نوآوران آنلاین- تهران مانند بسیاری از کلانشهرهای کشور، دو ابر چالش دارد؛ ترافیک و آلودگی هوا. ساعتها زمان مردم در ترافیک تلف می‌شود. به گفته کارشناسان، تهران به اندازه ۷۵۰ هزار وسیله ظرفیت دارد در حالیکه روزانه بیش از ۴ میلیون خودرو یعنی بیش از ۶ برابر ظرفیت تهران در حال تردد هستند. این در حالی است که حدود ۱۰ سال قبل، این آمار، یک و نیم میلیون خودرو بوده است.
تردد این حجم خودرو، علاوه بر ایجاد ترافیک، آلودگی را هم برای کلانشهر تهران به ارمغان میآورد؛ فقط کافی است به جدول روزهای ناسالم هواشناسی نگاهی بیندازیم و وضعیت اسف بار آلودگی هوا را ببینیم.
مردم تهران حتی اگر با آلودگی کنار بیایند، برای رسیدن به بسیاری از کارها و برنامه ها، به دنبال راهکاری خواهند بود که بتوانند ترافیک را دور بزنند؛ نام «موتور» اینجا برجسته می شود.
موتورها با افزودن بر آلودگی، چالش ترافیک را دور می زنند و به همین دلیل مورد اقبال شهروندان تهرانی قرار گرفته اند.
این روزها موتور در تهران، صرفا وسیلهای برای انجام امور شخصی نیست؛ به قول سردار مهماندار، استفاده از موتورسیکلت در سطح شهر تهران موضوع بسیار پیچیده‌ای است که با اقتصاد، فرهنگ و اجتماع ما گره خورده است. عده‌ای از موتورسیکلت برای باربری و مسافرکشی استفاده می‌کنند، عده‌ای نیز از طریق موتورسیکلت ایاب و ذهاب می‌کنند و دیگر موتور از حالت تفریحی خارج شده و به یک وسیله برای منبع درآمد تبدیل شده است.
از سوی دیگر، ورود موتورسیکلت به منطقه طرح ترافیک هم از مسائل قابل توجه است؛ از یکسو برای کاهش آلودگی در مرکز شهر، طرح ترافیک را گسترش میدهیم و از طرف دیگر راه را برای ورود موتورها با آلایندگی بالا باز می کنیم؛ بر اساس آمار نزدیک به ۸۰۰ هزار موتور تنها در منطقه۱۲ و محدوده بازار، تردد می کنند. حجم بالایی از این وسایل نقلیه دودزا را هم می توانید در سر چهارراه ها به‌ویژه در منطقه طرح ترافیک مشاهده کنید.
یش از ۳.۵ میلیون موتورسیکلت در پایتخت تردد می‌کنند و یک چهارم آن ها هر روز به منطقه ۱۲ یعنی محدوده بازار تهران، رفت و آمد دارند. این موتورها دیگر صرفا وسیله رفت و آمدهای روزمره نیستند، آن ها بوی کاسبی می دهند
موتورها کار شهروندان را راه می‌اندازند، توی ترافیک نمی‌مانند، سریع هستند و مانع از بدقولی شما میشوند، از سوی دیگر فرصتی ایجاد می‌کنند تا شغلی برای برخی شهروندان ایجاد شود، اما اگر از همه محاسن موتور که بگذریم؛ باید بر روی دو عیب بزرگ آن انگشت گذاشت؛ ابتدا تولید بالای آلودگی صوتی و هوا و دیگر میزان چشمگیر تصادفات منجر به جرح یا فوت راکب یا مسافر موتور.
موضوعی که به نظر می‌رسد پیکان انتقادات را به سمت مسئولان سازمان استاندارد، نیروی انتظامی، وزارت صنعت و دیگر ذی ربطان نشانه می رود تا هر چه سریع تر وعده های مربوط به ساماندهی این وسیله نقلیه را اجرایی کنند.
۱۲میلیون موتور در کشور شماره گذاری شده اند
بر اساس آمارهای دیگر، بیش از ۳.۵ میلیون موتورسیکلت در پایتخت تردد می‌کنند و یک چهارم آن ها هر روز به منطقه ۱۲ یعنی محدوده بازار تهران، رفت و آمد دارند. این موتورها دیگر صرفا وسیله رفت و آمدهای روزمره نیستند، آن ها بوی کاسبی می دهند. موضوع ساماندهی آن ها هم بارها و بارها مطرح شده اما اقدامات عملی به کندی صورت می گیرد.
