مشکلات مالی؛ چالش پیش روی نمایش های عروسکی

سرویس فرهنگ و هنر نوآوران ـ بیستمین جشنواره بین المللی نمایش عروسکی تهران مبارک 26آذر لغایت 3 دی 1403 در پارک آب و آتش تهران برگزار شد.
این دوره از جشنواره بین المللی نمایش عروسکی تهران مبارک در بخش های نمایش های صحنه ای (مخاطب نوجوان و بزرگسال)، نمایش صحنه ای (مخاطب خردسال و کودک)، نمایش های فضای باز، تئاتر ملل، فراگیر، نمایشنامه نویسی، بخش 100 ثانیه ای (فضای مجازی)، اختراعات و دستاوردهای تکنیکی برگزار شد.
جشنواره بیستم همچنین میزبان نشست های تخصصی و کارگاه های آموزشی و انتقال تجربه، جلسات گفت وگو با محوریت نقد و
بررسی و.. برای علاقمندان به نمایش عروسکی بود. این جشنواره با شعار “رویای سفید دوستی” برگزار شد.
در این خصوص گفت و گویی داشتیم با صالح رجایی، فارغ التحصیل مقطع کارشناسی رشته نمایش عروسکی و دانشجوی ارشد
همین رشته در دانشگاه تهران، که با کار “میرزا مخنث” و حضور آن در جشنواره ی تهران مبارک، اولین تجربه حرفه ای
نویسندگی و کارگردانی خود را به چالش کشید.
در اختتامیه جشنواره که در سالن اصلی تئاتر شهر برگزار شد، میرزامخنث، لوح تقدیر و جایزه نقدی برای طراحی نور، تندیس
برای طراحی و ساخت عروسک، لوح تقدیر و جایزه نقدی برای بازی دهندگی و صداپیشگی عروسک، تندیس جشنواره، دیپلم افتخار و جایزه نقدی برای نویسندگی، لوح تقدیر و جایزه نقدی برای کارگردانی را از آن خود کرد.

از چه طریقی با این جشنواره آشنا شدید. اطلاعاتی راجع به نحوه برگزاری جشنواره ارائه بفرمایید؟

اساسا سیستم برگزاری جشنواره ها به ویژه برای دانشجویان رشته تئاتر بسیار حائز اهمیت است. ما از ابتدای شروع فعالیت در مقطع کارشناسی ابتدا با جشنواره دانشجویی و سپس با جشنواره تهران مبارک آشنا شدیم. به نوعی دانشگاه بستری برای آشنایی ما با فضای جشنواره ها شد. این دو جشنواره هم تا کنون به شکلی برگزار شده اند که جذابیت دوچندان برای مخاطب داشته است. حوزه تولید نمایش عروسکی و به دنبال آن جشنواره هایی که ساحت اجرایی آن به واسطه عروسک شکل می گیرد دشواری ها و چالش های بسیاری دارد. ما سعی کردیم با یک مشارکت گروهی در این دوره از جشنواره حضور داشته باشیم و از آن جایی که اساساً سیستم جشنواره دوسالانه تهران مبارک، به پروسه تولید گروهی، خاصه گروه هایی که کارهای ابتداعی خود را پشت سر می گذارند کمک بسیاری می کند؛ فرصت را مغتنم شمرده و دست به تولید زدیم.

حضور هنرپیشه های معروف در جشنواره امسال بیشتر از جشنواره سال قبل بوده است. از نظر شما این دلیلی بر رونق جشنواره امسال نیست؟

مشخصا هر شاخصه و پارامتری که منجربه بیشتر دیده شدن آثار جشنواره شود، در جایگاه خود ویژگی مثبتی است. رویکردی که امسال دبیرخانه جشنواره اتخاذ کردند، باعث حضور بیشتر مخاطبان غیرتئاتری و به دنبال آن رونق جشنواره شد. رویکرد مثبت دیگری که داشتند نگاهی نو به کارها و در نتیجه حضور اجراها و جریان های متفاوت بود.

درخصوص پروسه تمرین تان توضیح بفرمایید و اینکه چه سبک و رویکردی را دنبال کردید؟

حدودا شش ماه یعنی از ابتدای خرداد ماه امسال، پروسه تمرین ما به طول انجامید. ما سعی کردیم در تعریف پروسه تولیدمان یک نسبت گروهی ایجاد کنیم و طی یک مشارکت گروهی این اثر را خلق کنیم. عوامل ما هم شامل افراد مبتدی و هم افراد حرفه ای بود. نگاه ما یک روایت غیر خطی از تاریخ و ارائه ی یک پارودی ست، از نسبت شخصی ای که خود من با شهرم کرمان و اتفاقات تاریخی آن دارم که در واقع با حضور دوگانه ی عروسک در قالب پست مدرن روایت شد. امکانی که ما تلاش کردیم در این کار به وجود بیاوریم بهره وری از تکنیک ها و وجوه تئاتر مستند بود؛ یعنی از اسناد و واقعیت برای ساخت این مفهوم کمک گرفتیم و درواقع سعی کردیم دامنه اجرایی عروسک را گسترده تر ببینیم و این وسعت را به واسطه عروسک در فرم ایجاد کنیم و به آن تجسم ببخشیم .

