با تصویب یک قانون اشتباه، بار دیگر به جنگل‌ها و مراتع ایران چوب حراج زده شد و تا زمانی که این بی‌قانونی ها ادامه دارد یعنی فریاد رسانه‌ها و حامیان منابع طبیعی و محیط زیست به جایی نرسیده است.

و حال سوال اینجاست، قیمت به نرخ روز؟ آیا اراضی ملی و منابع طبیعی و محیط زیست کشور قیمت دارد؟ به واقع قیمت نابودی محیط زیست چند است؟

در طی هر سال و به وِیژه فصول گرم، اخبار آتش‌سوزی جنگل‌های ایران که علت اکثر آنها عامل انسانی است منتشر می‌شود و از طرفی هر روز مساحت جنگل‌های ایران کوچک و کوچک‌تر و بر مساحت بیابان‌های ایران افزوده می‌شود و همیشه ردپای دخالت‌های انسانی در تخریب طبیعت وجود دارد.

جنگل‌های ایران به عنوان معادن طلای سبز و یکی از گران بهاترین سرمایه‌های طبیعی کشور در چندین دهه گذشته مورد بهره برداری‌های بی‌رویه و خسارت‌های جبران ناپذیری قرار گرفته است. جنگل‌ها زیستگاه‌های مهمی برای گونه‌های گیاهی و جانوری هستند که امروزه قربانی تمدن بشری و صنعتی شدند.

جنگل‌ها، مراتع، دریا، سواحل، تالاب‌ها و پناهگاه‌های حیات وحش، همه از منابع ملی و محیط زیست ارزشمندی هستند که در طی سال‌های گذشته بخش زیادی از این سرمایه‌های طبیعی به بهانه‌های مختلفی مانند دامداری، کشاورزی، گردشگری و ویلاسازی مورد بهره‌برداری قرار گرفتند. در حالی که کاهش عرصه‌های منابع طبیعی و تخریب جنگل‌ها ضربه بزرگی به حیات گونه‌های گیاهی و جانوری و حتی زندگی انسان می‌رساند.

از طرفی با تصویب یک قانون در مجلس، عرصه‌های منابع ملی و جنگل‌ها و مراتع به تاراج گذاشته می‌شود و به زمین خواری وجهه قانونی می‌بخشند و از سوی دیگر مسئولان به مناسبت های مختلف به نهال کاری می‌پردازند در حالی که سال‌ها طول می‌کشد تا این نهال‌ها جایگزین جنگل‌های چند صد ساله شوند و این فرصت از دست رفته جبران ناپذیر است.

*جنگل‌های ایران تحمل یک چالش جدید را ندارد

«هادی کیا دلیری» رئیس انجمن جنگل بانی ایران در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: جنگل ها و مراتع ایران در طی چند دهه گذشته به شکل‌های مختلف زمین خواری را تجربه کرده اما متاسفانه امروز نیز این معضل به عناوین مختلف و با نیت‌های خیرخواهانه یا سودجویانه ادامه یافته است، در حالی که جنگل‌های ایران تحمل یک چالش جدید را ندارد.

وی افزود: مسئولان اراضی ملی را در قالب طرح‌های مختلف به افراد واگذار می‌کنند، اما پس از مدتی که به مشکلی برخورد می‌کنند و از حل آن عاجز هستند تازه متوجه می‌شوند که کار کارشناسی آن‌ها اشتباه بوده و در نهایت سعی می‌کنند با فروش اراضی ملی به نرخ روز، صورت مسئله را پاک کنند، یعنی با خرج کردن از کیسه منابع طبیعی که متعلق به همه مردم کشور است به ظاهر مشکل را حل می‌کنند.

*مافیای زمین خواری از منافذ قانونی وارد می‌شوند

کیا دلیری گفت: زمانی که مافیا شکل می‌گیرد از منافذ قانونی استفاده کرده و به عرصه‌های منابع طبیعی تجاوز می‌کند به همین دلیل هیچ‌گاه مافیا را نمی‌توان دستگیر کرد، زیرا ظاهر کار آنها قانونی است و در واقع تصویب چنین قوانینی هموار کردن راه برای برخی افراد متجاوز و سودجو محسوب می‌شود.