سردار تقی مهری رئیس پلیس راهور کشور در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به تردد موتورسیکلت ها در کشور و آمارهای مربوط به آن ها در تصادفات می گوید: ما روزانه ۴۴/۵ نفر را در تصادفات از دست می دهیم. ۹۷۰ نفر روزانه در تصادفات رانندگی مجروح میشوند یعنی در سال ۱۶۲۰۰ نفر جانشان را در تصادفات رانندگی از دست میدهند و ۳۳۵ هزار نفر مجروح می شوند. سهم موتورسوارها ۲۰ تا ۲۴ درصد است. این عدد، عدد بزرگی است.
وی ادامه میدهد: در کشور بیش از ۱۱.۵ میلیون موتور توسط پلیس پلاک گذاری شده است. در هر مقطعی بر اساس استانداردسازی وزارت صنعت یا سازمان ملی استاندارد، موتورها مجوز میگیرند و شماره گذاری شده و در سطح معابر تردد می کنند. در خصوص ساماندهی و نظم و انضباط آنها هم این موضوع در شورای عالی ترافیک کشور با حضور وزیر محترم کشور مطرح و پیگیری شده و تصمیمات خوبی گرفته شده است. از سویی دیگر، ساماندهی موتورسیکلت ها در استان هم به استاندارد ابلاغ شده است.
سهم ۱۸ درصدی موتورسیکلت در آلودگی هوای تهران
یکی از انتقادها به موتورسیکلت، بحث آلودگی بسیار بالای این وسیله نقلیه است. این موضوع در کار آلودگی بالای هوای تهران به ویژه در روزهای سرد سال، باعث شده تا بحث معاینه فنی موتورها و جایگزینی موتورهای برقی با موتورهای کاربراتی و انژکتوری بارها و بارها مطرح شود.
طبق مصوبه هیات وزیران در خصوص الزام دستگاه‌های اجرایی برای مقابله موثر با آلودگی هوا در تاریخ ۲۴ فروردین سال ۹۳، وزارت صنعت و معدن و معاونت راهنمایی و رانندگی تکلیف شده بود تا ظرف ۶ ماه برنامه جایگزینی موتورسیکلت‌های برقی به جای بنزینی را ارایه دهند و دستگاه ناظر نیز سازمان حفاظت محیط زیست تعیین شده است.
از مصوبه منع تولید و شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری نیز نزدیک به دو سال می‌گذرد اما تا امروز سهمیه موتورسیکلت‌های برقی در میان موتورسیکلت‌های دیگر ناچیز بوده است. این در حالی است که طبق برآوردهای شرکت کنترل کیفیت هوا موتورسیکلت‌ها سهمی ۱۸ درصدی در میان آلاینده‌های متحرک شهر تهران دارند.
از سوی دیگر موتورهای برقی به دلیل قدرت و سرعت کمتری که دارند، می توانند زمینه ساز کاهش تصادفات جرحی و فوتی شوند.
سردار رحیمی رئیس پلیس پایتخت با اشاره به این موضوع که قدرت مانور و قدرت سرعت موتورسیکلت ها به خصوص در شهری مانند تهران با توجه به ترافیک سنگین و محدودیت های طرح زوج و فرد و طرح ترافیک موجب شده است تا استفاده از این وسیله نقلیه بیشتر شود، گفت: در حال حاضر در نصف تصادفات تهران، پای موتورها به میان است. چرا علی‌رغم واردات و تولید موتورهای برقی از این موتورسیکلت‌ها استفاده نمی‌کنیم؟ موتورهایی که هم آلودگی تولید نمی کنند و هم به دلیل سرعت پایین تر، ایمنی بیشتری دارند.
سردار مهری نیز در تایید این موضوع به مهر می گوید: باید میزان قدرت موتور کاهش پیدا کند و از موتورهایی که آلودگی کمتر ایجاد می کنند استفاده شود. اگرچه دو سالی هست که شاهدیم موتورسیکلت کاربراتوری تولید نمی شود و همه موتورها انژکتوری هستند، اما در این زمینه باید اقدامات جدیتر و سریعتری صورت گیرد.
از موضوع موتورسیکلت غفلت کرده ایم
فرهنگسازی و وارد کردن موتورهای برقی دو موضوعی است که میتواند زمینه ساز کاهش آلودگی و تصادفات مربوط به این وسیله نقلیه باشد؛ اما گفتگو با مسئولان نشان می دهد که موضوع موتور تا حدود زیادی مورد غفلت واقع شده و کمتر به آن بها داده ایم.
