نوآوران آنلاین- چهارشنبه هفته گذشته بود که بخشنامه بودجه سال 98 از سوی رئیس جمهور ابلاغ شد و در آن دولت برنامه اصلی خود را حفظ ذخایر ارزی از طریق پایدارسازی توسط توسعه و تقویت صادرات غیرنفتی عنوان کرده است. در این میان برخی اعتقاد دارند که جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی برای تولیدات صادرات‌گرا راهی مؤثر برای حفظ ذخایر ارزی خواهد بود که با توجه به این امر باید زمینه‌های سرمایه‌گذاری در داخل فراهم شود، اما این نکته قابل تأمل است که کشور ما متأسفانه در این خصوص با خلأهای بسیاری مواجه است که می‌توان آن‌ها را همچون سدی در این مسیر دانست.
در همین خصوص به گفت‌وگو با کارشناسان اقتصادی پرداختیم و جویای نقطه نظرات کارشناسی آن‌ها شدیم.
ایجاد درآمدهای پایدار ارزی با جلوگیری از خام‌فروشی منابع
هادی حق شناس، نماینده اسبق مجلس و همچنین معاون سازمان بنادر و دریانوردی طی گفت‌وگویی با خبرنگار روزنامه نوآوران اظهار داشت: برای این‌که مقیاس اقتصاد ایران را دقیق‌تر تبیین کنیم باید گفت اقتصاد ایران در میان 200 کشور جهان هجدهمین ظرفیت را داراست. از دیگر سو اقتصاد ایران از نظر وجود ذخایر غنی همچون نفت و گاز، معادن، کریدورهای هوایی و زمینی و دریایی در شمال و جنوب و همچنین پتانسیل‌های گردشگری مزایایی از این نوع فراوان دارد که در برخی از عناوین فوق‌الذکر دارای رتبه تک رقمی در دنیا هستیم، اما متأسفانه از این ظرفیت‌های بالقوه به دلایل مختلف موفق نشدیم استفاده کنیم؛ به بیان دیگر نتوانستیم پتانسیل‌های بالقوه را بالفعل کنیم.
وی با اشاره به وجود 15 کشور همسایه در مرزهای کشورمان و ضرورت تبادلات اقتصادی با آن‌ها گفت: متأسفانه از صادرات به کشورهای آسیای جنوب‌شرقی و کشورهای هم جوار اعم از حاشیه خزر و یا همسایگان غربی و شرقی و یا عراق، آذربایجان و ارمنستان که از نظر فرهنگی دارای اشتراکات بسیاری هستیم غفلت کردیم.
این کارشناس اقتصادی معتقد است که اگر قصد داریم صادرات غیرنفتی ما افزایش یابد و همچنین پایدار بماند، باید منافع مشترک در مرزها ایجاد کنیم. برای نمونه اکنون با پدیده‌ای همچون کولبران در شرق و غرب کشور مواجه هستیم که ظاهر قضیه به زیان اقتصاد ملی تمام می‌شود. حال این سؤال مطرح است که اگر بتوانیم مابه ازای کالاهایی که کولبران وارد کشور می‌کنند بازارچه‌های مرزی را گسترش دهیم؛ به این معنا که رسماً و اسماً از طریق بازارچه‌های مرزی اقدام به صادرات کالا کنیم قطعاً معادل آن کولبران کالاهای موردنیاز کشور را وارد کنند هم منافع مشترک در مرزهای ما ایجاد شده و هم این که درآمد ارزی کشور تضمین می‌شود. علاوه بر این اشتغالزایی را نیز مرزها شاهد خواهیم بود.
حق‌شناس با بیان این‌که تا پایان سال در تولید بنزین به خودکفایی خواهیم رسید، عنوان کرد: نکته مهمی که باید موردتوجه قرار دهیم این است که به جای خام‌فروشی در حوزه‌هایی همچون پتروشیمی، آن را تبدیل به کالاهای نهایی کنیم؛ به این معنا که واحدهای پتروشیمی که در ماهشهر و عسلویه و در داخل کشور است با سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی توسعه یابد دو اتفاق مهم را شاهد خواهیم بود؛ اولاً دیگر شاهد خام فروشی نخواهیم بود. ثانیاً گامی در راستای افزایش اشتغالزایی در کشور است و مهم‌تر از همه این‌که درآمدهای ارزی پایداری ایجاد می‌کند، اما این مهم با یک برنامه یک ساله بودجه‌ای اتفاق نمی‌افتد، بلکه برنامه‌هایی است که باید دولت در قالب یک برنامه میان‌مدت در نظر داشته باشد تا موفق به اجرایی کردن آن‌ها شود.
