مصائب پیش می‌آیند تا عشق تان را محک بزنند
این روزها نمایش «دویل» به نویسندگی جعفر غلام‌پور و طراحی و کارگردانی حمید رحیمی در عمارت نوفل‌لوشاتو روی صحنه است.
رومینا ایران‌پناه
این روزها نمایش «دویل» به نویسندگی جعفر غلام‌پور و طراحی و کارگردانی حمید رحیمی در عمارت نوفل‌لوشاتو روی صحنه است. مکان «دِویل» یک شهر خیالی است و زمانش دوران قرون وسطی. این نمایش مسائل جامعه‌ای را روایت می‌کند که به خاطر جهل و خرافاتی که در ذهن مردمانش ریشه کرده، درگیر هرج و مرج شده است. موسیقی در این نمایش کارکرد دراماتیک دارد و علاوه‌بر بار دراماتیک متن، در شخصیت‌پردازی هم موثر است. امیر صدیقیان؛ طراح صدا و آهنگساز این نمایش است که از استعدادهای جوان محسوب می‌شود و با سی‌ودوسال سن، حدود شانزده سال است که موسیقی کار می‌کند و حوزه تخصصی‌ای موسیقی دراماتیک است. به بهانه اجرای این نمایش با این هنرمند گفتگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
شما به‌طور تخصصی در حوزه موسیقی تئاتر فعالیت دارید که کار دشواری است خصوصاً وقتی موسیقی نمایش زنده باشد. چه شد که به‌جای فعالیت در حوزه موسیقی و امکان اجرای کنسرت، به این گروه‌های تئاتر پیوستید؟
با دیدن دو نمایش جذب یا شاید بهتر باشد بگویم شیفته تئاتر و پیوند بین تئاتر با موسیقى شدم. یکی نمایشی بود به نویسندگی و کارگردانی کیومرث مرادی که پدرم علی صدیقیان موسیقی نمایش را بر عهده داشت و دیگری هم نمایشی به نویسندگی و کارگردانی خیرالله تقیانى‌پور. یادم است از لحظه‌ای که ورود دادند و تماشاگران می‌آمدند داخل سالن تا لحظه‌ای که نمایش تمام شد و همه بیرون می‌رفتند، در اوج لذت بودم و کیف می‌کردم.
خودتان کی اولین بار موسیقی تئاتر را تجربه کردید؟
اولین تجربه خودم «تعبیر یک رویا» بود، به نویسندگی و کارگردانی خیرالله تقیانى پور که تک اجرا رفتیم، آن زمان بیست‌ساله بودم و آن‌چنان سن بالایی نداشتم و در اجرای جشنواره‌ای نمایش نواختم در گروه اجرایی اجرای عمومی نبودم. بعد از آن در نمایش «مقتل» محمودرضا رحیمی ساز زدم که این نمایش اجرای عمومی‌اش را در سالن اصلی تئاتر شهر تجربه کرد.
نمایش «دویل» را می‌توان موسیقی‌محور محسوب کرد. وجه موسیقایی نمایش به چه صورت شکل گرفت؟
چکیده هر چه بلد بودم را به کار بستم و از هرآنچه فکر می‌کردم، می‌توانم با توجه به ابزارهایی که دارم تبدیل به صوتش کنم استفاده کردم که حاصلش شد همین چیزی که ارائه دادیم. درواقع کار من هم طراحی صدا بود هم استفاده از سینتى‌سایزر برای صداسازی، هم ساز لایو، هم استفاده از افکت‌هایی که با دهان و گلو ایجاد می‌کردم.
موسیقی نمایش کاملاً برای این اثر طراحی شده است، پروسه تولید موسیقی به چه شکلی بود؟ آیا قبل از آغاز تمرین‌ها و با خواندن نمایشنامه به این طراحی رسیدید یا طی تمرینات موسیقی ساخته و پرداخته شد؟
خب من حمید رحیمی را از قدیم که می‌شناختم و فکر می‌کنم پنجاه درصد کار را در ذهن داشتم و می‌دانستم که قرار است موسیقی چه چیزی بشود. اما با این وجود ابتدا نمایشنامه را خواندم و بعد در چند جلسه تمرین شرکت کردم. بعد از این بود که شروع کردم به طراحی صدا با سینتی‌سایزر و صدایی را که فکر می‌کردم می‌تواند به فضا کار نزدیک باشد، ساختم. بخشی از ایده‌ها هم طی پروسه تمرین پردازش می‌شدند. واقعا ساختن صدا دنیای جذابی دارد.