سردار رحیمی در سال ۹۰ که رئیس پلیس راهور تهران بود، با بیان این نکته که ۵۰ درصد تصادفات پایتخت مربوط به موتورسیکلت سواران است عنوان کرد: پلیس با آنها اتمام حجت کرده و به طور جدی با متخلفان برخورد می کند. علت اصلی اجرای این طرح این است که در سالهای گذشته ۵۰ درصد مصدومان و مجروحان مربوط به تصادفات و ۲۳ درصد کشته ها مربوط به موتورسیکلت سواران است.
اتمام حجت با موتورسواران ناهنجار و طرح های برخورد جدی با آن ها البته به پیش از این تاریخ هم باز می گردد و اجرایی هم شده است، اما فراهم نکردن زیرساخت های لازم و ارائه برنامه مشخص و زمان بندی شده باعث شده است تا ما هنوز با مشکل این وسیله نقلیه آن هم به شکل حاد رو به رو باشیم.
رئیس پلیس راهور ناجا با اشاره به نارضایتی پلیس از وضع موجود می گوید: ما بحث آموزش و فرهنگ سازی را به ویژه در سالهای اخیر برای موتوسواران به صورت پررنگ داشتیم. در تهران چادرهایی در سطح شهر نصب کردیم و به موتورسوارانی که تخلفات بسیار به ویژه حادثه ساز داشته اند، آموزش های اجباری دادیم. با این حال، ما هم معتقدیم نوع تولید موتور در کلان شهرها نیاز به بازنگری دارد. در حوزه آموزش همگانی استفاده از بیمه، کلاه ایمنی و غیره شرایط نسبت به گذشته بسیار بهتر شده است اما واقعیت این است که شرایط موجود، مطلوب پلیس نیست.
سردار مهری در عین حال تاکید می کند: البته قبول دارم که فرهنگسازی در حوزه موتورسوارها دیرتر آغاز شده و نتایج آن چندان مطلوب نیست.
این موضوع البته فقط مورد انتقاد نیروی انتظامی نیست؛ حسینی دبیر کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا نیز درباره عدم استقبال از موتورسیکلت‌های برقی نیز می گوید: به دلیل قیمت زیاد و البته اینکه تولید کننده‌های ما عمدتا آدم‌های اهل تحقیق و توسعه و مهندسی نیستند، شاهدیم که طرح جایگزینی درست انجام نشده است. حتی مصوبه هم داشتیم که وزارت صنعت برنامه بدهد اما برنامه نداده و کاری هم نکرده است. جلساتی در سازمان محیط زیست برگزار شد و جلساتی هم ما به آنجا رفتیم اما نهایتاً گفتند همین است که هست و امروز همین موضوع یکی از بندهای قانونی مرتبط با آلودگی هواست که توسط وزارت صنعت معدن و تجارت انجام نشده است.
دبیر کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا تأکید کرد: برنامه موضوع این مصوبه اصلاً ارائه نشد. در واقع یک برنامه خیلی ناقصی ارائه شد که اصلاً مورد تأیید ما نبود. در آیین نامه ماده ۲ قانون هوای پاک این بند را گنجاندیم که ۱۰ درصد موتورسیکلت‌های تولید کشور باید برقی باشد و اگر برقی نباشد موتورسیکلت‌ساز باید اسقاط زیادی بکند. به این ترتیب کاری کردیم که به لحاظ مالی تولید موتورهای برقی هم قابل تأمل باشد.
پلیس موضوع کسب درآمد موتور را هم مورد نظر دارد
این روزها موتور عمدتا به عنوان وسیله ای برای کسب درآمد مورد استفاده قرار می گیرد. موتورسواران برای اینکه بتوانند در روز بیشتر کار کنند، قوانین را دور می زنند و خلاءهای قانونی نیز به آن ها این مجوز را می دهد. اما همین موضوع باعث افزایش سوانح مروبط به آن ها می شود؛ این موضوع یعنی افزایش احتمال مرگ یا نقص عضو راکبان موتور که می تواند پیامدها و آسیب های بسیار جدی تری برای خانواده و جامعه ایجاد کند.