چرا پارودی؟ و چرا عروسک؟ آیا در صورت عدم حضور عروسک و جایگزین شدن آن با نیروی انسانی خللی به مفهوم اثر وارد می شد؟

سعی ما این بود که در ایجاد یک نسبت با مفهوم تاریخ برخورد یا زاویه ی دید دوگانه داشته باشیم؛ در نتیجه فکر کردیم که وجود عروسک می تواند این مفهوم دوگانه را ایجاد کند و در رسیدن به این مفهوم در فرم اثر ما را کمک می کند. از حضور پارودی هم به عنوان یک سبک استفاده نکردیم بلکه سعی کردیم پارودی و عروسک را طوری استفاده کنیم که در ایجاد آن مفهوم دوگانه به واسطه سر عروسک و بدن اجراگر و اساسا ایجاد سوال ما را یاری رساند.

در گذشته هم این موضوع و این سبک را کارکرده اید؟

خیر. من تا کنون به عنوان دانشجوی تئاتردراین حوزه، که اتفاقا حوزه مورد علاقه ام هم بود مطالعاتی انجام داده بودم و کارهای متفاوتی به عنوان مخاطب در این سبک دیده ام ؛ اما این کار اولین تجربه ی اجرایی من بود.

به نظر شما با توجه به موضوع کار و تلفیق آن با تاریخ، آیا می توان این کار را به عنوان یک سبک پیشرو در حوزه نمایش عروسکی دانست؟

از نظر من حوزه نمایش عروسک را نباید از دامنه و ساحت اجرا تفکیک کرد واین دو به هم متصل اند؛ بنابراین در اولین قدم باید پذیرفت که وجود و حضور عروسک بخشی از ساحت اجراست. چرا که هرآنچه اجراگر روی صحنه به آن جان بخشی کند تحت عنوان مفهوم پاپت میتواند حاضر شود و این بخشی از دامنه ی گسترده ی اجراست که هر چیزی از هر جهانی می تواند در آن حضور داشته باشد. سعی ما خلق یک اثر متفاوت بود اما اینکه بتواند پیشرو باشد یا امکان گفت وگو را فراهم کند؛ کاملا بستگی به نظر مخاطب دارد .

اگر خودتان بخواهید رجوع کنید به کارهای گذشته و این مسیری که تا اینجا طی کرده اید را مرور کنید آن را به چه شکل می بینید؟

اصلی ترین دغدغه من نوشتن بوده و احساس می کردم اولین قدم از جهان اجرا از نوشتن شروع می شود. همه چیز را در نسبت با نوشتن و متن اجرا می بینم. در واقع مفهوم و چیزی که من را درگیر می کند و به من امکان تجسم کردن و سرشار شدن از حضور ادبیات را به من می دهد. همین حضور ادبیات می تواند فرم های متعدد اجرایی را به من پیشنهاد کند. تلاش من بیش از هر چیزدر وهله ی اول نوشتن است و به دنبال آن به واسطه ی متن و کلمه و به واسطه ی خوانش کلمه ها و متون اجرایی سعی بر این دارم دست به تولید و خلق اثر بزنم. دراقع نگرش اصلی من به تولید نسبت نوشتن و تجسم به نوشته ای ست که ادبیات در آن حضوری پررنگ دارد؛ و تئاتر می تواند مثل یک پیکرتراش حضور پیدا کند و فیگور بصری نوشته را روی صحنه حاضر کند.

کار شما تا چه اندازه با دغدغه های روز جامعه مطابقت دارد؟

در این کار ما مشخصا ارجاعاتی به تاریخ ایران داریم. به لحاظ جغرافیایی به شهر کرمان و سلسله قاجار وصل هستیم و احضار تاریخ در زمان ها برای ما یک مسئله بوده. سعی کردیم خلل و شکافی که در جامعه امروز میبینیم در را در تاریخ جست و جو کنیم. از طریق رجوع به تاریخ و آنچه برما گذشته سعی کردیم این نسبت را ایجاد کنیم .

در پایان به عنوان یک هنرمند و فعال در عرصه تئاتر بزرگترین دغدغه و چالش کار کردن برای خودتان و هم نسلی های تان را چه می دانید؟

اولین دغدغه من مثل تمام کسانی که در این حوزه فعالیت می کنند دغدغه مالی وعدم وجود مکان یا شخصی برای کمک به تولید است. رویکرد متفاوت جشنواره بیستم همین بود که سعی کرد به کارهای جوان تر و نوپا بها دهد که به نظرم رویکرد بسیار خوب و قابل ستایشی بود. دومین چالش و دغدغه که به خصوص در حوزه نمایش عروسکی وجود دارد، ارتباط کم و عدم حضور هنرمندانی است که در عرصه بین المللی فعالیت می کنند. به همین دلیل ارتباطات و تبادل اطلاعات به سختی اتفاق می افتد. در نهایت لازم می دانم از اعضای گروهم تشکر ویژه کنم؛ چراکه بنای این کار یک مشارکت گروهی بود و بدون کمک آنها این اتفاق ممکن نبود. پیشاپیش از خوانندگان محترم این مطلب دعوت می کنم که در صورت راهیابی اثر به اجرای عمومی، به تماشای این اجرا بنشینند.