نوآوران آنلاین- عضویت ایران در شانگهای و بریکس نمونه موفق اقدامات دولت در پیمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است.
عضویت در پیمان‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای با هدف اتصال کشور به زیرساخت‌های اقتصادی قدرت‌های نوظهور از اهداف و برنامه دولت طی دو سال اخیر بوده است، در همین راستا پس از عضویت رسمی در شانگهای که ایران را در جمع کشورهای غیرعربی قرار داد، اکنون با حضور و عضویت ایران در ائتلاف بریکس قطب جدیدی شکل می‌گیرد که غرب از آن نگرانی دارد زیرا اتحادی میان کشورهای غیر غربی ایجاد می‌شود که در مجموع نیمی از جمعیت جهان را به خود اختصاص داده اند.
علاوه بر این فرصت بسیار مغتنمی برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد شده تا نسبت به افزایش تجارت و جهش در صادرات اقدام کند، ضمن این که وجهه و جایگاه بین‌المللی ایران را نیز ارتقا می‌دهد و ثابت می‌کند دوران یکجانبه گرایی به پایان رسیده است.
بنابراین توجه به قدرت‌های نوظهور و عضویت در پیمان‌های منطقه‌ای یکی از برنامه‌های دولت در حوزه سیاست خارجی بوده که از ابتدای آغاز به کار نیز در این خصوص اهتمام داشته است. نمونه موفق این مهم را در عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای دیدیم و اکنون حضور و عضویت ایران در بریکس یکی دیگر از برنامه‌های دولت در این حوزه را محقق کرد.
«سیریل رامافوسا» رئیس جمهور آفریقای جنوبی در پانزدهمین نشست بریکس که در ژوهانسبورگ برگزار شد از موافقت پنج عضو اصلی این گروه با عضویت جمهوری اسلامی ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر، اتیوپی و آرژانتین خبر داد و به این ترتیب ایران به طور رسمی عضو دائم بریکس شد که از ابتدای ژانویه ۲۰۲۴ رسمیت خواهد یافت.
بریکس (BRICS) گروهی متشکل از قدرت‌های اقتصادی نوظهور است که شامل کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی می‌شود. اکثر این کشورها در رده کشورهای اقتصادهای در حال ظهور هستند و با توجه به داشتن اقتصادهای رو به رشد و تاثیرگذار می‌توانند اثرات مهم منطقه‌ای و جهانی داشته باشند.
این کشورها در مجموع ۴۱ درصد جمعیت جهان، ۲۶ درصد مساحت زمین در گستره چهار قاره جهان، ۲۵ درصد تولید ناخالص جهانی و ۲۰ درصد تجارت جهانی را به خود اختصاص داده‌اند.
سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کشورمان طی سخنرانی در نشست اخیر بریکس، با بیان اینکه سلطه‌طلبی و بی‌عدالتی جهان را در وضعیت بغرنجی قرار داده گفت: جهان نیازمند همگرایی برای پی‌ریزی یک نظام عادلانه و برخاسته از منافع جمعی است و بریکس نماد چنین تغییر و تحولی در مناسبات جهانی محسوب می‌شود؛ به‌ویژه آنکه اعتماد جهانی به اثرگذاری بریکس رو به افزایش است.
رئیس‌جمهور همچنین تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران به صورت قاطع از تلاش‌های موفق بریکس در راستای دلارزدایی از روابط اقتصادی میان اعضا و همچنین استفاده از ارزهای ملی و تقویت سازوکارهای بریکس برای پرداخت و تسویه مالی حمایت می‌کند.
وی با بیان اینکه «بریکس» یکی از ائتلاف‌های مهم جهانی است که نقش موثری در توسعه و ارتقای همکاری‌های اقتصادی و تجاری در بخش قابل توجهی از جهان دارد، گفت: ائتلاف‌های جهانی نظیر بریکس و شانگهای، ائتلاف‌های نوظهوری هستند که کاملا مخالف یکجانبه‌گرایی بوده و با نگاه احترام به استقلال کشورها برای همگرایی و همکاری در جهت پیشرفت امور ملت‌ها تشکیل شده‌اند.