یعنی خود شما پابه‌پای بازیگران و سایر عوامل در تمرین‌ها حاضر می‌شدید؟
دقیقا همین‌طور است و پابه‌پای بازیگران تمرین هم می‌کردم. چون بخش عمده‌ای از اثر تحت‌تاثیر موسیقی است و اصلاً بر مبنای موسیقی پیش می‌رود.
در بخشی از نمایش شاهد هستیم که همه‌چیز به‌مدت چند دقیقه کاملا متوقف می‌شود و به سکون می‌رسد اما شما به‌عنوان نوازنده مشغول نواختن هستید. این ایده و اجرا از کجا شکل گرفت؟
در پروسه تمرین‌ها من از دو طرف کار را می‌دیدم. گاهی جلوی بچه‌ها می‌نشستم و کامل اجرا را می‌دیدم و گاهی پشت‌سرشان می‌نشستم و دوباره کار را کامل نگاه می‌کردم. سر یکی از جلسات، وقتی در پروسه تمرین‌ها به بخشی که اشاره کردید رسیدیم، حمید رحیمی به من گفت که می‌خواهد در این بخش همه چیز کاملا متوقف شود و خودم تنها روی صحنه اجرا کنم. من از این ایده بسیار استقبال کردم چون تجربه بسیار جذاب و جدیدی بود و البته که چالش‌هایی هم داشت.
شما در چند تجربه تئاتر روی صحنه به‌طور زنده موسیقی اجرا کردید. برخی از آثار هم از موسیقی به‌شیوه پلی‌بک استفاده می‌کنند. فارغ از ساده یا دشوار بودن موسیقی در اجرای تئاتر، خودتان کدام را ترجیح می‌دهید و به نظر شما، حضور مستقیم موزیسین‌ها روی صحنه نمایش برای مخاطب جذابیت دارد یا نه؟
البته ژانر با ژانر فرق دارد. اما فارغ از ژانر و چه در نمایشی که از موسیقی ایرانی استفاده می‌کند، چه نمایشی بر اساس موسیقی جز ساخته می‌شود، همیشه دیدن ساز برای مخاطب جذاب است. اینکه موسیقی زنده باشد یا پلی‌بک به کارگردانی مربوط می‌شود اما طبیعتا این حضور باید با کار هم‌راستا باشد و در عین حال که موزیسین مقابل چشمان مخاطب است، موسیقی و موزیسین به چشم نیاید. اینکه در چشم مخاطب اجرا و موسیقی دو چیز کاملا جدا از هم به چشم بیایند، به کار لطمه می‌زند.
شما هم طراح صدای نمایش هستید و هم آهنگساز. کمی درباره این دو وجه توضیح دهید.
از نظر من آهنگسازی و طراحی صدا جزایری جدا از هم نیستند. به نظرم خیلی بهتر است که هر دو کار را یک نفر انجام بدهد. با این کار فضای هارمونیک‌تری ساخته می‌شود. البته تصورها درباره طراحی صدا هم درست نیست. طراحی صدا چیزی فراتر از دانلود و پخش صدای در و پنچره، باد و خنده‌ست. به نظر من آهنگسازی یعنی ترکیب صدا. من تخصصم سینتی‌سایزر است، درنتیجه هر صدایی را که اجرا لازم دارد، با این ساز می‌سازم و به موسیقی تبدیلش می‌کنم. صوت و صدا پیش‌نیاز موسیقی هستند.
در ایران چندان طراحی صدا و موسیقی برای تئاتر را جدی نمی‌گیرند و همان‌طور که اشاره کردید، گاهی کارگردان به انتخاب موسیقی می‌گوید آهنگسازی. در مسیری که انتخاب کرده‌اید، چه چالش‌هایی داشتید؟
هر کاری که انسان دوست داشته باشد انجام دهد؛ دائم با چالش مواجه می‌شود و باید تسلیم نشد. هزار اتفاق و هزار موقعیت در زندگی‌ات پیش می‌آید و هدفشان فقط این است که اطمینان بیابند براى چیزى که مى‌خواهی می‌جنگی یا نه؟ هزاران بار پیشنهادهایی به شما می‌شود که در صورت قبولشان باید از سبکی برای خودت در نظر گرفتی، دل بکنی. هزاران اتفاق برایت می‌افتد که خسته‌ات می‌کنند. اگر واقعا عاشقانه تخصصت را دوست داشته باشی و دنبالش کنی، می‌توانی کاری کنی که بقیه هم قبولت کنند.
پس با وجود تمام این سختی‌ها اگر برگردید عقب و حق انتخاب داشته باشید، باز هم همین مسیر را انتخاب می‌کنید؟
بله من از موسیقی دراماتیک، موسیقی تئاتر و فیلم لذت می‌برم.