این استاد دانشگاه منابع طبیعی خاطرنشان کرد: این که می‌گویند اراضی ملی دارای مستحدثات که امکان قلع و قمع آن وجود ندارد به قیمت نرخ روز به فروش می‌رسد و در مالکیت شخصی باقی می‌ماند در واقع مصداق بارز زمین خواری است، چرا که زمین خواری به این معنا نیست که یک دامدار یا روستایی دیوار خانه یا حریم زمین خود را یک یا دو متر جابه جا کند، بلکه زمین خواری و جنگل خواری در واقع واگذاری عرصه‌های منابع ملی به شکل‌های قانونی است که در نهایت به ملک شخصی تبدیل می‌شود و این گونه برخی سودجویان منتفع و تمام ملت متضرر می‌شوند.

وی افزود: برخی افراد به بهانه اجرای طرح‌های گردشگری یا کشاورزی، بخشی از اراضی را از منابع طبیعی گرفته اما آن طرح را طبق تعهد خود اجرا نمی‌کنند و زمانی که علت اصلی واگذاری زمین از میان برداشته می‌شود باید سازمان منابع طبیعی به صورت خودکار آن اراضی را از ید اختیار مجری طرح خارج کند و به عرصه منابع ملی بازگرداند اما به دلیل برخی خلأهای قانونی متاسفانه سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور با درهای بسته مواجه می‌شود.

رئیس انجمن جنگل بانی ایران تاکید کرد: درصد بسیار بالایی از طرح‌های گردشگری و کشاورزی که قرار بوده در اراضی ملی اجرا شود یا اصلا انجام نشده یا شکست خورده و یا بهره‌وری و کارآیی لازم را ندارد، و حال سوال اینجاست آن افرادی که در ابتدا طرح‌های پیشنهادی را کارشناسی و تصویب می‌کنند چطور پیش‌بینی نکردند که موفقیت این طرح‌ها امکان پذیر نیست و با شکست مواجه می‌شود؟ چطور با وجود چنین سابقه‌ای همچنان طرح‌های جدید دیگری را پیشنهاد می‌کنند و در چند سال اخیر طرح کشت در اراضی شیب‌دار مطرح شده که چه تضمینی وجود دارد این طرح نیز شکست نخورد؟ و هم‌چنین چه تضمیمی وجود دارد اراضی که تحت عنوان کشت در اراضی شیب‌دار و به منظور توسعه کشاورزی به افراد واگذار شده به دست افراد سودجو نیفتد؟ چرا که این طرح برای افراد سودجو انگیزه ایجاد می‌کند و زمانی که قوانینی مانند فروش اراضی ملی به قیمت نرخ روز را می‌بینند به شکل صوری با نیت گرفتن زمین، یک طرح را ارائه می‌دهند و تصویب می‌کنند، با این تفکر که چهار یا پنج سال دیگر این اراضی به آن‌ها بخشیده شود و این کار مصداق بارز زمین خواری است.

کیا دلیری با اشاره به این‌که متاسفانه قانونگذار با تصویب این گونه قوانین مشکل افراد را حل می‌کند و منافع ملی کشور را به خطر می‌اندازد، گفت: افراد سودجو که قانونمند نیستند و به تعهد خود در قبال اجرای طرح عمل نمی‌کنند به شکل‌های مختلف به طبیعت دست اندازی کرده و سهم خواهی می‌کنند و این کار آنها در جامعه تخریب فرهنگی ایجاد می‌کند زیرا فردی که قانونمند بوده این‌گونه می‌پندارد که سرش کلاه رفته است.

*تصویب قانون فروش اراضی ملی، ترویج زمین خواری است

وی با تاکید بر این‌که تصویب این قانون در واقع ترویج زمین خواری است، خاطرنشان کرد: کمیسیون‌های تخصصی مجلس پیش از تصویب یک قانون باید با دانشگاهیان، کارشناسان و متخصصان این حوزه صحبت و از ظرفیت آن ها استفاده کنند تا ضریب خطا و اشتباه کاهش یابد، در حالی که اکنون در کمیسیون‌های تخصصی مجلس برخی تصمیم‌های غیرکارشناسی گرفته می‌شود و ناگهان مردم در عرض یک روز متوجه می‌شوند قانونی وضع شده که طبق آن اراضی ملی و منابع طبیعی و میراث ارزشمند مملکت را به افراد حقیقی می‌بخشند.

این استاد دانشگاه منابع طبیعی اظهار کرد: نمایندگان مجلس اغلب قوانینی را وضع می‌کنند که مشکلات محلی و منطقه‌ای خود را حل کنند در حالی که این قوانین تمام مملکت را متاثر می‌کند.