وی با انتقاد از وجود موانع داخلی بسیاری که بر سر راه جذب سرمایه‌گذاری خارجی وجود دارد، بیان کرد: متأسفانه فضای کسب‌وکار در ایران مطلوب نیست و رقابت اقتصادی معنای واقعی ندارد. وقتی که رتبه ایران در رقابت پذیری سه رقمی است و در کسب و کار رقمی حدود 90 می‌باشد، در داخل با موانع بسیار مهمی مواجه هستیم که باید این مشکلات را اصلاح کنیم و از میان برداریم.
توسعه صادرات غیرنفتی؛ راهی مطمئن برای حفظ ذخایر ارزی
در ادامه به گفت‌وگو با کامران ندری، عضو پژوهشکده پولی و بانکی پرداختیم. ندری نیز معتقد است که حفظ ذخایر ارزی موضوع بسیار مهمی به‌ویژه در شرایط کنونی کشور است که احتمال دارد تحریم‌های جدیدی علیه کشورمان اعمال شود و احتمال کاهش صادرات نفتی و به تبع آن پایین آمدن میزان درآمدهای حاصل از فروش نفت هستیم، ذخایر ارزی از اهمیتی دو چندان برخوردار است.
وی با بیان این‌که منظور از حفظ ذخایر ارزی این نیست که در گوشه‌ای آن‌ها قرار دهیم و مورد استفاده قرار ندهیم، گفت: حفظ ذخایر ارزی استعاره از آن دارد که از این ذخایر باید به بهترین نحو ممکن استفاده کنیم. دقیقاً عکس آن چه که دولت در ابتدای سال جاری انجام داد و با برنامه ارز 4200 تومانی می توان گفت بخش عمده‌ای از ذخایر ارزی خود را از دست داد.
عضو پژوهشکده پولی و بانکی کشور در پاسخ به این سؤال که استفاده صحیح از منابع ارزی به چه معناست، بیان کرد: احتمالاً دولت قصد دارد ذخایر ارزی موجود را برای تأمین کالاهای اساسی نگه داریم؛ چراکه صادرکننده غیرنفتی را نمی توان وادار کرد ارز حاصل از فروش نفت را به قیمتی که دولت ما تعیین می کند به فروش برساند. از این رو اگر دولت مصِر باشد کالاهای اساسی را با نرخ ارز 4200 تومانی تأمین کند به این معناست که باید از منابع ارزی خود یعنی همان ذخایر ارزی و درآمدهای حاصل از صادرات نفت استفاده کند.
ندری افزود: اگر از دولت بپرسیم که استفاده صحیح از منابع ارزی حاصل از صادرات غیرنفتی چیست، در پاسخ خواهد گفت که اولویت تأمین کالاهای اساسی است نه مواد اولیه تهیه آن‌ها همچون کنجاله و دانه‌های روغنی که تحت عنوان خوراک دام و طیور وارد می کنیم. اگر این مواد را با قیمت بالا تهیه کنیم قطعاً با افزایش قیمت مواد خوراکی مواجه خواهیم بود و دولت این ذخایر ارزی را برای تهیه کالاهای اساسی در اقتصاد صرف خواهد کرد.
وی وجود بخشی از منابع ارزی در اقتصاد برای تنظیم بازار را ضروری دانست و مطرح کرد: اهمیت بازار کمتر از تأمین کالاهای اساسی نیست و علت این است که بتوانیم نرخ ارز را در بازار کنترل کنیم و از نوسانات این نرخ جلوگیری کنیم به خودی خود موجب تثبیت قیمت کالاهای اساسی می‌شود؛ از این رو باید گفت زمانی که دولت اعلام می‌کند حفظ ذخایر ارزی باید صورت گیرد یعنی باید از منابع موجود به نحو صحیح و منطقی استفاده کند و یکی از کاربردهای این ذخایر به نظر من تنظیم و مدیریت بازار ارز است که باید جدی گرفته شود.