موسیقی هیچ قومی بالاتر از قوم دیگر نیست
سیدجلال محمدی، سرپرست گروه موسیقی محلی «آوای تبری» است. این گروه که با هسته اولیه برادران محمدی تشکیل شده، سال‌هاست به فعالیت در زمینه موسیقی محلی در منطقه مازندران می‌پردازد و پایگاه مردمی‌اش باعث شد وقتی موسیقی سریال «پایتخت3» را ساخت، مردم مازندران از این سریال استقبال کنند چراکه پیش از ساخت موسیقی این سریال، اعتراض‌هایی به لهجه‌‌های به کار گرفته شده در «پایتخت» از سوی مردم مازندران اتفاق می‌افتاد و سپس موسیقی «پایتخت 4» هم توسط این گروه ساخته شد. با این هنرمند درباره شرایط موسیقی ایران و نقش موسیقی محلی به گفتگو پرداخته‌ایم.
شما در این سال‌ها بسیار فعالیت کرده‌اید که موسیقی مازندرانی را به مخاطبان بیشتری بشناسانید، برای سریال «پایتخت» موسیقی ساختید، چند کنسرت در تالار وحدت برگزار کرده‌اید و حتی به خندوانه هم رفتید. به‌نظر شما چقدر این فعالیت‌ها در شناخته شدن موسیقی مازندران تاثیر داشته است؟
موسیقی محلی و مازندرانی در خانواده ما (محمدی‌ها) 300 سال قدمت دارد و به نوعی روی صحنه بزرگ شده‌ایم و باید بتوانیم این موسیقی را به مردم سایر شهرها و استان‌های دیگر هم بشناسانیم. سالیان سال است که این موسیقی مورد غفلت واقع شده و به رغم اینکه بسیاری ازمدیران رده بالای دولت و نظام، مازندرانی هستند، به موسیقی مازندران بی‌توجهی می‌شود. ما گفتیم بیاییم برای ترویج موسیقی محلی به دولت کاری نداشته باشیم و خودمان در این زمینه فعالیت مستمر داشته باشیم. به نظر من هر قومی باید از این راه جایگاه خودش را در موسیقی ایران پیدا کند و موسیقی خود را به گوش مردم برساند. چون به موسیقی همه اقوام ایرانی به دیده احترام نگاه می‌کنم و اصلا اعتقاد ندارم موسیقی قومی بالاتر از موسیقی یک قوم دیگر باشد. این‌ها همه با یکدیگر پیوند دارد. همواره معتقد بوده‌ام موسیقی اقوام ایرانی و به خصوص مازندرانی نیاز به کنسرت‌‌های مستقل دارد تا جایگاه واقعی خودش را در موسیقی ایران بشناساند.
درباره نام گروه‌تان هم توضیح مختصری می‌دهید؟ چرا «آوای تبری»؟
بله، گروه «آوای تبری» برگرفته از نام «تبرستان» یا همان «تپورستان» است که به قسمت‌هایی از شمال ایران اطلاق می‌شده است و قوم «تپور» قومی بوده است که در شمال ایران سکنی داشته است. ما این نام را گذاشتیم که نمایاننده شمال ایران باشد و چون رویکردی علمی پژوهشی داشته‌ایم، سعی کرده‌ایم موسیقی شرق، غرب و مرکز مازندران را پوشش دهیم البته با رویکردی امروزی.
برای افزودن رنگ و لعابی امروزی به موسیقی محلی چه کردید؟
نخواستیم موسیقی 50 سال پیش را به همان صورت ارائه دهیم بنابراین با سازبندی و البته کلام جدید سعی کردیم تنوع مناسبی به آن ببخشیم. حتی قطعه‌هایی از موسیقی ورزشی هم ساخته‌ایم. ضمن اینکه به موسیقی مربوط به رقص‌‌های محلی هم پرداخته‌ایم و سازهایی همچون سرنا و نقاره را هم به سازبندی اضافه کرده‌ایم. حتی روی اشعار نیما یوشیج، شاعر مازندرانی کار کرده‌ایم و قطعه‌ای را از دفتر «روجا» ساخته‌ایم که بسیار کار دشواری بود چراکه اوزان عروضی در شعر نیما شکسته و ترکیبی است و آهنگسازی بر اساس آن کار سختی است. ما برای این کار در چهار مرحله کار آهنگسازی را انجام دادیم.
