نوآوران آنلاین-

 کما حالتی از ناهشیاری است که طی آن فرد با دردناک‌ترین محرک‌های فیزیکی هم به هوش نیاید و به همان حالت تا مدتی پایدار بماند. کما، یک مریضی نیست، بلکه علامتی از یک مریضی یا واکنشی به یک حادثه است که برای بدن فرد اتفاق افتاده است؛ مثل یک ضربه شدید و سخت به سر که باعث ایجاد شوک عصبی و کما می‌شود.

اکثر کما‌هایی که به این دلیل ایجاد می‌شود، بیشتر از ۴ هفته طول نمی‌کشد. بعضی از کسانی که به کما می‌روند، پس از این مدت به سمت زندگی نباتی پیش می‌روند. زندگی نباتی یعنی فرد نفس می‌کشد، فشار خون نرمال دارد و حتی دستگاه گوارش آن‌ها درست کار می‌کند، بدون آنکه بدن بیمار نسبت به این کار‌ها آگاهی داشته باشد. زندگی نباتی ممکن است سال‌ها و حتی دهه‌های متمادی طول بکشد.

مهم‌ترین علامت مشخصه کما، ناتوانی در هوشیار شدن است یعنی خود فرد نمی‌تواند توسط محرک‌ها هوشیاری‌اش را به‌دست آورد. البته علامت‌های دیگری هم وجود دارند که از میان آن‌ها می‌توان به نبود خود آگاهی، فقدان چرخه خواب و بیداری، نداشتن حرکت هدفمند و نداشتن کنترل بر روی تنفس اشاره کرد.

چه عواملی باعث کما می‌شوند؟

کما به دلیل آسیب دیدن مغز به وجود می‌آید. آسیب مغز می‌تواند به علت فشار زیاد، خونریزی، کمبود اکسیژن یا سموم به وجود بیاید و این آسیب می‌تواند موقتی یا دایمی و یا برگشت پذیر باشد. در واقع بیش از ۵۰ درصد از افرادی که به کما می‌روند در اثر ضربه به سر و اختلال در سیستم گردش خون مغز، دچار چنین حالتی می‌شوند. اما از دیگر مشکلاتی که منجر به کما می‌شود عبارت است از:

- سموم: برخی مواد به طور طبیعی در بدن وجود دارند که بدن از بالا رفتن میزان آن‌ها جلوگیری می‌کند و آن‌ها را دفع می‌کند. در برخی موارد بدن قادر به این کار نمی‌شود و یا نمی‌تواند دفع را به درستی انجام دهد. به عنوان مثال آمونیاک که از بیماری‌های کبدی ناشی می‌شود یا دی اکسید کربن ناشی از حمله‌های شدید آسمی و یا اوره ناشی از نارسایی کلیوی می‌توانند در بدن تجمع کنند و به سطحی سمی برسند. مصرف بیش از حد مواد مخدر و الکل نیز می‌توانند عملکرد سلول‌های عصبی مغز را مختل کند.

- عفونت: عفونت سیستم عصبی مرکزی مانند مننژیت و یا انسفالیت نیز می‌تواند منجر به کما فرد شود.

- قند خون: در افراد دیابتی، با افزایش بیش از حد سطح قند خون ممکن است کما رخ بدهد. با کاهش بیش از حد قند خون نیز ممکن است کما بروز کند. این نوع از کما معمولا با اصلاح سطح قند خون قابل بازگشت است.

- نرسیدن اکسیژن به مغز در اثر ایست قلبی، تنفسی یا موارد دیگر

- افزایش فشار داخل مغز به دلیل سکته‌های مغزی یا خونریزی مغزی

- بالا رفتن اوره خون

انواع مختلف کما عبارت اند از:

آنسفالوپاتی متابولیک سمی (Toxic-metabolic encephalopathy): این وضعیت یک اختلال حاد در عملکرد مغز است که علایمی مانند گیجی و یا هزیان دارد. این حالت معمولا برگشت پذیر است. علل این اختلال متفاوت است و می‌توانند شامل مواردی مانند بیماری‌های سیستمیک، عفونت، نقص عضو و یا سایر علل مختلف باشد.

آسیب مغزی ناشی از فقدان اکسیژن: این حالت به علت عدم رسیدن اکسیژن به مغز به وجود می‌آید. کمبود اکسیژن برای چند دقیقه باعث مرگ سلول‌های بافت مغز می‌شود. این اختلال می‌تواند به علت حمله قلبی (ایست قلبی) ضربه به سر یا تروما، غرق شدن، مسمومیت و یا مصرف بیش از حد مواد مخدر به وجود بیاید.

حالت نباتی پایدار: این حالت یک بی هوشی شدید است. فرد نسبت به محیط اطراف خود بی اطلاع است و قادر به حرکت کردن نیست. در این حالت ممکن است فرد به هوش بیاید، اما با این وجود باز هم قادر به انجام هیچ واکنشی نیست. در حالت نباتی پایدار تنها سیستم‌های تنفسی، گردش خون و چرخه خواب و بیداری قادر به فعالیت هستند.

سندرم قفل شدگی: این حالت یک بیماری عصبی نادر است. به جز عضلات چشم سایر عضلات فلج می‌شوند. در سندرم قفل شدگی فرد بیدار و هشیار است و ذهنی سالم و طبیعی دارد.

مرگ مغزی: توقف غیر قابل بازگشت عملکرد مغز را مرگ مغزی می‌گویند. مرگ مغزی علل مختلفی می‌تواند داشته باشد.