کیا دلیری یادآور شد: گاهی اوقات یک روستایی ناشیانه به حریم جنگل تجاوز می‌کند و به سرعت قانون در برابر آن قد علم کرده و وی را جریمه یا مجازات می‌کند، اما از سوی دیگر برخی افراد بسیار هوشمندانه و با ظاهر قانونمند وارد عرصه‌های منابع ملی می‌شوند و هیچ دستگاهی نمی‌تواند از تخلف وی جلوگیری کند که این مشکل، ضعف قانون را نشان می‌دهد.

*نمایندگان مجلس در محضر مردم استیضاح شوند

وی با بیان این‌که عرصه‌های منابع ملی انفال عمومی محسوب می‌شود و اجازه ندارند که این اراضی را به یک شخص ببخشند و یا بفروشند، تاکید کرد: حتما نباید همیشه وزیران استیضاح شوند بلکه گاهی اوقات لازم است نمایندگان مجلس در محضر مردم استیضاح شوند و بابت قانونی که وضع کردند به افکار عمومی پاسخ دهند. نماینده مجلس وظیفه دارد که حرف‌های کارشناسان، متخصصان و دانشگاهیان را بشنود و پذیرا باشد زیرا نماینده همه ملت ایران هستند نه نماینده یک قشر خاص که فقط چند درصد جامعه را تشکیل می‌دهند.

رئیس انجمن جنگل بانی ایران خاطرنشان کرد: زمانی که در مصوبه این طرح مجلس ذکر شده اراضی تغییر کاربری داده شده که قلع و قمع آنها امکان پذیر نیست به فروش می‌رسد، این امکان پذیر نبودن یعنی ضعف قانون که نمی‌توانند عرصه‌های منابع ملی را از افراد متجاوز و متخلف پس بگیرند که همه این مسائل به ضعف مدیریتی برمی‌گردد.

*پاداش به جای جریمه برای متخلفان متجاوز به عرصه‌های ملی

کیا دلیری گفت: زمین را برای اجرای طرح به فردی واگذار کردند و پس از مدتی مجری طرح به تعهد خود عمل نکرده اما زمین را به آن می‌فروشند که این موضوع در هیچ کشوری در دنیا وجود ندارد، اما متاسفانه در ایران بجای این‌که فرد متخلف را جریمه و تنبیه کنند برعکس به متخلف جایزه می‌دهند و ملت را تنبیه می‌کنند.

این استاد دانشگاه منابع طبیعی به ایسنا گفت: محیط زیست از منابع آب، هوا، خاک و جنگل تشکیل می‌شود که همه این منابع در سراسر جهان به دلایل مختلف طبیعی و غیرطبیعی دچار مشکل شده است و فعالیت‌ها و دخالت‌های انسانی این مشکل را تشدید می‌کند اما در کشورهایی مانند ایران که با وجود اقلیم 93 درصد خشک و نیمه خشک در شرایط جغرافیایی خاصی قرار دارند و هم‌چنین به عنوان یک کشور در حال توسعه می‌خواهد به سرعت به توسعه دست یابد و از طرفی افزایش جمعیت، تامین نیازهای مردم و توجه به مسائل فرهنگی، فشار مضاعفی را بر اکوسیستم کشور وارد کرده است.

وی ادامه داد: کاملا اثرات این فشار بر اکوسیستم جنگل‌های ایران مشهود است که به سرعت از سطوح و کیفیت طبیعت کاسته می‌شود و جنگل‌ها از درون مورد بهره برداری‌های بی‌رویه و قاچاق چوب و از بیرون نیز مورد تعرض متجاوزان عرصه‌های منابع ملی، طرح‌های عمرانی ناپایدار و غیرکارشناسی، سدسازی، جاده سازی و بزرگراه‌ها قرار می‌گیرند که همه این موارد دست به دست هم دادند تا فشار مضاعفی به اکوسیستم جنگل‌ها وارد کنند و از طرفی بهره‌برداری از جنگل‌ها را به حد استثمار کشانده است و این اکوسیستم‌ها توان پایداری و حفاظت خود را از دست داده و به سمت زوال رفته است که اگر همین روند ادامه پیدا کند پیش‌بینی می‌شود در آینده بسیار نزدیک جنگل‌های شمال و نیز رشته کوه زاگرس نابود شود.

