نقد فیلم ملی و راه های نرفته اش

نوآوران آنلاین-

داستان فیلم : 
ملی دختر جوانی از یک خانواده سنتی است, که با امید و آرزوهای فراوان با پسری ازدواج می کند. اما خیلی زود در می یابد که آن پسر روانپریش و شکاک است و روزگاری بسیار تلخ تر از گذشته را برای ملی رقم می زند...
 

بارزترین "تفاوت ملی و راه های نرفته اش" با سایر آثار تهمینه میلانی

نکته بارزی که تا پیش از این در فیلم های تهمینه میلانی مشاهده شده است, مثبت بودن اکثر کاراکترهای زن و منفی بودن بیشتر کاراکترهای مرد می باشد. اما در آخرین ساخته وی یعنی "ملی و راه های نرفته اش" اولین تفاوتی که چشم بیننده را به خود خیره می کند, این است که این بار به غیر از کاراکتر ملی, سایر شخصیت های زنی که در فیلم حضور دارند, خیلی موجه, مثبت و دوست داشتنی نیستند. در فیلم " ملی و ... " زن ها به سان سایر آثار تهمینه میلانی دوست وفادار و پشتیبان همیشگی یکدیگر نیستند, بلکه هر کدام برای تخلیه عقده های روانی که از گذشته برای شان باقی مانده است, حتی به تخریب دیگری نیز می پردازند. این منفی بودن را در کاراکتر خواهر همسر ملی(السا فیروزآذر) مادر همسر ملی ( افسر اسدی ) به وضوح می توان دید. خواهر شوهر ملی یک زن موذی و خوش ظاهر و بد باطن است, که علی رغم متاهل بودن با مردی از افراد فامیلشان رابطه دارد. و با توجه به متاهل بودن آن مرد, شکل کثیفی از خیانت را به نمایش می گذارد. او برخلاف رفتار به ظاهر دوستانه اش با ملی بزرگترین آسیب ها را به او می زند و تلخ ترین اتفاقات را برای او  رقم می زند. مادر شوهر ملی نیز زنی عقده ای و تندخو است که به خاطر زندگی به دور از عشق و کتک هایی که در گذشته از همسرش خورده, با خودش نتوانسته کنار بیاید و احساس فنا شدگی به او دست داده و درنتیجه  رفتاری خبیثانه را با ملی در پیش میگیرد. حتی مادر ملی نیز شخصیت یک زن مهربان و موجه که حامی دخترش باشد را بروز نمی دهد.

در واقع در داستان این فیلم همه شخصیت ها به غیر از ملی با توجه به عقده های شان با دیگران رفتار می نمایند.

ملی نیز یک دختر نابغه یا فوق العاده نیست, او یک دختر ساده و معمولی 20 ساله است, که برایش بازیگران سریال های ترکیه ای مظهر جذابیت هستند. او دانش اجتماعی بالایی ندارد و تنها جایی که به غیر از خانه می تواند در آن به سر ببرد, کلاس خیاطی است. دیگر از فرشته نابغه دو زن, یا فرشته معصوم و سخت کوش نیمه پنهان خبری نیست. 
 

عدم موفقیت تهمینه میلانی در ارائه اثر و رویکردی جدید

شاید در ابتدای امر با توجه به حضور کاراکترهای زن منفی در آخرین ساخته تهیمنه میلانی این گونه به نظر بیاید که وی رویکردی جدید را برای بیان مسائل اجتماعی در پیش گرفته است. اما ابدا این گونه نیست!
چرا که کاراکتر مرد داستان این فیلم نیز یک مرد روانپریش و شکاک است. و تهمینه میلانی باز هم شکاکیت مردها را دستمایه انتقادات اجتماعی اش قرار داده است. در ملی وراه های نرفته اش, هیچ نکته و یا راه حلی مثمر ثمری برای مواجه با مرد شکاک ارائه نمی شود. اگر این کارگردان در کارهای قبلی اش مانند"دو زن" به انتقاد از چنین مردانی پرداخت, اکنون پس از گذشت هفده سال از ساخت آن فیلم باید یا راهکاری جدید را برای حل این معضل ارائه بدهد, و یا نه, از دریچه ای دیگر به مردان بدبین نگاه کند. اما ما در این فیلم هیچ راهکار و رویکرد جدیدی را شاهد نیستیم, بلکه تکرار همان حرف های قدیمی را در قالبی ضعیف تر می بینیم.

این مرد یک تابو از معضل فرهنگی نیست!

اما انتقاد دیگری که بر این فیلم وارد می شود, این است که رفتار همسر ملی( میلاد کی مرام) تا به آن حد بی تعادل است, که به هیچ عنوان نمی توان او را نماینده تعداد زیادی از مردان جامعه دانست او یک شخصیت خاص  است که از بیماری های روانی رنج می برد,  و باعث عذاب  اطرافیان به خصوص همسرش نیز می شود. و بیننده علت رفتارهای او را مشکلات فرهنگی جامعه نمی داند, بلکه معضلات روحی این فرد را مسبب رفتارهای ناهنجارش تلقی می کند. در واقع این مرد یک تابو از معضل فرهنگی نیست, او فقط یک فرد روانپریش است که درصد کمی از مردان جامعه از این بیماری رنج می برند.
 