شما نوازنده دوتار هم هستید. دوتار مازندران چه تفاوت‌هایی با دوتار ترکمن، دوتار خراسان یا تنبور کرمانشاه دارد؟
دوتار نزدیک به 200سال است که از خراسان به مازندران آمده و تفاوت‌هایش یکی شکل پیکره اصلی‌اش است که تخم‌مرغی است، کاسه‌اش پهن‌تر و دسته‌اش بلندتر است و همچنین پرده‌بندی‌ای 5 پرده‌ای، 8 پرده‌ای و 12 پرده‌ای دارد که البته در ابتدا 5 پرده بیشتر نداشته است. نحوه نواختنش اما با نواختن دوتار خراسان تفاوتی ندارد ولی صدادهی دوتار مازندران با صدادهی دوتار خراسان فرق دارد و اگر مازندرانی باشی، می‌توانی صدای مازندرانی را از این دوتار خارج کنی.
حرفتان به این معناست که تفاوت نواختن در لهجه نوازنده است نه تکنیک‌‌های معمول مضراب زدن دوتار؟
بله دقیقا همین‌طور است. تنها اگر نوازنده‌ای مازندرانی باشد، می‌تواند صدای دوتار مازندرانی را با لهجه مازندرانی دربیاورد.
به موسیقی شرق، مرکز و غرب مازندران اشاره کردید. موسیقی این سه منطقه چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارد؟
موسیقی مازندران از نظر جغرافیایی به سه قسمت تقسیم می‌شود که غرب آن عبارت است از شهر‌‌های چالوس، نوشهر، نور، تنکابن و… مرکز آن شهر‌‌های آمل، بابل، ساری و قائمشهر را دربرمی‌گیرد و شرق آن هم عبارتند ازشهرهای بهشهر، کردکوی و حتی با این که استان گلستان جدا شده، گرگان و علی‌آبادکتول. متاسفانه پیش از این تنها به موسیقی شرق و مرکز مازندران پرداخته شده و کمتر موسیقی غرب مازندران مورد توجه قرار گرفته ولی ما اکنون می‌خواهیم روی موسیقی غرب تمرکز کنیم.
این نکته بسیار مهمی است که شما مازندرانی هستید. پیش از این اساتیدی همچون محمدرضا درویشی و حسین علیزاده به نواحی مختلف ایران می‌رفتند و این کار را می‌کردند اما کمتر پیش آمده که افراد آشنا به منطقه خود به فکر چنین پژوهش‌هایی باشند. پروژه‌تان در چه مرحله‌ای است و به چه صورت کار می‌کنید؟ آیا سراغ نوازندگان و خوانندگان محلی در روستا‌ها و … رفته‌اید؟
خیر هنوز در مرحله نخست یعنی در مرحله شناسایی هستیم. در این مرحله باید شناسایی و معرفی شود و سپس می‌رویم سراغ مواد اولیه که آن را باید از بزرگان منطقه بگیریم و سپس در مرحله بعد پس از آن‌که کمی به روزآوری کردیم، می‌رویم به مرحله ترویج. اگر موسیقی این مناطق اجرا شود، بسیارجذاب است.
به چه نحوی به این موسیقی‌ها می‌پردازید؟ آیا همان گونه به صورت خام آن‌ها را اجرا می‌کنید؟
خیر. ما نغمه‌ها و الحان را می‌آوریم و رنگ و لعاب جدید به آن می‌افزاییم. ضمن اینکه لهجه‌ها را منطقی‌تر می‌کنیم تا کمی همه‌فهم‌تر باشد. از همین جا دست همه اساتید محلی را می‌بوسم تا بیایند به سمت ما و به ماکمک کنند تا بتوانیم موسیقی غرب مازندران را هم داشته باشیم.