آماده ارتباط با حیوانات و گیاهان به یاری هوش مصنوعی باشیم

مریم سلیمی

دکترای علوم ارتباطات

 “هربرت مارشال مک لوهان” در کتاب «برای درک رسانه ها» معتقد بود که رسانه‌ها امتدادهایی از حواس ما هستند.

امروزه شاید بتوان گفت هوش مصنوعی نه تنها امتداد حواس ما که امتدادی از مغز یا به نوعی مراکز ادراکی و تفسیری بوده و حتی ظرفیت و قابلیت های آن ها را نیز می توانند چند برابر کنند. در یک نگاه کلان می توان گفت هوش مصنوعی امتداد انسان است.

حال، آیا می توانیم روزی را تصور کنیم که به انسان هایی سایبورگ تبدیل شده و با هوش مصنوعی و اینترنت آمیخته شده و به فرا انسان تبدیل شده ایم؟ آیا می توانیم به روزی فکر کنیم که هوش مصنوعی نه تنها دستیار ما که با افزایش ظرفیت ها و قابلیت های مغز ما به بخشی از آن تبدیل شده و کما این که بتواند ظرفیت های تمام ارگان های بدن ما را نیز ارتقا بخشد؟ شاید با همین نگاه بتوان ربات ها را نیز امتدای از ارگانهای بدن خود دانست.

این امتدادها قطعاً قادر خواهند ما را توانمندتر کنند ولی این که این توانمند شدن ها چه فرصت ها، محدودیت ها، چالش ها یا ظرفیت هایی برای ما ایجاد کند، نکته ای بسیار قابل تأمل است.

به هر تقدیر، با قرارگیری تراشه هایی در مغز یا بدن یا قطعاتی به عنوان بخشی از اندام ها، به نظرتان دور انتظار خواهد بود که بتوان به توانمندی های ارتباطی جدیدی برای تعامل و ایجاد ارتباط با جهان و جهانیان دست یافت؟

به جز امکان ارتباط با اشیای بی جان و ارتباط با ماشین ها که سال هاست حاصل شده، نمونه های زیادی از ارتباط با موجودات زنده را نیز می توان چنین مورد اشاره قرار داد.

هوش مصنوعی، ظرفیت های ایجاد ارتباط کلامی و غیرکلامی با حیوانات و گیاهان را فراهم کرده و هر روز نیز زمینه انجام این مهم تسهیل می شود. این یعنی، دامنه ارتباطات انسان ها به طور شگرفی توسعه می یابد.

روزانه اخباری از تلاش های محققان در حوزه ارتباط با حیوانات و گیاهان به گوش می رسد، از این جمله تلاش محققان ژاپنی است که به یاری سیستم هوش مصنوعی (مبتنی بر تکنیک یادگیری تحلیل عمیق عاطفی) توانسته اند با مرغ ها ایجاد ارتباط کلامی کنند به طوری که درک حالت های احساسی مختلف در مرغ ها مانند گرسنگی، ترس، خشم، رضایت، هیجان و پریشانی و… به همین واسطه امکان پذیر شده است.

هوش مصنوعی دایره ارتباطات انسان ها را به طور چشمگیری گسترش داده و زمینه ارتباط با موجودات مختلف را فراهم می کند.

کتاب های درسی و پژوهش های علمی و تحقیقاتی با تحولات ارتباطی همگام شوند

به نسبت تحولات و دستاوردهای حوزه ارتباطی هوش مصنوعی، انتظار می رود تا  کتاب های درسی و پژوهش های علمی و تحقیقاتی نیز با این تحولات همگام شوند و ضمن بررسی اصول و قوانین ارتباط با حیوانات، گیاهان و… به چارچوب ها، دستورالعمل ها و توصیه هایی در این خصوص دست یابند و به ارائه آن ها بپردازند.

با درک قوانین حاکم بر فضای ارتباطی دیگر موجودات اعم از زنده، انسان ها به یاری هوش مصنوعی به این قابلیت می رسند که بتوانند با این موجودات ارتباط موثر برقرار کنند.

ما بدون رعایت اصول و قوانین لازم نمی توانیم با دیگر موجودات ارتباط بگیریم. این نکته فقط مخصوص موجودات زنده نیست، در مورد رباتها و… نیز صادق است.

مثلا ما نمی توانیم با یک ربات که بناست در منزل امور شخصی ما را انجام دهد، آنهم بدون رعایت چارچوب ها و قوانین و دستورالعمل هایی ارتباط برقرار کنیم. سوال، اگر اکنون یک ربات همه کاره و دستیار داشتید با او چطور رفتار می کردید؟ چه ملاحظاتی را در ارتباط با او رعایت می کردید؟

براین اساس، ما برای هر سطح و شکلی از ارتباط، نیازمند اصول و چارچوبیم.