آیا تهمینه میلانی توانسته نمایش درستی از خشونت خانگی داشته باشد؟

تهمینه میلانی در یکی از مصاحبه هایش گفته است که اکثر زنان خشونت خانگی را تجربه می کنند. که بی شک سخن درستی را بر زبان رانده است. و بررسی معضل خشونت خانگی خصوصا در ایران و فرهنگ سنتی ایرانی, هنوز هم جای کار دارد. اگر هدف تهمینه میلانی نشان دادن معضل خشونت خانگی به صورت مشکلی عمومی است, ابدا در این موضوع موفق نبوده است, چرا که زنانی که خشونت خانگی را تجربه می کنند, فقط از طرف مردان روانپریش یا شکاک مورد ضرب و شتم قرار نمی گیرند, بلکه از سوی مردانی این تلخی را می چشند که شاید به لحاظ روانی یا فرهنگی و ... از مشکل خاصی رنج نبرند, و اساسا مردانی که چنین رفتارهایی را اعمال می کنند ممکن است شخصیت های اجتماعی موجه و گذشته خانوادگی کم گرهی را داشته باشند. و بهتر بود تهیمنه میلانی موضع خشنونت خانگی را در سطحی گسترده تر مورد بررسی قرار می داد نه در یک مورد خاص که درصد کمی از افراد جامعه را شامل شود.
 

سردی و بی عاطفگی غیرمعمول افراد خانواده ملی با وی

انتقاد سومی که در رابطه با این فیلم مطرح می شود, رفتار غیرمعمول خانواده ملی است. بی شک هنوز هم خانواده هایی که فرزند دخترشان را با محدودیت فراوان بزرگ کنند, وجود دارند. اما بی عاطفگی از حد گذشته آن ها تا حدودی برای مخاطب غیر قابل باور است. مثلا در لحظاتی از فیلم می بینیم که جنین پنج ماهه ملی در شکمش به علت ضرب و شتم از بین رفته و ملی با صورتی کبود و چشمی خونین به خانواده اش پناه آورده است. اما خانواده او نه تنها از او حمایت نمی کنند بلکه خیلی سرد و بی تفاوت به او می گویند که به خاطر عقد برادرش شکایتش را از همسرش پس بگیرد. و در طول مدتی که ملی به علت سقط جنین در بیمارستان به سر می برد, هیچ کدام از افراد خانواده اش به غیر از برادر کوچکش به عیادت او نمی آیند, حتی مادرش....

به هر حال هر دختری حتی اگر در نظر خانواده اش خطاکار باشد, و آن خانواده روی آبروی شان تا هر اندازه حساس باشند, و هرچقدرهم که تفکرات رایج در یک خانواده, سنتی باشد, به هر حال احساس و عاطفه ای غریزی بین افراد خانواده وجود دارد که باعث می شود برای شان دیدن تک دختر خانواده در آن وضعیت و از بین رفتن نوه به دنیا نیامده شان به آن  راحتی که در فیلم نمایش داده می شود نباشد. ممکن است او را شماتت کنند, و یا اینکه از او بخواهند که بر سر زندگی اش بازگردد, اما بی تفاوتی شان نسبت به وضعیت ملی و عدم هرگونه احساس مسئولیت نسبت به او و اینکه تنها نگرانی شان آبروی خانواده و آینده پسر ارشد خانواده باشد تا حدودی از واقع گرایی به دور است. 

در فیلم دو زن نیز شاهد تخریب و تحقیر یک دختر توسط اعضای خانواده بودیم, اما زمانی که پدر خانواده وضعیت ناهنجار دخترش را پس از ازدواج میبیند به حمایت از او بر می خیزد. اتفاقی که در فیلم ملی هرگز پیش نمی آید.

بررسی یک پرونده جنایی

و در پایان می توان گفت که فیلم "ملی و..." علی رغم تلاشش برای نشان دادن یک معضل فرهنگی عمومی که با درصد بالا در جامعه وجود دارد _یعنی همان خشونت خانگی_زیر غبار تندبارد حوادثی که با غلظتی شدیدتر از واقعیت عموم جامعه مطرح می شوند, ناکام ازبیان موفق می ماند. و موضوع و داستانی که نمایش می دهد در ذهن مخاطب به عنوان اتفاقی که برای درصد کمی از مردم جامعه پیش می آید و بیشتر شکل بررسی یک پرونده جنایی را به خود می گیرد تا منعکس کردن یک معضل اجتماعی را که همیشه از سینمای تهمینه میلانی که یک کارگردان اجتماعی است.