سرنوشت مسکن های حمایتی؛ از مهر تا نهضت ملی

در فاصله سال‌های ۸۴ تا ۹۲ در دولت‌های نهم و دهم یکی از بزرگ‌ترین نهضت‌های مسکن سازی در کشور تحت عنوان مسکن مهر شکل گرفت که شاید در طول تاریخ حکومت داری در ایران بکم سابقه و یا بی‌سابقه بود. در این دوره بیشترین حمایت دولتی در بازار مسکن اتفاق افتاد که نتیجه آن ساخت حدود ۲ میلیون و 300 هزار واحد مسکونی در کشور بوده است. فارغ از مشکلات متعددی که در مسیر اجرای این کلان پروژه ملی وجود داشت، بدون شک تاثیر قابل توجه این طرح در بازار مسکن ایران تا سال‌ها به یادگار باقی خواهد ماند. البته باید شرایط اقتصادی کشور در دولت‌های نهم و دهم را مدنظر قرار داد که در آن دوره اوج درآمد های نفتی در کشور بود. در دولت‌های یازدهم تا چهاردهم طرح‌های متعددی برای ادامه پروژه های مسکن حمایتی از طرف دولتمردان دولت های گذشته نیز طرح های مختلف حمایتی، نظیر وام ودیعه مسکن مستاجران، مسکن ملی، مسکن حمایتی مسکن روستایی، با هدف کمک به افراد کم درآمد جامعه، برای خانه دار شدن، ارائه و اجرایی شده بود. اما نتوانست انتظار ایجاد شده ناشی از طرح مسکن مهر در جامعه را پاسخگو باشد. البته اجرای طرح مسکن مهر در دولت نهم و دهم موجب به وجود آمدن تورم وحشتناکی در اقتصاد جامعه شد که تاکنون گریبانگیر اقتصاد کشور می‌باشد، از این رو دولت‌های یازدهم تا چهاردهم علاوه بر اینکه به دلیل تحریم‌های شدید، بخش قابل توجهی از درآمد ارزی خود را از دست دادند با در نظر گرفتن تبعات ایجاد تورم ناشی از تسهیلات قابل توجه بانکی که به سمت بازار مسکن روانه خواهد شد، اقدام به معرفی طرح‌های مختلف برای خانه‌دار کردن اقشار متوسط و ضعیف جامعه کردند. علی رغم تجربیات به دست آمده از مسکن مهر با توجه به شرایط فعلی کشور که تورم بالای ۴۰ درصد را تجربه می‌کند، تسهیلات اعطایی برای نهضت ملی مسکن نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای متقاضیان مسکن باشد به عنوان مثال تسهیلاتی که در دولت نهم به متقاضیان مسکن مهر پرداخت حدود ۲۰ میلیون تومان بود می شد که در آن زمان متوسط هزینه ساخت یک متر مربع مسکن مهر حدود ۴۰۰ هزار تومان برآورد می‌شد و تسهیلات پرداختی حدود ۷۰ درصد از هزینه بنا را پوشش می‌داد اما در حال حاضر متوسط تسهیلات پرداختی برای مسکن ملی ۵۵۰ میلیون تومان می‌باشد؛ در حالی که متوسط هزینه ساخت هر یک متر مربع بنا حدود ۱۵ میلیون تومان برآورد می‌شود که کمتر از ۵۰ درصد از هزینه ساخت بنا را پوشش می‌دهد. از طرف دیگر درصد سود تسهیلات فعلی و مبلغ اقساط آن با توجه به حداقل دستمزد برای بسیاری از متقاضیان قابل پرداخت نیست؛ از این رو بخش قابل توجهی از متقاضیان این تسهیلات تمایلی برای دریافت آن ندارند. همچنین علیرغم پیش بینی اعتبار 3 همتی برای اتمام واحد های در حال ساخت، تسهیلات اعطایی بانک ها به حدود 100 میلیارد تومان رسیده که علناً عدم تمایل سیستم بانکی به پرداخت تسهیلات در این پروژه را نشان می دهد.
با برسی گذرا شرایط فعلی اقتصادی و مالی و میزان درصد پیشرفت پروژه های مسکن ملی و ادامه روند تورم بعید به نظر می رسد نتایج قابل تحقق، قرابتی با اهداف اولیه این نهضت داشته باشد.