این موضوعی است که آرش حاج‌حسینی، رئیس گروه بهبود تولیدات دامی وزارت جهادکشاورزی می‌گوید و توضیح می‌دهد كه پرورش گوزن بیشتر از آن‌که برای بازار داخلی هدف‌گذاری شده باشد، برای صادرات کلید خورده است؛ البته آنهایی که ید طولانی در پرورش دام دارند، پرورش گوزن و اصولا تولید گوشت قرمز در ایران چندان به‌صرفه نیست زیرا کشورهای اروپایی با برخورداری از مراتع وسیع و علوفه طبیعی گوشت مورد نیاز خود را تولید می‌کنند؛ اما در ایران به دلیل آن‌که دام به صورت دستی و با خوراک وارداتی تغذیه می‌شود، هزینه تمام‌شده تولید گوشت گران تمام می‌شود. 

 

پرورش صنعتی گوزن کلید خورد

 

حیدر دلاورپور، رئیس سازمان جهاد کشاورزی مازندران می‌گوید كه به‌تازگی درخواستی مبنی بر ایجاد مزرعه پرورش گوزن در استان آمل به اداره ارایه شده و این درخواست هم‌اکنون در سازمان محیط‌زیست در حال بررسی است. 

 

محمدرضا ملاصالحی، قائم‌مقام معاونت امور دام وزارت جهاد مدعی است که پرورش گوزن در ایران از مدت‌ها قبل آغاز شده که به گفته این مقام مسئول در استان‌هایی مانند فارس، یزد، گلستان، مازندران و البرز تعدادی از واحدهای پرورش را در الگوهای کوچک داریم که گوزن را در کنار سایر فعالیت‌های دامپروری خود نگهداری می‌کنند؛ البته اجرای این طرح مخالفان خود را دارد. سعید سلطانی سروستانی، کارشناس فعال در حوزه دامپروری که پرورش گوزن را در شرایط فعلی اقدامی فانتزی می‌داند، گفت: در کشوری که مرتع وجود ندارد و با بحران آب دست‌و‌پنجه نرم می‌کند، پرورش گوزن مقرون به صرفه نیست. 

 

صرف نظر از اما و اگرها در توجیه اقتصادی پرورش گوزن در زیست‌‌بوم خشک ایران، مسئولان وزارت جهاد از سنگ‌اندازی‌های سازمان محیط‌ زیست سر راه این صنعت نوپا گله می‌کنند. آرش حاج‌حسینی، رئیس گروه بهبود تولیدات دامی وزارت جهادکشاورزی در این‌باره به می‌گوید: بر اساس قانون واحدهای فعال در این حوزه باید گوزن‌های بومی را با هماهنگی محیط‌زیست نمونه‌گیری کنند و پرورش دهند. او ادامه داد: اما در حال حاضر این سازمان همکاری‌های لازم را در تأمین دام مولد نداشته و فعالان اقتصادی که خواهان سرمایه‌گذاری در این حوزه هستند برای دریافت مجوز واردات به ما مراجعه می‌کنند. 

 

اما تیموری، مدیرکل دفتر صید و شکار سازمان محیط‌زیست این گفته را به نوعی تکذیب کرده و توضیح می‌دهد که چنانچه گوزنی در اختیار داشته باشیم، بعد از طی روال قانونی حتما آن را در اختیار پرورش‌دهندگان قرار می‌دهیم. به گفته او، چنانچه گونه‌های حیات وحش قابلیت رهاسازی در طبیعت را نداشته باشد، بعد از کسب پروانه انتفاع در اختیار گروه‌های تکثیر و پرورش قرار می‌گیرد. 

 

آن‌گونه که این مقام مسئول توضیح می‌دهد: پروانه انتفاع بعد از پرداخت ٥٠‌درصد ضرر و زیان گونه‌های حیات وحش صادر می‌شود و هزینه‌اش برای حیوانات مختلف متفاوت است. به‌عنوان مثال هزینه ضرر و زیان قوچ و میش ١٠‌میلیون تومان است که واحدهای خواهان تکثیر و پرورش این گونه باید ٥٠‌درصد آن یعنی ٥‌میلیون تومان پرداخت کنند. 

