گیاه‌شناسی

 

آویشن که در منابع طب ایرانی با نام‌های صعتر (سعتر)، آویشم، اوشن، کهلیک اوتی و آبشن هم از آن یاد می‌شود گیاهی از تیره نعناعیان یا لبیاسه است که در ایران ۱۸ گونه آن به ثبت رسیده است و سه نوع آویشن شیرازی، کوهی و کاکوتی معروف‌تر هستند.

گیاهان این تیره، همه علفی و به حالت خودرو در مزارع و کوه‌ها و صحرا می‌رویند. بعضی از انواع آویشن برگ‌های نسبتاً درازی دارند و بعضی‌ها هم برگ‌های گردی دارد که خواصشان تفاوت‌هایی دارند، ولی در صورت کلی شباهت دارند و به عنوان سبزی برای افزودن به ماست و دوغ استفاده می‌شود.

 

یکی از علائم شناسایی آن‌ها کرک‌هایی است که بر روی برگ‌های آن‌ها دیده می‌شود و بر روی این کرک‌ها کیسه کوچکی است که پرده نازکی آن را پوشانده و در آن کیسه اسانس‌های معطر قرار گرفته است.

 

آویشن و سلامت دستگاه گوارش

 

* آویشن به هضم غذاهای سنگین کمک می‌کند.

 

* آویشن میکروب روده‌ها را نابود کرده و در درمان ورم روده‌ها بسیار مؤثر است. همچنین گردش خون را تحریک و جریان آن را منظم می‌کند.

 

* آویشن به علت وجود تیمول موجود در خود یک ضدعفونی‌کننده و ضد انگل قوی است و انواع کرم‌های روده از قبیل تریکوسفال آنکیلوستوم و اکسیور (کرمک) را می‌کشد و علاوه بر کشتن کرم‌ها، تخم کرم را نیز از بین می‌برد.

 

* بوییدن یا خوردن دم‌کرده آن در کاهش رطوبت‌های زائد که گاهی در کبد یا ریه یا مغز جمع می‌شود، مؤثر است.

 

* آویشن اشتها را تحریک می‌کند به همین علت در غذاها به عنوان چاشنی استفاده می‌شود.

* آویشن ضد نفخ است و مخصوصاً اگر در غذاهای رطوبتی و آبکی استفاده شود، نفخ را کم می‌کند.

 

* همچنین نتایج مطالعات جدید از اثربخشی این گیاه بر بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر بیانگر این مطلب است که آویشن در بهبود علائم شایعی نظیر درد شکم، نفخ، اسهال و یبوست مؤثر است.

 

* آویشن به دلیل حرارت و خاصیت از بین برندگی و زدایندگی که دارد رطوبت و بلغم‌های مانده در سیستم گوارش را حل می‌کند و از بین می‌برد و جلا می‌دهد، وقتی که رطوبت‌ها و مواد زائد بینابین پرزهای گوارش از بین رفت، عملکرد پرزها تقویت می‌شود.

 

آویشن و سلامت دستگاه تنفسی

 

* آویشن در درمان بیماری‌های ریوی، برونشیت، آسم، آنفلوانزا، سیاه سرفه، گلودرد، نشانه‌های سرماخوردگی و احتقان بینی مفید دانسته شده و خلط آور خوبی است.

 

آویشن به صورت دم کرده و حتی بوییدنش می‌تواند برای سیستم مغزی مفید باشد و اصطلاحاً اعضای مهم بدن را از رطوبت‌ها و مواد زائد تنقیه (تخلیه و پاکسازی) می‌کند

 

* از این گیاه می‌توانیم برای بخور استفاده کنیم که این استفاده بسیار شایع بوده و مخصوصاً برای کسانی که دچار سینوزیت مکرر و چرکی می‌شوند توصیه می‌شود. در سینوزیت، مجرای تخلیه کننده ترشحات سینوس، تنگ یا بسته شده، ترشحات در داخل سینوس جمع و چرکی می‌شود. آویشن باز کننده است و بخور دادنش موجب می‌شود این مجاری باز شده و از طرف دیگر ترشحات غلیظ آن‌ها رقیق و دفع شود. در واقع فرآیند ایجاد سینوزیت از بین می‌رود و یک درمان پایه‌ای و مفید است و نه صرفاً علامتی.

 

* آویشن خشک‌کننده رطوبت‌های زائد است، این رطوبت‌ها ممکن است در مجاری هوایی جمع شده باشد و منجر به تحریک، سرفه و خلط شود که یکی از مشکلات شایع بعد از سرماخوردگی است که تا مدت‌ها باقی می‌ماند.

 

آویشن و سلامت دستگاه عصبی

 

آویشن، هوش و قوه ادراک را زیاد می‌کند.

 

* مقوی اعصاب است و یک داروی ضدتشنج بوده و خاصیت آنتی اسپاسمودیک دارد.