لازمه ارتباط با گیاهان و حیوانات به مدد هوش مصنوعی، درک متقابل و پذیرش است

 انتظار می رود که ارتباط موثر با گیاهان، حیوانات و… بتواند به تعامل و زیست و هم جواری بهتری منجر شود. نکته حائز اهمیت در این میان این که، ما در عین تعامل باید به توانایی پذیرش نیز برسیم. این تعامل و ارتباط باید همراه با درک متقابل و پذیرش باشد در این میانه، ارتباط کیفی بسیار دارای اهمیت است.

احتمال می رود ارتباطات جدید فی مابین به یاری هوش مصنوعی بتواند فصل های حقوقی جدیدی را نیز در این تعامل رقم زند.

با دستاوردهای هوش مصنوعی، انتظار می رود دامنه ارتباطات انسان تنها به ارتباط با ماشین ها، گیاهان و حیوانات و به طور کلی کره زمینی محدود نماند و زمینه ارتباط موثر با موجودات در دیگر نقاط جهان هستی نیز مهیا شود.

حال این سوال مطرح است، آیا آماده ارتباط و تعامل برای دیگر موجودات و جهانها هستیم؟ لازمه این مهم چیست؟ نیاز به چه توانایی و مهارت هایی است؟ چه کسانی باید زمینه کسب این توانایی ها و مهارت ها را فراهم کنند؟ وظیفه و رسالت فعالان و پژوهشگران ارتباطی و متخصصان حوزه های مرتبط با حیوانات و گیاهان و… در این خصوص با رویکرد ارتباطی چیست؟ جهانی که انسان ها قادر باشند با ماشین ها، اشیاء، حیوانات، گیاهان و… ارتباط کلامی و غیرکلامی بگیرند چگونه جهانی خواهد بود؟ در این هیاهوی تعاملات و ارتباطات، تکلیف ارتباطات انسانی، حریم خصوصی و… چه خواهد بود؟

 توسعه دامنه جغرافیایی ارتباطات انسان ها

در گذشته موانع بسیاری در مسیر ارتباط مان با جهان وجود داشت، حال هوش مصنوعی بناست تک تک این موانع را از پیش پای ما بردارد.

به زودی قطعات پازل ارتباطی انسان ها تکمیل شده و جغرافیای ارتباطات آن ها به طور شگرفی وسعت می یابد. این روز که دور نیست، نیازمند الزامات و کسب مهارت هایی است که از هم اکنون باید به فکر آن بود. باز این سوال مطرح است که آیا آماده این تعامل و ارتباطات موثر به یاری آن هستیم؟ برای این مواجهه چه کرده و می کنیم؟ حداقل گام در این مسیر، آمادگی روانی و توسعه روانی در این خصوص است.

کشورهایی در مسیر تعامل با جهان و جهانیان موفق خواهند بود که ضمن کسب آمادگی و انجام سرمایه گذاریهای لازم، جامعه را نیز آماده این مواجهه کنند.

ارتباط با شخصیت های مجازی

حال آیا می توانید به قطعات دیگری از پازل ارتباطی انسان ها فکر کنید؟ قطعه ای که در آن ما به ارتباط با خود مجازی مان اقدام می کنیم. مثلا آواتاری که نماینده ما در متاورس خواهد بود یا اینفلوئنسرهای مجازی که ربات های انسان نما و… هستند. یا ارتباط با درگذشتگان ما که اکنون فرصت ادامه حیات به یاری هوش مصنوعی یا سایبورگ شدن یا مجازی شدن یافته اند.

جهان ارتباطی آینده متأثر از تحولات تکنولوژیکی به طرز شگرفی وسعت و تنوع می یابد و باید مهیای آن بود. همچنین شاهد اشکال جدیدی از ارتباط نیز از جمله ارتباطات عاطفی و بعضاً عمیق با هوش مصنوعی، ربات ها و… (عاری از کیفیت آن ها) خواهیم بود. این ارتباطات می توانند در برخی مفاهیم همچون خانواده، عشق، سبک زندگی و… موثر باشند.

حال چند سوال، به نظر شما انسان ها چقدر علاقمند و نیازمند توسعه جغرافیایی ارتباطات خود هستند؟ تعامل با حیوانات، گیاهان، اشیاء، ماشینهای یادگیرنده، انواع هوش مصنوعی و… چه فواید، فرصت ها یا چالش ها و تهدیدهایی برای انسان ها دارد؟ انسان ها چقدر و به چه شکل از آن ها بهره خواهند گرفت؟ به نظرتان با این اتفاقات، جهان جای بهتر یا بدتری از بعد ارتباطی خواهد شد؟ چرا؟ آیا ما بیش از گذشته به انواع سوادها همچون سواد ارتباطی نیازمند نخواهیم بود؟ به نظر شما مدل و ارکان ارتباط در فضای جدید چه تغییری خواهد کرد؟ در چنین فضایی، جایگاه ارتباطات انسانی چگونه خواهد بود؟ این سطح از ارتباطات، چه سهمی از ارتباطات درون فردی، ارتباطات میان فردی، گروهی یا جمعی نصیب مان خواهد کرد؟