واژه بادام به انگلیسی Amygdalus نیز ایرانی است و از فارسی به ترکی، عربی، هندی و اردو رفته‌ است؛ بادام گونه‌های مختلفی دارد که به دلیل وسعت کاربرد چند گونه «بادام تلخ»، «بادام کوهی»، «بادام هندی» و «بادام زمینی» را به تفصیل معرفی خواهیم کرد.

 

اما گونه‌های نادر آن شامل تِنگِرس یا بادام خارآلود یا تِنْگِس، که تنها در زاگرس جنوبی در ایران می‌روید و بادام شرقی گونه‌ای بادام وحشی که بومی غرب ایران و شمال عراق است.

 

درخت بادام معمولی 4 تا 10 متر است با چوبی ستبر و سخت، شکوفه آن سفید و شبیه شکوفه گیلاس است، میوه آن که چاقاله نامیده می‌شود ابتدا، سبز است با مغزی سفید؛ شکوفه بادام در اوائل بهار گل می‌کند و دانه بادام در اواخر تابستان، سفت و سخت و رسیده می‌شود.

 

حدود نیمی از وزن دانه بادام از روغن تشکیل می‌شود که چربی با اسیدهای غیر اشباع است؛ بنابراین برای افراد چاق و دارای امراض قلبی و عروقی، مضر نیست؛ این میوه بسیار مغذی و پرکالری است و 7-14 عدد دانه آن، انسان گرسنه را سیر می‌کند.

 

در دانه بادام همچنین حاوی «نشاسته»، «قند»، «فیبر»، «پروتئین»، «آب» انواع «ویتامین»، انواع مواد معدنی مانند «کلسیم»، «آهن»، «منیزیم»، «منگنز»، «فسفر»، «پتاسیم»، «سدیم» و «روی» است.

 

فرآورده‌های بادام

 

بادام به‌صورت خام، خاصیت غذایی و درمانی دارد اما «روغن» آن نیز به دو صورت خوراکی و مالشی، از بهترین داروها برای درمانی انواع بیماری‌های گوارشی، ضعف قوای مردانه و زنانه، کوفتگی‌ها و... است همچنین از ترکیب بادام در بسیاری از غذاها به صورت فرنی، خورشت فسنجان بادام یا «شیربادام» می‌توان برای بهبود سلامت و درمان بیماریهای مختلف استفاده کرد که شرح آن در مباحث دیگر خواهد آمد.

 

خواص درمانی بادام

 

بادام شیرین از نظر طببیان اسلامی، کمی گرم و تر است؛ ملین بوده و برای درمان زخم روده‌ها، مثانه و اسهال مفید است؛ بادام سینه را نرم می‌کند و تقویت‌کننده قوای جنسی است.

 

روغن بادام ضد یبوست است و مصرف آن با آب ولرم، دل‌پیچه و انسداد روده‌های اطفال را رفع می‌کند؛ برای درمان سنگ مثانه موثر است همچنین خواب‌آور و درمان بی‌خوابی است؛ مالیدن روغن بادام به مفاصل و مهره‌های کمر، درد آنها را می‌کاهد همچنین روغن بادام، ضداگزما و کاهنده خارش پوستِ گرم و خشک است.

 

شیربادام برای رفع سرفه، ناراحتی حنجره و تنگی نفس و خوش‌آواز شدن مفید بوده و خاصیت خلط‌آوری دارد و برای درمان دردهای کبدی مفید است.

 

بادام بوداده، مقوی معده بوده و قابض است؛ چغاله بادام، لثه و ریشه دندان را تقویت می‌کند و برای رفع خشکی دهان مفید است.

 

دمجوش شکوفه بادام مسهل است؛ دمجوش پوست قهوه‌ای مغز بادام، مسکن درد و التهاب مجاری تنفسی است.

 

دمجوش برگ درخت بادام برای نارسایی کبد و کیسه صفرا و رفع انگل و بیماریهای عفونی، مفید است همچنین برخلاف خود بادام، قابض بوده و اسهال را از بین می‌برد.