نوآوران آنلاین-مرکز پژوهش‌های مجلس در روایتی از بودجه 97 به زبان ساده نوشت: چون نفت یک ثروت ملی است، بنابراین منطقی است که از منابع حاصل از فروش نفت برای تامین هزینه‌های جاری دولت استفاده نشود.

در واقع، باید از این منابع برای افزایش ثروت و رشد اقتصادی کشور بهره‌ گرفت. به عبارت دیگر، نفت به مثابه یک درخت می‌ماند که باید از ثمرات آن استفاده کرد و نه از خود درخت. بسیاری از صاحبنظران کشور بر این باورند که وابستگی بیش از حد بودجه به درآمدهای نفتی، مسئله تخصیص خوب منابع را از موضوعیت انداخته است.

ارقام مربوط به محاسبه سهم نفت در بودجه (اعم از نرخ تبدیل دلار به ریال، حجم صادرات و...) در بودجه ذکر نمی‌شود و باید آن را برآورد کرد. برای تحقق کامل ردیف‌های درآمدی 1397، لازم است قیمت هر بشکه نفت خام و میعانات گازی حدود 55 دلار، نرخ برابری دلار معادل 3854 تومان و صادرات نفت حدود 2.63 میلیون بشکه در روز فرض شود. سرجمع منابع نفت در بودجه با احتساب منابع نفتی که قرار است به جای صندوق توسعه به بودجه دولت واریز شود حدود 132 هزار میلیارد تومان در نظر گرفته شده است.

ماشین‌حسابی که آماده کرده‌اید را پیش روی خود قرار دهید تا ارقام نفت بودجه‌ای امسال را برای هم حساب کنیم:

در سال قرار است حدود 2.13 میلیون بشکه در روز نفت صادر کنیم. همچنین قرار است حدود 400 هزار بشکه میعانات گازی صادر کنیم. همچنین قرار است حدود 100 هزار بشکه میعانات گازی به پتروشیمی‌ها بفروشیم. قیمت هر بشکه نفت و میعانات را حدود 55 دلار در نظر بگیرید (قیمت میعانات و فروش به پتروشیمی‌ها کمتر از 55 دلار است، اما برای جلوگیری از پیچیده شدن محاسبات، فرض کنیم همان 55 دلار). به این ترتیب، مجموع صادرات نفت و میعانات عبارت است از حدود 2.6 میلیون بشکه در روز. این رقم را در 55 دلار و سپس در 365 روز سال ضرب کنیم. حاصل می‌شود حدود 52 میلیارد دلار که رقم دقیق‌تر آن با در نظر گرفتن ارقام گرد نشده و... حدود 52.7 میلیارد دلار در سال است. این رقم به دلار است و باید به ریال تبدیل شود پس آن را در نرخ ارز بودجه‌ای که حدود 3850 تومان به ازای هر دلار است ضرب کنیم حاصل می‌شود رقمی حدود 203 هزار میلیارد تومان در سال.

این رقم کل مبالغ حاصل از نفت است و باید طبق قانون بین سه جا تقسیم شود: شرکت ملی نفت (بابت هزینه‌های استخراج نفت و اداره امور پروژه‌های نفتی)، صندوق توسعه ملی (برای پروژه‌های توسعه‌ای غیر دولتی کشور) و بودجه دولت. سهم اولی 14.5 درصد است، دومی 32 درصد و مابقی سهم دولت. به این ترتیب، سهم شرکت نفت حدود 29.5 هزار میلیارد تومان، سهم صندوق توسعه حدود 62.5 هزار میلیارد تومان و حدود 111 هزار میلیارد تومان هم برای بودجه دولت باقی می‌ماند. در لایحه بودجه امسال، دولت در تبصره‌های ماده واحده بودجه درخواست کرده که حدود 21 هزار میلیارد تومان از سهم صندوق توسعه بردارد و برای بودجه مصرف کند. به این ترتیب کل رقم نفت در بودجه دولت می‌شود حدود 132 هزار میلیارد تومان (این ارقام به دلیل ساده‌سازی محاسبات، حدودی است).

حالا حساب کنیم که سهم سفره هر ایرانی از بودجه نفت چقدر می‌شود. 132 هزار میلیارد تومان تقسیم بر هشتاد میلیون ایرانی می‌شود، هر ایرانی حدود یک میلیون و ششصد و پنجاه هزار تومان در سال یا 137 هزار تومان در ماه. اما توجه کنید که این رقم به این صورت سهم هر ایرانی می‌شود که دولت برفرض مثال، تمام کارهای خود را از این بابت تعطیل کند و مثلا به هر ایرانی 137 هزار تومان بدهد و بگوید بیمارستان‌ها و مدارس و ارتش و پلیس راهنمایی و رانندگی و دادگاه و پاسگاه و... را خودتان اداره کنید! می‌بینید که تصوری که بعضاً از حجم عظیم منابع نفتی وجود دارد و مرتباً هم ممکن است عده‌ای با انگیزه‌های مختلف و یا ناآگاهی بر آن بدمند، تا چه حد دور از واقعیت است.