اهمیت حضور ایران در بریکس پلاس می تواند زمینه‌ساز تحول بزرگی در استمرار، تقویت و اثرگذاری دیپلماسی اقتصادی کشورمان به عنوان یک بازیگر جدید در نظام بین‌الملل باشدکنشگری و موقعیت ژئوپلیتیک جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بر کسی پوشیده نیست، به همین دلیل اهمیت حضور ایران در بریکس پلاس می‌تواند زمینه‌ساز تحول بزرگی در استمرار، تقویت و اثرگذاری دیپلماسی اقتصادی کشورمان به عنوان یک بازیگر جدید در نظام بین‌الملل باشد و ایران را به شریکی پایدار و قابل اتکا جهت اتصال بریکس به گلوگاه‌های انرژی و بازارهای بزرگ جهانی مبدل کند.
حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان نیز معتقد است؛ گروه بریکس به عنوان یک ساختار چندوجهی، تمایل زیادی برای نقش‌آفرینی مستقل و موثر در عرصه جهانی دارد و از این جهت می‌تواند یکی از اهداف مطلوب کشورمان برای پیگیری چندجانبه‌گرایی در کنار دیگر ائتلاف‌ها و ساختارهای مهم مانند شانگهای، اوراسیا، سیکا، آسه‌آن و... در عرصه سیاست خارجی و روابط بین‌الملل باشد.
وی خاطرنشان کرد: همچنین فرصت حضور فعال در اجلاس سران بریکس، علاوه بر تقویت چندجانبه‌گرایی، می‌تواند زمینه تعقیب اهداف و توسعه دیگر راهبردهای کلان دولت در اجرای دیپلماسی پویا، مانند سیاست همسایگی را بیش از پیش فراهم سازد. در همین چارچوب، دولت سیزدهم برای اولین بار درخواست رسمی عضویت ایران در گروه بریکس را ماهها پیش ارائه کرد و امروز جمهوری اسلامی ایران به همراه دو کشور همسایه عربستان سعودی و امارات متحده عربی و همچنین آرژانتین، مصر و اتیوپی به عضویت قطعی بریکس پذیرفته شدند.
«حمید حکیم» تحلیل‌گر مسائل اوراسیا در گفت‌وگو با ایسنا با تاکید بر اینکه توانمندی‌های ایران باعث تمایل و موافقت سران بریکس به عضویت کشورمان در این ائتلاف اقتصادی شده است، عنوان کرد: هر سازمانی ملاک‌هایی برای پذیرش اعضای جدید دارد. اولین ملاک بریکس اقتصاد و مدیریت اقتصادی است و در مرحله بعد، بازیگری در عرصه سیاسی مطرح می‌شود. قدرت منطقه‌ای ایران و توانمندی آن برای بازیگری در عرصه منطقه‌ای یکی از همان ملاک‌های لازم برای عضویت ایران در بریکس بود، زیرا جمهوری اسلامی نقش قدرت منطقه‌ای غرب آسیا را به دوش می‌کشد. به علاوه عوامل ژئوپلیتیکی، منابع انرژی، وسعت و جمعیت کشور نیز در عضویت کشورمان در بریکس موثر بوده است.
وی با تاکید بر اینکه هر چه سریع‌تر باید اقدامات عملی خود برای نقش‌آفرینی موثر در بریکس را آغاز کنیم تا به نتیجه دلخواه برسیم، خاطرنشان کرد: صرف عضویت در سازمان‌ها معجزه نمی‌کند. اقدام و عملکرد دولت‌ها پس از عضویت در سازمان‌ها دارای اهمیتی به مراتب بیشتر نسبت به پذیرش در سازمان است. ما باید هدف‌گذاری کنیم، برنامه داشته باشیم و توانمندی‌ها، تهدیدات و نقاط ضعف خود را مشخص کنیم. ما باید بر توانمندی‌های خود اتکا داشته باشیم و در حوزه‌هایی که برای ما مزیت رقابتی ایجاد می‌کنند، مانور دهیم.
حکیم با بیان اینکه در بریکس باید در جستجو منافع ملی‌مان باشیم، گفت: ما در حوزه‌های انرژی، خدمات مهندسی و علم و فناوری مزیت و حرف برای گفتن داریم. اما تحریم نقطه ضعف ماست. اگر پرچم ما در ذیل سقف بریکس باشد، به بهانه این سازمان، می‌توانیم تعاملاتمان با سایر کشورها را گسترش دهیم و حتی با کشورهایی که عضو بریکس نیستند هم به طور غیرمستقیم وارد تعامل شویم و تحریم‌ها را دور بزنیم.
