"شب یلدا" گرچه یک رویداد اخترشناختی است و با تناسب جهت زمین و خورشید، طولانی‌ترین شب سال است، برای ما ایرانیان شبی شورانگیز و با جلوه‌هایی مانند صله‌رحم و گردهمایی خویشاوندان، آثار اجتماعی و معنوی بسیاری دارد که محل بحث ما نیست.

اما هرچه هست، نباید فراموش کنیم که شب چله، شب یلدا و بلندترین شب سال است و این اتفاق که در دانش اخترشناسی کهن، انقلاب شتوی یا تحول زمستانی، توصیف می‌شود یک رویداد اثرگذار بر طبیعت است؛ آدمی نیز به‌عنوان عالم صغیر و جزیی از این طبیعت، فارغ از اثربخشی انقلاب زمستانی نیست بنابراین، این ایام باید خوراک و پوشاک خود را به‌گونه‌ای تمهید کند که از شب یلدا و ایام نزدیک به آن، اثر منفی نگیرد و جشن شب چله برای او به صبح رنج و بیماری منتهی نشود.

امسال شب یلدا، با اوائل ماه ربیع‌الثانی مصادف است بنابراین هم هلال ماه، نحیف و باریک است و هم خورشید ضعیف؛ در این شرایط، تن آدمی نیز کم‌توان و ضعیف‌تر از دیگر ایام است؛ به‌طور کلی در ماههای سرد سال، سردی طبیعت دوچندان می‌شود و اگر هوا، همراه با برودت و سردی، با بارش برف یا باران، رطوبت هم داشت، بدن آدمی نیز مستعد بلغم‌افزایی بیشتر و ناتوانی بیشتر است یعنی تن آدمی نیز بیشتر دچار سردی و تری می‌شود بنابراین باید در خوراک و پوشاک، تمهیداتی داشت تا گرمی تن، افزایش یابد و با برودت و رطوبت بیش از حد، بیمار نشود.

چگونه شب چله را حکیمانه سپری کنیم

خوب است این شب را با گردهمایی خانوادگی و دوستانه و با احیای سنت نیکوی صلهارحام، آغاز کنیم و یک مهمانی ساده و شاداب، ترتیب دهیم؛ مهمانی را با یاد و نام خداوند و قرآن کریم و اهل بیت(س) بگذرانیم؛ پیامبر اعظم(ص) فرمود: "نشست‌های خود را به‌یاد علی(ع) زیور ببخشید". خواندن یک "حمد" و هدیه آن به درگذشتگان، شهدا و صدیقین و آنان که به‌گردن ما حق دارند، چه خوب است؛ خواندن دیوان حافظ و تفأل به اشعار او نیز اگر ذوق ادبی دارید، مهمانی شما را شورانگیزتر می‌کند.

شام مناسب برای این شبها، آن است که مزاج گرم داشته باشد، آبگوشت، حلیم، بوقلمون، فسنجان، آش‌هایی با ترکیب حبوبات و شلغم، بسیار مفید است در مقابل از غذاها و گوشتهای سرد، بپرهیزید؛ ماهی، گوشت گوساله و مرغ، ماست، ترشی، سوسیس و کالباس و ... نخورید.

به‌خلاف آنچه شایع است، خوردن "هندوانه"برای شب چله و تمام شبهای پاییز و زمستان اصلاً خوب نیست زیرا مزاج این میوه، کاملاً سرد و مرطوب است و خوردن آن در این ایام می‌تواند بسیار بیماری‌زا باشد؛ اگر خیلی می‌خواهید به حس شورانگیز و نوستالژیک تابستانی، مقید باشید به خوردن بسیار اندک از آن، شکیبایی کنید.

کنار هندوانه، خوردن تنقلات گرم که در ادامه اشاره خواهد شد، لازم است البته بانوان به‌ویژه بانوان باردار مخصوصاً اگر بار آنها، دختر است و نیز مادران شیرده همچنین افراد بلغمی و سودایی و افرادی که افسردگی، اضطراب، استرس و... دارند باید در پرهیز از هندوانه، جدی‌تر باشند و بکوشند بیشتر سهم هندوانه خود را به دموی‌ها و صفراوی‌ها هدیه کنند!

کنار هندوانه، از خوردن خیار، کیوی ترش، انار ترش، مرکبات ترش، کاهو و گوجه‌فرنگی نیز جداً بپرهیزید و در مقابل انار شیرین و مرکبات را با مصلح، مثلاً گلپر میل کنید؛ سیب، به و خرمالوی رسیده، لبو و شلغم، و کنار آنها انواع حلوا به‌عنوان شام یا چاشنی و نیز خوردن تنقلاتی مانند بادام، بادام زمینی، فندق، پسته، گردو، کشمش و مویز، کنجد را بیش از هندوانه جدی بگیرید.

در پوشش تا می‌توانید لباس‌های پشمی را برگزینید و برای گرمابخشی به خانه اگر فضای مناسب دارید، کرسی استفاده کنید تا در زیر لحاف کرسی، هم به تن گرما بدهید و هم تنفس خنکای این ایام را تجربه کنید که آثار مفیدی برای ریه دارد.

برای نوشیدنی از یخ، آب، دوغ، نوشابه گازدار و ماءالشعیر و شربت خنک بپرهیزید و به‌جای آن، با عرق نعناع یا عرق بهارنارنج و عسل، شربت مقوی و گرمابخش به مهمانان خود بدهید یا با گل‌گاوزبان، بِه و سیب با دارچین و... دمجوش بسازید و به‌جای قند با عسل یا خرما، توت یا کشمش و مویز، به مهمانان خود تعارف کنید تا حتی آنان که دیابت دارند، شب خوشی را تجربه کنند.