* آویشن به صورت دم کرده و حتی بوییدنش می‌تواند برای سیستم مغزی مفید باشد و اصطلاحاً اعضای مهم بدن را از رطوبت‌ها و مواد زائد تنقیه (تخلیه و پاکسازی) می‌کند.

 

دیگر خواص آویشن

 

* آویشن اعمال اعضای باروری را در بدن تحریک و تقویت می‌کند.

* جویدن برگ آویشن نیز برای تقویت چشم نافع است.

* آویشن ضدباکتری و داروی ضدعفونی‌کننده قوی به شمار می‌رود لذا برای درمان بیماری‌های میکروبی و عفونت‌های داخل بدن جوشانده یا دم کرده آن تجویز می‌شود.

* آویشن منبع خوبی از آهن است و برای درمان کمخونی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

* آویشن، ترشح آب دهان، ترشح عرق و ترشح ادرار را زیاد می‌کند و از این لحاظ می‌توان آن را در بیماری‌های مربوط مورد استفاده قرار داد و از دیدگاه طب ایرانی نیز این دارو گیاهی، قاعده آور خوبی است و در بانوانی که قاعدگی آنان بند آمده تجویز می‌شود و به همین دلیل در زنان باردار باید با احتیاط مصرف شود.

 

خواص ترکیب آویشن با دیگر گیاهان

 

آویشن با انجیر: مصرف آویشن همراه با انجیر باعث تقویت سیستم ریوی می‌شود و برای رفع سرفه مفید خواهد بود.

 

آویشن با کرفس: آویشن همراه با آب کرفس برای شکستن و از بین بردن سنگ‌های ادراری مفید است، آویشن مدر است بنابراین برای سهولت دفع ادرار توسط کسانی که در این زمینه دچار اشکال هستند، مفید است.

 

آویشن با پونه یا نعنا: همچنین مصرف دم کرده آویشن با پونه یا نعنا در درمان سرماخوردگی و عفونت‌های ریوی توصیه می‌شود البته لازم است هر 8 ساعت یک لیوان از این دم‌کرده مصرف شود.

 

آویشن با پنیر: مصرف آویشن با پنیر تازه به صورت روزانه جهت چاق شدن افرادی که لاغر هستند مفید است.

 

مصرف موضعی آویشن

 

* شستن سر با جوشانده غلیظ آویشن موجب جلوگیری از ریزش موی سر و تقویت پیازهای آن می‌شود و اگر این کار استمرار یابد سبب رویش مو نیز می‌شود برای این کار بهتر است 10 گرم آویشن را در صد گرم آب جوشانده، صاف کرد و به کار برد.

 

* مصرف آویشن به‌صورت موضعی برای تسکین موقت دندان درد توصیه می‌شود

 

بهترین طریقه تهیه دم نوش آویشن

 

یک قاشق مرباخوری آویشن دریک فنجان آب جوش، دم نموده، صاف کرده و در صورت تمایل آن را شیرین نموده (با عسل) و روزی سه فنجان بخوریم.

 

آویشن در احادیث و روایات

 

آویشن در درمان بیماری‌های ریوی، برونشیت، آسم، سیاه سرفه، نشانه‌های سرماخوردگی و احتقان بینی مفید دانسته شده و خلط آور خوبی است

 

از امام کاظم (ع) نقل است که داروی امیر مؤمنان علیه‌السلام، آویشن بود. ایشان می‌فرمودند: آویشن برای معده پرزی همانند پرز پارچه‌های مخمل می‌شود.

 

* امام صادق (ع) فرمودند که چهار چیز چشم را جلا می‌دهند، سودمندند و زیانی ندارند. وقتی از امام در مورد آن چهار چیز پرسیدند، فرمود: آویشن و نمک، وقتی با هم باشند، و نانخواه و گردو، وقتی با هم باشند.

 

* در مورد آویشن و نمک می‌فرمایند: بادها را از دل بیرون می‌راند، انسدادها را می‌گشاید، بلغم را می‌برد و می‌سوزاند، بوی دهان را خوش، معده را نرمی داده و مایعات جنسی را افزایش می‌دهد و برای عملکرد جنسی (نعوظ) مفید است.

 

* در کتاب دیگری در خواص آویشن از احادیث آمده است که معده را پالایش می‌کند و در جایی دیگر آمده است که پرز معده را می‌رویاند.

 

در توضیح بحث پرزها می‌توانیم این‌گونه توجیه کنیم که آویشن به دلیل حرارت و از بین برندگی و زدایندگی که دارد، رطوبت‌ها و بلغم‌های مانده در سیستم گوارش را حل کرده و از بین می‌برد و جلا می‌دهد.

وقتی رطوبت‌های زائد و مواد زائد بینابین پرزها و چین و چروک گوارش از بین رفت، پرزها خود را بیشتر نشان می‌دهند و این عملکرد پرزها را تقویت می‌کند.