*جنگل‌های شمال به لحاظ کیفی و کمی به نصف رسید

رئیس انجمن جنگل‌بانی ایران با بیان این‌که در حال حاضر جنگل‌های شمال به لحاظ کیفی و کمی به نصف رسیده و طبق آمار به دست آمده حدود 42 درصد جنگل‌های شمال رو به قهقراست، افزود: اکوسیستم‌های ایران از چالش اشباع شده و دیگر جایی برای اشتباه بعدی وجود ندارد و هر چالشی به طبیعت و جنگل‌های ایران وارد شود کاملا از هم می‌پاشد و باید خیلی مواظب باشیم چرا که برگشت‌پذیری جنگل یا امکان پذیر نیست و یا بسیار دشوار است.

کیا دلیری گفت: همیشه گفته می‌شود که پیشگیری بهتر و آسان‌تر از درمان است اما زمانی که مسئولان کار آسان را نتوانستند انجام دهند و از تخریب جنگل و تالاب‌ها جلوگیری کنند اکنون مدعی هستند که می‌توانند آنها را دوباره احیا کنند، در حالی که باید واقعیت را بپذیریم، زیرا تا دغدغه محیط زیست را درک نکنیم به راه حل درست و عملی دست نمی‌یابیم.

وی افزود: نمی‌توان یک اکوسیستم چند میلیون ساله را به راحتی با درختکاری احیا کرد زیرا علاوه بر درخت، تمام عناصر این بخش از جنگل از بین رفته است و صرفا با درختکاری ترمیم آن غیرممکن است.

کیا دلیری تصریح کرد: مسائل زیست محیطی ایران بحرانی شده است چرا که آن‌قدر به محیط زیست نپرداختند تا در نهایت بحران محیط زیست گریبان ایران را گرفت یعنی منابع ملی و طبیعی که می‌توانست به عنوان فرصت تلقی شود امروز به تهدید تبدیل شدند.

*اکوسیستم‌ها در طبیعت وظیفه عملکرد پشتیبان زندگی را بر عهده دارند

«نصرت اله صفاییان» عضو هیات علمی منابع طبیعی دانشگاه مازندران در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: نه تنها جنگل‌های تغییر کاربری داده شده بلکه تالاب‌ها، مراتع، اراضی ملی و منابع طبیعی متعلق به همه ملت ایران است و به علاوه این‌که اکوسیستم‌ها وظیفه عملکرد پشتیبان زندگی را بر عهده دارند که از چشم‌ها پنهان است، به طور مثال وظیفه اصلی یک تالاب ذخیره سازی آب، تولید اکسیژن و تامین ماوا و محل زندگی برای آبزیان و جانوران است.

وی با این‌که اغلب مردم فقط عملکرد پیشه‌وری جنگل‌ها و مراتع را می‌بینند، افزود: نمایندگانی که به تصویب قانون فروش اراضی ملی دارای مستحدثات که امکان قلع و قمع آن وجود ندارد رای مثبت دادند فقط عملکرد ظاهری پیشه‌وری اکوسیستم‌ها را می‌بینند و به این موضوع توجه ندارند که عملکرد پشتیبان زندگی برای نسل‌های آینده انسان‌ها بسیار مهم است.

صفاییان با تاکید بر این‌که با تصویب فروش اراضی ملی کاملا مخالفم، خاطرنشان کرد: زمانی که اراضی ملی به مالکیت شخصی تبدیل شود جنگل‌ها و مراتع مورد بهره برداری بی‌رویه قرار گرفته و رو به زوال می‌رود و با تخریب جنگل‌ها مکان زیست موجودات زنده نابود می‌شود.

*تخریب جنگل‌ها، تراژدی عامه

این استاد دانشگاه گفت: تخریب جنگل‌ها و نابودی اکوسیستم‌های طبیعت در واقع تراژدی عامه محسوب می‌شود، چرا که یک نفر از سهم همه ملت سوءاستفاده کرده است و حتی مرتعداری که بیش از ظرفیت مرتع استفاده می‌کند حق مردم را ضایع می‌کند، یعنی تا جایی که قانون و عملکرد پیشه‌وری مرتع اجازه می‌دهد می‌تواند استفاده کند و بیش از آن از سهم مردم برداشت می‌کند و بهره‌برداری بی‌رویه و تخریب مرتع و جنگل در واقع نادیده گرفتن حق عموم جامعه است.