 

مرتع نداریم، پرورش گوزن صرفه ندارد

 

گوزن که حیوانی وحشی محسوب می‌شود در بیشتر کشورها پرورش‌اش در مراتع انجام می‌شود؛ اما از آن‌جا که که سطح مراتع ایران در سال‌های گذشته کاهش چشمگیری را تجربه کرده است، پرورش این گونه باید در محیط‌های بسته انجام شود. همین مسأله باعث شده که برخی از فعالان و صاحب‌نظران در این حوزه پرورش گوزن را اقدامی فانتزی تلقی کنند. 

 

سلطانی ازجمله کارشناسان حوزه دامداری است که پرورش گوزن را در زیست‌بوم ایران امری هزینه‌بر و تا حدودی ناممکن می‌داند. او با اشاره به کمبود منابع آبی و کاهش قابل توجه مراتع در ایران، می‌گوید پرورش گوزن در دنیا عموما در سیستم‌های باز و مرتعی انجام می‌گیرد، اما این امکان در زیست‌بوم ایران امکانپذیر نیست و باید پرورش‌اش در سیستم‌های بسته و به صورت غیرمرتعی انجام ‌شود. 

 

حاج‌حسینی، رئیس گروه بهبود تولیدات دامی هم به نوعی گفته‌های این فعال بازار را تأیید کرده و توضیح می‌دهد: ٧٠‌درصد هزینه پرورش دام مربوط به خوراک آن است. طبیعی است که در کشورهایی که خوراک دام‌ها از محل چرای در مراتع تأمین شد، هزینه تولید کاهش چشمگیری پیدا کرده و توجیه اقتصادی آن بالا می‌رود. 

 

واردات گوزن از کانادا

 

اما مشکلات تأمین دام مولد گوزن‌ها حالا برخی از تولیدکنندگان خواهان فعالیت در این حوزه را به واردات واداشته است. هر چند که معاون صید و شکار محیط‌ زیست هر گونه عدم همکاری این سازمان را در تأمین دام مولد رد می‌کند، اما رئیس گروه بهبود تولیدات دامی وزارت بهداشت از مراجعه فعالانی به این معاونت می‌گوید که در سازمان محیط‌ زیست به درهای بسته خورده‌اند. 

 

او می‌گوید: در هفته گذشته یکی از فعالان اقتصادی که خواهان ایجاد مزارع پرورش گوزن بود به دفتر ما مراجعه کرده و خواهان صدور جواز برای واردات گوزن‌های مولد بود؛ چرا که سازمان محیط‌ زیست همکاری‌های لازم را در این رابطه نداشته است. 

 

به گفته او، واحدهای فعال در این حوزه عموما گوزن‌های بومی را با هماهنگی محیط‌ زیست نمونه‌گیری کرده‌ و پرورش می‌دهند؛ مگر این‌که امکان تأمینش از داخل وجود نداشته باشد. 

 

البته این نخستين‌بار نیست که فعالان در این صنعت نو پا برای ایجاد مراکز پرورش گوزن ناچار به واردات شده‌اند. آن‌گونه که ملاصالحی، معاون امور دام وزارت جهاد چند روز پیش اعلام کرده یک واحد در البرز وجود دارد که تعدادی گوزن را از کشور کانادا با هماهنگی وزارت جهاد و سازمان محیط‌ زیست وارد کرده و البته تعداد آن محدود است. 

 

آن‌گونه که این مقام مسئول اعلام کرده در سوادکوه نیز موردی را داریم که مجوز پرورش ۷۰ رأس گوزن را در سیستم بسته دریافت کرده که به‌تدریج فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. 

