شیشه‌ عمر هر رسانه ‌ای دست خودش است

آرزو قادری
پژوهشگر فرهنگ و رسانه

طی سال‌های اخیر شاهد رشد استفاده از شبکه‌های اجتماعی در سنین مختلف بوده ایم؛ به طوری که بسیاری از افراد جامعه فضای مجازی را منبع اصلی کسب اخبار و اطلاعات موردنیازشان می دانند.
برخی از افراد به اقتضای شغل شان صبح‌ها روی میز کارشان روزنامه وجود دارد، اما پیش ‌از مطالعه نسخه‌ مکتوب روزنامه‌ها به مشاهده و مطالعه مطالب از طریق نسخه الکترونیکی و آنلاین می‌پردازند.
در شرایط کنونی نمی‌توان گفت که فضای مجازی رقیب مطبوعات هستند. مطبوعات اگر بتوانند به‌ خوبی به نیازسنجی مخاطبان شان بپردازند و به نیازهای خبری و سرگرمی آن ها لبیک گویند، قطعاً علاوه ‌بر این ‌که موفق به حفظ مخاطبان شان خواهند بود، قادر به جذب مخاطبان جدید نیز می شوند.
ارائه محتوای مطلوب و متناسب با نیازهای روز مخاطبان یکی از راهکارهایی است که باید مطبوعات نسبت ‌به آن همت گمارند. فضای مجازی، روندی طبیعی را طی می‌کند و مردم نیز تا زمانی‌که پاسخ نیازهای شان را در آن می‌یابند مخاطب آن هستند، اما در این ‌میان روزنامه‌ ها نیز باید با تهیه گزارش‌ های میدانی مناسب نسبت ‌به نیازهای مردم پاسخ دهند، این‌طور نیست که بگوییم ورود فضای مجازی موجب کمرنگ شدن نقش مطبوعات و یا از بین رفتن شان شده ‌است. تا زمانی ‌که مطبوعات، رسالت اصلی خود مبنی ‌بر آگاه سازی و اطلاع‌ رسانی را انجام دهند، کارکرد و جایگاه خود را خواهند داشت و ورود تکنولوژی و یا یک فضای جدید همچون شبکه ‌های اجتماعی موجب نمی ‌شود که مطبوعات چاپی عمرشان به پایان برسد؛ چراکه شیشه‌ عمر هر رسانه‌ای دست خودش است و تا زمانی‌که مخاطب داشته باشند، زنده هستند.
اکنون توجه پیرامون این نکته ضروری است که یک رسانه چطور خود را زنده نگه می‌دارد. متأسفانه فقدان شفافیت در رسانه ها به تبع نبود شرایط برای بیان آزادانه مسائل موجب شده که فضای مجازی با ارائه اطلاعات غلط، مرجع کسب اطلاع مردم و البته منبع نشر شایعات شود و افراد ناخواسته از طریق بازنشر محتوای منتشر شده در این شبکه های اجتماعی به رواج شایعات دامن بزنند؛ از این‌ رو ضروری است که مطبوعات نیاز مردم به اطلاعات را با پیگیری از مسئولان مربوطه و انعکاس به‌ موقع آن پاسخ دهند.
در شرایط کنونی شاهد این هستیم که مطبوعات جای خود را به فضای مجازی داده‌اند و علت این را می‌توان محدودیت‌های فضای مطبوعاتی و رسانه‌های مکتوب نوشتاری در انتقال اخبار دانست.
درواقع مطبوعات با محدودیت‌هایی در اطلاع‌رسانی مواجه اند و باید درگیر سانسور شوند؛ این در حالی است که فضای مجازی با هیچ محدودیتی مواجه نیست و آزادانه به انتقال اخبار و اطلاعات می‌پردازد. اگر روزنامه‌ها نیز در زمینه اطلاع‌رسانی از آزادی عمل برخوردار باشند، قطعاً مخاطبان خاص خود را خواهند داشت.
امروزه بسیاری از مردم، اطلاعات موردنیازشان را از طریق شبکه‌ های اجتماعی مجازی تأمین می‌کنند و به موازات گرایش بیشتر به فضای مجازی از مطبوعات رویگردان می‌شوند که علت اصلی بروز چنین شرایطی، نبود آزادی کافی در مطبوعات برای بیان مسائل است. از دیگر سو تأمل پیرامون این نکته ضروری است که مطبوعات نیز باید نسبت ‌به ارتقای سطح کیفی گزارش‌های شان اقدام کنند و از گزارش‌های میدانی و مستند که موردنیاز همگان است و قدرت تأثیرگذاری بالایی دارد، استفاده کنند.
در مجموع ورود تکنولوژی در هر زمینه‌ای در کشور ما موجب شده تا شیوه سنتی مورد تهدید واقع شود و تکنولوژی جایگزین ابزارهای سنتی شده‌ است، اما نکته مهم این است که اگر مطبوعات قصد دارند پا به پای فضای مجازی رشد یابند، باید خود را بروزرسانی کنند و گوی سبقت را از فضای مجازی بگیرند، اما متأسفانه روزنامه‌های کشور ما طی سال‌های اخیر از بسیاری از گزارش‌های میدانی محروم بوده‌اند و مطالب به ‌کار رفته در مطبوعات اکثراً تکراری و به نوعی می‌توان گفت موازی‌کاری است. همین امر موجب شده تا مردم تمایل کمتری به مطالعه روزنامه داشته باشند و در چنین رقابتی، فضای مجازی سربلند بیرون آمده ‌است؛ چراکه نیازهای مخاطبان را به‌ خوبی پاسخ داده است. هرچند که مطالب منتشر شده در این فضا چندان قابل‌اعتماد نیستند و در برخی موارد به منبع اصلی ایجاد شایعات و اخبار جعلی نیز مبدل شده ‌اند.
سهولت دسترسی به شبکه‌های اجتماعی مجازی موجب شده تا مردم علاقه چندانی به مطالعه روزنامه‌های کاغذی نداشته باشند و به سمت شبکه‌های مجازی سوق یابند. متأسفانه شرایط سرانه مطالعه در کشورمان بسیار پایین است و روزنامه‌ها نیز از این قانون مستثنی نیستند. در شرایط کنونی مطبوعات چاپی نتوانستند خود را با رشد تکنولوژی تطبیق بدهند و همین امر موجب شده تا فرهنگ مکتوب کشورمان مورد بی‌توجهی قرار بگیرد؛ از این ‌رو ضرورت تغییر در آرایش رسانه‌ ای مطبوعات احساس می‌شود و به جرأت می‌توان گفت اگر رسانه‌های نوشتاری به ‌همین ترتیب پیش روند، دیر یا زود دچار مشکل خواهند شد، اما اگر بتوانند جایی برای خود در میان مردم ایجاد کنند و متناسب با رشد شبکه‌های اجتماعی در بستر وب، فعالیت‌هایی داشته باشند، قطعاً ماندگار خواهند بود که در این خصوص قطعاً باید رسانه نگاران تجدیدنظر اساسی داشته باشند و تمهیداتی بیاندیشند.