سردار مهماندار با اشاره به اینکه تلاش شده قوانین مربوط به موتورسیکلت ها جدی تر اعمال شود می گوید: هیچ تفاوتی میان مبلغ جریمه موتورسیکلت و خودرو وجود ندارد، برای مثال جریمه عبور از چراغ قرمز برای خودرو و موتورسیکلت ۲۰۰ هزار تومان است، سرعت غیرمجاز، عبور از چراغ قرمز و تجاوز به گذرگاه عابر پیاده از جمله تخلفاتی است که برای موتورسیکلت سواران از طریق دوربین های هوشمند ثبت تخلف موجود در سطح شهر تهران ثبت و ضبط خواهد شد.
رییس پلیس راهور تهران بزرگ با اشاره به فعالیت مکانیزه بیش از یک هزار دوربین هوشمند ثبت تخلفات رانندگی در سطح پایتخت می افزاید: با توجه به اینکه طرح ترافیک باعث شده موتورها بیشتر در بخش مرکزی فعالیت کنند، برنامه ما این است که این موضوع را برای موتورها هم لحاظ کنیم.
با این حال پلیس تلاش کرده شرایط را برای راکبانی که با موتورها کار می کنند، تسهیل کند. سردار رحیمی می گوید: بر اساس آمار مرکز ترخیص ۲۰ هزار موتورسیکلت دارای جریمه‌های بالای یک میلیون تومانی هستند که بسیاری از این وسایل نقلیه منبع درآمد نیز محسوب میشوند به همین دلیل یک واحد در ستاد ترخیص تاسیس شده تا آن‌جایی که لازم است با اخذ تعهدات جرائم را برای مالکان تقسیط کند و آنها با آزادسازی وسیله نقلیه خود بتوانند بهره لازم را ببرند.
وی با بیان اینکه این مساعدت پلیس برای مردم است، می افزاید: این تسهیلات از یکم شهریور شروع شده و تا هشتم شهریور ماه و در دهه ولایت اجرایی می‌شود. بخش زیادی از اعمال قانون این موتور سیکلت‌ها توسط دوربین‌ها صورت گرفته است.
دور زدن ترافیک با استارتآپها
در حالی که مسائل مبتلا به موتورها همچنان ادامه دارد، کسب و کارهای نوین هم سراغ موتورها رفتهاند و اتفاقا با توفیق بسیار رو به رو شده اند. این توفیق نشان دهنده این است که از یکسو گرایش به کسب و کار با موتور افزایش یافته و دیگر اینکه تقاضا هم از سوی مردم زیاد است و قطعا هر چه ترافیک تهران بیشتر شود، این گرایش و علاقه مندی هم افزون تر خواهد شد.
مدیرعامل یکی از این استارت آپ های حمل و نقلی می گوید: این استارت آپ از دو سال پیش کار خود را در تهران آغاز و تنها با گذشت یک سال و نیم ۱۰۰هزار نیروی کار در تهران و کلانشهرهای کشور جذب کرده است.
وی با بیان اینکه ۵۰۰ تا ۶۰۰ نفر روزانه به جمع خانواده این شرکت می پیوندند، ادامه می دهد: این عدد نشان دهنده ظرفیت بالای اشتغال در این حوزه است. ما در شهر هوشمند به کاهش آلودگی، کاهش ترافیک، شهر سبز، حفظ محیط زیست و … نیاز داریم و برای رسیدن به این مهم لازم است ظرفیت های مناسب را برای حضور استارت آپ ها در محیط شهری فراهم کنیم.
حضور استارت آپ ها و ساماندهی به وضعیت کسب و کارهای این چنینی هم می تواند راهکاری برای کاهش چالش های موجود باشد. سردار مهری در این باره می گوید: ما با فعالیت های اینترنتی و استفاده از فعالیت های نوین مخالف نیستیم، اتفاقا از آن ها حمایت هم می کنیم. قطعاً این استارت آپ ها می توانند منشاء خدمات بسیار باشند و به کاهش آلودگی و سرگردانی موتورها بیانجامند اما باید ساماندهی شوند. شورای عالی ترافیک ساماندهی استارت آپ ها را در دستور کار دارد و جلسات بسیاری هم با آنها برقرار کرده است. با توجه به نگاه مثبتی که به استارت آپ ها داریم، این ساماندهی و برگزاری جلسات می تواند بسیار مفید باشد.
در پایان باید گفت تولید بالای موتور به صورت روزانه، میزان بالای تلفات و سوانح و آلودگی موتورها موضوعی است که به چالشی بزرگ برای کلانشهرها تبدیل شده و اکنون دیگر زمان اجرایی کردن همه پیشنهادها و نظرات رسیده است.