 

هر کیلو گوشت گوزن ١٥٠ تا ٢٠٠‌هزار تومان

 

اما اگر طالب خوردن گوشت گوزن هستید باید سر کیسه را شل کنید و برای هر کیلوی آن حداقل ١٥٠‌هزار تومان پول بپردازید. البته تهیه آن هم مشکلات خودش را دارد؛ چرا که به گفته رئیس سابق اتحادیه دامداران در واحدهای صنفی نمی‌توانید گوشت گوزن پیدا کنید. آنچه بعضا به صورت غیر قانونی آن هم نه در واحدهای صنفی عرضه می‌شود، گوشت گوزن‌هایی است که به صورت غیر قانونی از دشت‌ها و کوهپایه‌ها شکار شده و به صورت محدود به قیمت‌های بالایی عرضه می‌شود؛ قیمت‌هایی که بعضا با ٣ الی ٤ برابر هر کیلو گوشت گوسفندی عرضه می‌شود؛ درواقع برای خرید هر کیلو گوشت گوزن باید رقمی حدود ١٥٠ تا ٢٠٠‌هزار تومان پول پرداخت کنید. 

 

لاکچری‌بودن گوشت گوزن موجب شده که رئیس گروه بهبود تولیدات دامی خطاب به فعالان این حوزه بگوید: اگر قصد فعالیت در این حوزه را دارید، باید به فکر صادرات و بازارهای صادراتی آن باشيد؛ چرا که این دام در داخل بازاری ندارد و اگر هم داشته باشد، بازارش خیلی محدود است.

 

البته ملاصالحی معتقد است که بازار مناسبی برای عرضه این محصول در کشورهای همسایه ایران وجود دارد. او همچنین پیش‌بینی می‌کند که اگر بتوانیم برای محصولات گوزن به‌ویژه شاخ و گوشت آن بازارهای هدف صادراتی خوبی بیابیم، این کار می‌تواند زمینه‌ساز فعالیت اقتصادی خوبی باشد؛ هر چند در داخل نیز می‌تواند بازار مصرف خوبی برای آن شکل بگیرد. 

 

او با بیان این‌که در اغلب نقاط کشور نیز امکان پرورش گوزن وجود دارد و می‌توان برای آن برنامه‌ریزی کرد، افزود: احتمالا عمده تولیدات در این زمینه با هدف صادرات محصولات شکل خواهد گرفت؛ چون بازار خوبی برای فرآورده‌های آن در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مخصوصا برای گوشت گوزن وجود دارد، همچنین برای شاخ آن کشوری مثل چین و کشورهای اروپایی متقاضی هستند. 

 

این مقام مسئول درباره این‌که آیا هم‌اکنون به شرایطی رسیده‌ایم که بتوانیم صادرات انجام دهیم؟ گفت: در حال حاضر این شرایط هنوز شکل نگرفته و این موارد پیش‌بینی‌های آینده است؛ لذا اگر سرمایه‌گذارانی در این حوزه وارد شوند، این امکان وجود دارد که برای پرورش گوزن، چه با هدف فروش محصولات آن در بازار داخل چه با هدف صادرات برنامه‌ریزی شود. 

 

کشورهای پیشتاز در پرورش گوزن

 

اسکاندیناوی، چین، نروژ، نیوزلند، سوئد و کانادا ازجمله کشورهای پیشتاز در این صنعت هستند که سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در این خصوص انجام داده‌اند. رئیس مرکز اصلاح نژاد و بهبود تولیدات دامی وزارت جهاد کشاورزی در این‌باره می‌گوید: هدف اصلی از پرورش گوزن، تولید گوشت است؛ اما شاخ گوزن نیز بازار بسیار خوبی دارد و به ‌عنوان ماده‌ای که در برخی کشورها مانند چین، مصرف دارویی دارد نیز مقرون به صرفه است؛ همچنین پوست و سایر اجزای بدن آن مورد استفاده‌های گوناگون قرار می‌گیرد و شیر آن را در برخی کشورها می‌دوشند و مورد استفاده قرار می‌دهند.