وضعیت مغز در سه حالت مرگ مغزی، کما و نرمال

آیا درمان موثری برای کما وجود دارد؟

درمان کما به علت کما بستگی دارد. افراد خانواده بیمار باید تمام اطلاعاتی که در مورد بیمار می‌دانند را به پزشک بگویند. این اطلاعات می‌توانند در تعیین علت کما تاثیر چشم گیری داشته باشد. اگر نوع کما برگشت پذیر باشد، اقدامات فوری پزشکی الزامی است. به عنوان مثال اگر کما به علت عفونت بروز کرده باشد ممکن است آنتی بیوتیک‌ها موثر باشند و یا اگر کما به علت شوک دیابتی رخ داده باشد، گلوکز می‌تواند در درمان کما موثر باشد. در برخی موارد نیز عمل جراحی برای کاهش فشار مغز ناشی از ورم مغز یا تومور مغزی الزامی می‌شود و می‌تواند موثر باشد.

برخی دارو‌ها نیز می‌توانند به کاهش و یا برطرف کردن ورم مغز کمک کنند. برخی از دارو‌ها نیز به جلوگیری از تشنج کمک می‌کنند.

به طور کلی می‌توان گفت که درمان کما حمایتی است. افرادی که به کما می‌روند به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل می‌شوند و تا تعیین وضعیت او از او مراقبت و حمایت می‌شود.

در حالت کما چه اتفاقی می‌افتد؟

اعتقاد عمده‌ای که در بین مردم وجود دارد، این است که شخص در خواب بسیار عمیقی فرو رفته است. این عقیده به طور کامل درست نیست. البته ممکن است در بعضی از موارد این چنین باشد، اما نه در همه موارد.

این جا بدنیست بدانید که درجه‌های کما توسط هوشیاری شخص بیمار نسبت به محرک‌های خارجی، تعیین می‌شود. در بسیاری از مواردی که اشخاص در حالت کما به سر می‌برند، بیمار دریافت‌هایی از محیط نیز خواهد داشت و این حالت با توجه به بهبودی شخص بیمار زیاد‌تر هم می‌شود. مثلا ممکن است، حرکت‌های جزئی از خود بروز دهد یا نسبت به صدا‌ها یا محرک‌ها پاسخ دهد. در بعضی موارد نیز ممکن است شخص به کما رفته عکس العمل‌های شخص هوشیار را از خود بروز دهد. مثلا در بعضی بیمار‌ها باید حتما این مراقبت به عمل آید که او نتواند سرم یا لوله‌های دیگر متصل به خودش را از جا در بیاورد که در نهایت به مرگش منجر بشود. همه این موارد باعث می‌شود تا درجات کما در افراد متفاوت باشد.

بیرون آمدن از کما

حالتی که شخص شروع به بیرون آمدن از حالت کما می‌کند، هنگامی است که او شروع به پاسخ دادن به محرک‌های خارجی می‌کند. هرچند به‌دست آوردن کامل هوشیاری، یعنی دو مرحله واکنش نشان دادن و تشخیص فکر، باید در او پدیدار شود تا بشودگفت که او از کما بیرون آمده است. زیرا وجود هر دوی این موارد در هوشیاری کامل، اجتناب ناپذیر است. حتی در بعضی موارد پس از به هوش آمدن بیمار باز آموزی و به خاطر آوردن بسیاری از چیز‌ها از جمله حرف زدن و به خاطر آوردن خود شخص، ممکن است لازم باشد.

هر ۱۰ دقیقه یک نفر بر اثر آسیب سر به حالت کما می‌رود. بد نیست بدانید آسیب‌های وارد به سر اولین علت به کما رفتن، مرگ و یا معلولیت افراد ۱ تا ۴۴ سال محسوب می‌شود. بین ۵ تا ۱۰ درصد از کسانی که به کما می‌روند، قادر به باز گردان حالت هوشیاری خود نیستند و در نهایت به زندگی نباتی که تنها علائم حیات در آن‌ها وجود خواهد داشت، منجر می‌شوند. بسیاری از مردم فکر می‌کنند که این حالت همچنان کما نامیده می‌شود، اما به این حالت مرگ مغزی گفته می‌شود.

تفاوت‌های مرگ مغزی و کما

وضعیت کما با مرگ مغزی بسیار متفاوت است به گونه‌ای که فردی که به کما رفته، می‌تواند دوباره به زندگی عادی خود بازگردد؛ البته این وضعیت را باید متخصصان مغز و اعصاب تایید کنند. به طوری که اگر مغز هنوز زنده باشد، فرد دچار کما شده و احتمال برگشت آن حتی بعد از مدت طولانی و گذشت چندین سال هم وجود دارد. زیرا بیمار خودش به صورت طبیعی نفس می‌کشد و فقط مغز برای مدتی هوشیاری ندارد، اما عمق مغز زنده است.

بیشتر بخوانید: دانستن این راز‌های خارق‌العاده از مغز شما را شگفت زده می‌کند

در مرگ مغزی، فرد به صورت طبیعی نفس نمی‌کشد و تنفس خود را از طریق دستگاه انجام می‌دهد که با قطع کردن دستگاه، می‌میرد بنابراین زنده ماندن نباتی فرد دچار مرگ مغزی، به دستگاه وابسته است، چون تنفس وابسته به مغز است. اما قلب با مغز تفاوت دارد.

اگر مغز فردی بمیرد، قلب فعالیت دارد، البته به شرطی که اکسیژن از طریق دستگاه به فرد برسد و در صورت قطع دستگاه فردمی میرد، اما بازهم با وجود دستگاه هم بازنمی توان مدت زیادی چنین افرادی را زنده نگه داشت.