در نظر داشته باشیم مفهوم اصلی بریکس شکل‌گیری نظم نوین جهانی با هدف اصلاح ساختار اقتصادی ناعادلانه موجود است، این ابتکار جهانی، لزوم شکل‌گیری سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی و منطقه‌ای که ضامن منافع مشترک همه کشورها و نه یک یا چند کشور خاص باشند را بیش از پیش نشان می‌دهد.
سفیر هند در تهران در گفت‌وگو با ایسنا با بیان این که برای دهلی‌نو، جمهوری اسلامی ایران یک دوست ویژه است، گفت: از تعاملات ایران با بریکس که در حال انجام است، حمایت می‌کنیم و نسبت به این قضیه ذهن بازی داریم.
«فرشید باقریان» کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های ایران برای حضور در بریکس گفت: ایران دارای ذخایر انرژی جهان است و از موقعیت ژئوپلیتیکی برخوردار است؛ در صورتی که بریکس بخواهد اعضای جدیدی را جذب کند قطعا این دو مولفه یعنی موقعیت ژئوپلیتیکی و داشتن ذخایر انرژی جهان بسیار با اهمیت است.
سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه نیز ابراز داشت: رشد تقاضا برای ورود به این گروه، بیانگر تمایل کشورها برای نزدیک شدن به اعضای این گروه و درک عمق تغییرات در حال وقوع در جهان است.
لاوروف همچنین تصریح کرد: پس از ملحق شدن عربستان سعودی، ایران و امارات متحده عربی به بریکس، موضوع انرژی در پرتو جدیدی خواهد درخشید و تقاضای زیادی هم ایجاد خواهد شد. توافقی وجود دارد که برای تشکیل سیستم‌های مالی جایگزین سخت کار کنیم و این کمکی به تسهیل کار بانک توسعه بریکس خواهد بود. در بریکس هیچ هژمونی‌ای که آمریکا در سازمان‌های بین‌المللی اعمال می‌کند، وجود ندارد.
فیصل بن فرحان وزیر امور خارجه عربستان نیز تاکید کرد: ما بر لزوم مقابله با چالش‌هایی که مانع دستیابی به توسعه پایدار و همکاری بین‌المللی است، تاکید می‌کنیم. عربستان سعودی از روابط استراتژیک با کشورهای این گروه برخوردار است.
تاکید بر دیپلماسی اقتصادی و تمرکز بر چند جانبه گرایی از اولویت‌های دولت در حوزه سیاست خارجی بوده است که تاکنون توانسته دستاوردهایی را به همراه داشته باشددولت سیزدهم تلاش کرده تا در حوزه سیاست خارجی به ویژه حضور در پیمان‌های منطقه‌ای و نیز تعامل با کشورها تعادل و توازنی را برقرار کند در این چارچوب دو راهبرد تقویت تعامل با همسایگان و عضویت در پیمان‌های مهم منطقه‌ای را در دستور کار قرار داد که به نظر می‌رسد توانست به نتایج قابل قبولی هم دست یابد. علاوه بر این تاکید بر دیپلماسی اقتصادی و تمرکز بر چند جانبه‌گرایی از اولویت‌های دولت بوده که همواره برای دستیابی به این مهم تلاش‌ها و اقداماتی صورت گرفته است.
بریکس پلاس یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های بین‌المللی اقتصادی در کنار رقبایی همچون ۲۰ G محسوب می‌شود و افق روشنی فرا روی آن گسترده شده است. این گروه به ابتکار چین، قدرت‌های نوظهور اقتصادی را گردهم آورده تا با هم اندیشی ضمن بررسی راهکارهای مرتبط با موضوعات اقتصادی، در پی حفظ امنیت بین المللی هم باشند.
بنابراین، با توجه به تعاملات ایران با اعضاء بریکس انتظار می‌رود ایران بتواند با قرار گرفتن در کنار قدرت‌هایی که بخش زیادی از اقتصاد دنیا را به گردش در می‌آورند، فعالیت‌های گسترده‌ای را در حوزه اقتصادی و سیاست خارجی دنبال کند که نتیجه آن بهبود شرایط اقتصادی و سیاسی شود.