستم افراد دلسوز برای جامعه بسیار زیاد هستند و اگر به طور شفاف نوع حمایت ها مشخص و به کارگروه های خصوصی داده شود و بر اساس همان اختیارات آزادانه ای که داده شده، شرکت ها انتخاب شوند، هدفِ ایجاد و حمایت 100 درصدی شرکت های دانش بنیان (ایجاد و حمایت حدود 6700 شرکت دانش بنیان) که رهبر انقلاب تعیین کردند اجرا می شود.
اگر من بخواهم در یکی از پارک های فناوری پذیرش شوم باید چندماه دوندگی داشته باشم تا بتوانم فقط مراحل را طی کنم و بعد از آن درخواست مثلا حمایت مالی بدهم که این درخواست به دلیل اینکه باید از حساب های دولتی یا بانکی خارج شود زمان زیادی میبرد و بعد از آن باید درخواست برای دریافت مشاور و ... بدهم.
از این دست درخواست ها و به اصطلاح کاغذبازی ها تا دلتان بخواهد وجود دارد که هم می شود با کمک بخش خصوصی آن را رفع کرد و هم می شود همه این مراحل را به صورت الکترونیکی در کمتر از یک الی دو هفته به سرانجام رساند.
به عنوان مثال در یک کشور دیگر که تعدادشان هم کم نیست، وقتی یک شرکت دانش بنیان باشد، در عرض یک الی دو هفته پذیرش می شود و در عرض یک هفته الی دو به آن حمایت مالی و مکانی و ... اختصاص داده می شود و در حین شروع کار شرکت دانش بنیان، مراحل قانونی توسط خود حمایتگر انجام می شود و شرکت ثبت و حتی بازار هم با توجه به محصول آن شرکت ایجاد می شود.
در کمتر از یک ماه می توانید در برخی کشورها یک شرکت دانش بنیان به شرط داشتن دانش واقعی ایجاد کنید و حمایت واقعی مادی و غیرمادی بگیرید. این ها الگو هستند و به راحتی می توان از آن ها الگوبرداری کرد.
واقعیت این است که در ایران دانش و منابع بسیار زیادی وجود دارد و من این را در جشنواره های اختراعات و استارت آپ ها و شرکت های دانش بنیان بسیار زیاد دیدم.
به زودی شرکت ما که از تیم بین المللی (ایرانی و ایرانی های چند کشور خارجی) تشکیل شده، محصول دانش بنیان که با سه تکنولوژی برتر دنیا ایجاد شده را رونمایی می کند که این خود صداقت سخن آخر بنده را اثبات می کند.
به عنوان توصیه آخر می خواهم این را بگویم که همه ما انسان ها یکی هستیم و در نهایت به یکجا وصل می شویم پس یادمان باشد هدف از ایجاد دانش ها کمک به انسان های دیگر هم نسل خودمان و نسل های آینده و به ثمر نشاندن زحمات نسل های گذشته است نه نشان دادن برتری انسانی بر انسان دیگر.
ما انسان ها باید به وحدت فکری برسیم و رنگ و بوی خالق خودمان یعنی یگانگی قلب های انسان ها برسیم. پس حمایت ها و دانشمان را برای یکی شدن، متحد کنیم.