وی افزود: افرادی که به هر شکل و بهانه‌ای جنگل را تغییر کاربری دادند حتی برای رونق گردشگری و کشاورزی در واقع دست خود را در جیب مردم کردند و سرمایه طبیعی مردم امروز و نسل آینده را تصاحب کردند و به همین دلیل قانون گذار نباید اجازه دهد یک نفر سهم همه ملت را به نام خود بزند.

این عضو هیات علمی منابع طبیعی دانشگاه مازندران اظهار کرد: معایب اجرای طرح فروش اراضی ملی این است که سطح اکوسیستم‌ها شامل جنگل و مرتع کاسته می‌شود و از آنجایی که وظیفه اصلی اکوسیستم جنگلی عملکرد پشتیبان زندگی یعنی تولید اکسیژن، حفاظت از خاک ، تغذیه آب‌های زیرزمینی و پناهگاه حیات وحش و چشم اندازهای زیبا برای انسان‌هاست، فروش عرصه‌های ملی به مرور زمان به اکوسیستم کشور و زندگی مردم زیان جبران ناپذیری می‌رساند.

*برای جنگل و مرتع هیچ قیمتی نمی‌توان گذاشت

صفاییان بیان کرد: برای اراضی مرتع و جنگل به عنوان ثروت ملی هیچ قیمتی نمی‌توان گذاشت و اگر فردی جنگل را به ملک شخصی خود تبدیل کند این اکوسیستم باارزش را از بین می‌برد و از طرفی جنگل و مرتع مسکن حیات وحش است به همین دلیل نمی‌توان برای آن قیمتی گذاشت و سوال اینجاست که چگونه و به چه حقی می‌خواهند به همین راحتی محل ماوای حیات وحش را به اشخاص حقیقی بفروشند؟

وی افزود:  وجب به وجب جنگل، مرتع و تالاب متعلق به همه مردم ایران است و اگر افرادی مانند دامداران، گالش‌ها و جنگل نشینان حق استفاده از عملکرد پیشه‌وری مرتع و جنگل را دارند باید در چهارچوب سهم خود استفاده کنند، نه این‌که این اراضی را قطعه بندی کرده و به فروش برسانند و یا بجای 100 راس دام، هزار راس دام را برای چرا به مرتع بیاورند و بگویند از آنجایی که باید غذای مردم کشور تامین شود پس این حق را داریم که بیش از ظرفیت پیشه‌وری مرتع استفاده کنیم.

*توسعه گردشگری و کشاورزی به چه قیمتی؟ به قیمت نابودی منابع طبیعی؟

این عضو هیات علمی منابع طبیعی دانشگاه مازندران خاطرنشان کرد: دانشگاهیان و متخصصان منابع طبیعی و محیط زیست نیز دوست دارند که گردشگری و کشاورزی رونق پیدا کند اما به چه قیمتی؟ به قیمت نابودی منابع طبیعی؟ در حالی که حقیقت چیز دیگری است برخی به بهانه اجرای طرح‌های گردشگری و کشاورزی، از این فرصت سوءاستفاده و زمین خواری کرده و آن عرصه منابع ملی را به ملک شخصی خود تبدیل می‌کنند.

صفاییان گفت: بخش زیادی از سواحل دریای مازندران با ویلاسازی‌ها و پلاژهای خصوصی تبدیل به ملک شخصی شده و عموم جامعه فقط می‌توانند بخش محدودی از سواحل را استفاده کنند و به تماشای دریا بپردازند.

وی بیان کرد: متاسفانه نمایندگان مجلس در هنگام تصویب یک طرح درباره منابع طبیعی و محیط زیست فقط به سه یا چهار سال آینده نگاه می‌کنند، در حالی که دانشگاهیان و کارشناسان منابع طبیعی به چشم انداز 100 سال و حتی هزار سال آینده توجه دارند و اگر همین روند تخریبی برای جنگل‌ها و مراتع کشور ادامه پیدا کند قطعا زندگی نسل آینده در خطر است.

صفاییان تصریح کرد: متاسفانه برخی از مسئولان متوجه نیستند که ایران در زمینه آب در چه وضعیت بحرانی قرار دارد و حتی یک وجب از جنگل و مرتع را نباید از دست داد در حالی که هر روز تحت عنوان توسعه، اراضی ملی و جنگل‌ها را تخریب می‌کنند.