نوآوران آنلاین- لایحه بودجه سال 1404 اول آبان امسال تقدیم مجلس شد و کلیات آن در 8 آبان به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. یکی از نکات قابل توجه در لایحه بودجه امسال این است که برای نخستین بار، تمام منابع و مصارف فرابودجه‌ای دولت مانند هدفمندسازی یارانه‌ها در سقف منابع و مصارف بودجه لحاظ شده است. از چالش‌هایی که طرح‌های بهینه‌سازی و خرید تضمینی برق نیروگاه‌های تجدیدپذیر با آن مواجه بودند، اختصاص منابع از تبصره مرتبط با هدفمندی یارانه‌ها بود که باتوجه به سایر مصارف پیش‌بینی شده برای آن و اهمیت بیشتر آنان مانند پرداخت یارانه نقدی و یارانه دارو و نان و همچنین ناترازی منابع و مصارف مرتبط با این تبصره، عملاً منابعی برای این طرح‌ها اختصاص داده نمی‌شد.
با وجود برخی نکات مثبت لایحه بودجه سال 1404، یکی از چالش‌های عمده و مبرمی که در آن به چشم می‌خورد، ناتوانی در تأمین منابع پایدار برای طرح‌های عمرانی و زیربنایی است. این مساله خصوصاً در بخش انرژی و پروژه‌های نیروگاهی نمود بیشتری دارد. تأمین منابع مالی برای طرح‌های عمرانی و زیربنایی، از جمله توسعه و به‌روزرسانی زیرساخت‌های انرژی، یکی از اجزای کلیدی هر برنامه توسعه پایدار است. بدون تخصیص کافی منابع به این بخش، زیرساخت‌های کشور در برابر رشد نیازهای اقتصادی و جمعیتی ناتوان باقی می‌مانند و این امر به‌ویژه در حوزه تولید و توزیع برق بحرانی‌تر می‌شود.
ناترازی برق در تابستان امسال به بیش از 17 هزارمگاوات رسید که این ناترازی ضررهای جبران ناپذیری را به صنعت و اقتصاد کشور تحمیل کرد. مهم‌ترین علت ایجاد ناترازی از دید تولید برق، عدم افزایش ظرفیت نیروگاه‌ها متناسب با افزایش مصرف است. رشد نیاز مصرف سالانه برق در کشور به گونه‌ای است که ضرورت تامین برق از طریق احداث نیروگاه جدید و افزایش ظرفیت نامی نیروگاه‌های موجود را غیر قابل انکار می‌کند.
مطابق برنامه هفتم توسعه، ظرفیت نیروگاهی کشور باید در پایان برنامه در سال 1407 به بیش از 124 هزارمگاوات برسد که باتوجه به وضعیت موجود به معنای ساخت حدود 31 هزارمگاوات نیروگاه جدید در طی این مدت است. از این ظرفیت جدید، 2 هزارمگاوات مرتبط با نیروگاه‌های هسته‌ای یعنی فاز دوم و سوم بوشهر است که پیش‌بینی می‌شود سالانه به حداقل 2 میلیارد دلار برای پیشبرد طرح نیاز داشته باشد. همچنین 11 هزارمگاوات مرتبط با نیروگاه‌های تجدیدپذیر است. در صورتی که این نیروگاه‌ها توسط بخش خصوصی ساخته شود، برای خرید تضمینی برق تولید شده، سالانه بین 1 تا 1.5 میلیارد دلار سرمایه نیاز خواهد بود. به علاوه برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای افزایش ظرفیت نیروگاه‌های حرارتی کشور به میزان 18 هزارمگاوات، به حدود 2 تا 3 میلیارد برای خرید تضمینی برق تولید شده نیاز دارد. تمام هزینه‌های اشاره شده تنها مرتبط با بخش تولید برق است و باید در نظر داشت که بخش انتقال و توزیع برق نیز به همین تناسب نیاز به سرمایه‌گذاری خواهد داشت.
در لایحه بودجه 1404، نگرانی جدی درباره عدم پیش‌بینی منابع پایدار برای خرید تضمینی برق از نیروگاه‌های جدید وجود دارد. این کمبود منابع می‌تواند عواقب زیانباری برای امنیت انرژی کشور داشته باشد. به طور خاص، هنگامی که دولت نتواند تضمین مالی مناسب برای خرید برق ارائه کند، شرکت‌های خصوصی و سرمایه‌گذاران دلسرد می‌شوند و پروژه‌های حیاتی نیروگاهی به تأخیر می‌افتند یا حتی متوقف می‌شوند. این وضعیت نه تنها به ناترازی انرژی دامن می‌زند، بلکه اقتصاد ملی را نیز به دلیل وابستگی صنایع به انرژی برق با مشکلاتی جدی مواجه می‌کند. برای بهبود این وضعیت، نیاز است که سازوکارهای تخصیص بودجه با توجه به اولویت‌های راهبردی کشور بازنگری و تقویت شوند.