تکرار اشتباهات گذشته

روز یک شنبه (۲۱ بهمن ۱۴۰۳) اعلام شد با مصوبه هیأت وزیران، دولت یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برای پرداخت کالا برگ برداشت خواهد کرد و این یک میلیارد دلار صرف پرداخت کالا برگ ۵۰۰ هزار تومانی به ۳ دهک کم‌ درآمد و کالا برگ ۳۵۰ هزار تومانی به ۴ دهک متوسط خواهد شد.

تاریخچه ناخونک دولت ها به ذخیره صندوق توسعه ملی

دولت ها در ایران، دهه هاست که در مواقع بحران یا افزایش مشکلات یا حتی “روزهای خوب”، از منابع سرمایه ای کشور پول برداشته و به امور جاری اختصاص داده اند. به جز 8 سال جنگ که لازمه آن جیره بندی کالاهای اساسی بود، در “سال های خوش” ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۹ دولت احمدی نژاد ماهی یک میلیارد و 300 میلیون دلار به مردم یارانه نقدی داد و در سال های ریاست جمهوری روحانی و مرحوم رئیسی، این روند در ابعاد کوچک تر ادامه یافت و امروز که مردم در اوج مشکلات اقتصادی در 3 دهه اخیر هستند، یک بار دیگر دولت رقمی معادل یک میلیارد دلار برای چنین کاری اختصاص داده است. 7دهک اقتصادی به طور جدی به این کمک احتیاج دارند؛ اما آیا در میان مدت این کمک فایده ای نیز دارد؟

خبر خوب یا بد

در نگاه اول این خبر”خوب” و مثبت به نظر می رسد؛ اما احتمالاً کمتر اقتصاد خوانده ای این روش را تأیید می کند.
با توجه به دلار 90 هزار تومانی روند کار به این شکل است که دولت این پول را به بانک مرکزی داده و معادل آن ریال دریافت می کند. آن گاه با تقسیم این عدد بزرگ بین حدود 70 میلیون ایرانی سبب بهبود اندک اوضاع آن ها برای مثلاً دو هفته می شود. اتفاق بد این است که چون معادل این میزان پول کالای بیش تری تولید نشده، احتمالاً این رقم سبب افزایش یک یا دو درصدی تورم می شود. بنابراین مردم مدتی بعد مجبورند معادل همین رقم را برای خریدهای روزانه خود بپردازند.

حرکت پوپولیستی پر درد سر

بی تردید این کمک حرکتی پوپولیستی است که به رغم ظاهر جذاب، منفعت چندانی برای مردم ندارد.
اما بخش مضرتر قضیه جای دیگری است. این رقم از صندوق توسعه ملی برداشت شده و برای مصارف جاری هزینه می شود، حال آن که این صندوق قرار است صندوقی بین نسلی باشد. البته چندی پیش هم دکتر پزشکیان با موافقت مقام معظم رهبری از این صندوق برای چند طرح برداشت انجام داد و استدلال خانم “مژگان خانلو” سخنگوی ستاد بودجه 1404 این بود: «وقتی هزینه‌ها در حداقل دیده شده است و ناچار به پرداخت هستید، اگر منابع وصول نشود یا بیش‌ برآوردی انجام شود، دچار کسری بودجه خواهیم شد. خانم خانلو خاطرنشان ساخته بود: «در لایحه سال آینده نیز با کسری مشخصی مواجه شدیم و می‌توانستیم بودجه را تراز نشان دهیم و سپس در وسط سال با اجازه مقام معظم رهبری از منابع صندوق توسعه ملی استفاده کنیم، برای جلوگیری از این موضوع که در سال جاری نیز رخ داد، با کسب مجوز لازم 10 میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی وارد لایحه بودجه 1404 شد».
البته یک تفاوت بین این دو نوع برداشت است. برداشت 10 میلیارد دلاری برای انواع هزینه های متداول و حتی سرمایه گذاری است؛ اما برداشت یک میلیارد دلاری صرفاً برای پرداخت به مردم است، آن هم هم به ساده ترین شکل ممکن.

با یک میلیارد دلار چه می توان کرد؟

یک میلیارد دلار رقم کمی نیست. می توان با این رقم 10هزار اتوبوس برقی مدرن تک کابین برای 5 کلان شهر آلوده کشور گرفت و یا آن که 100هزار خودروی برقی برای بهبود ساماندهی تاکسیرانی ها اختصاص داد و یا جاده های خطرناک را بهسازی کرد و یا میلیون ها پنل خورشیدی وارد و بخشی از ناترازی های برق و آلودگی ها را برطرف کرد. ممکن است در ابتدا به نظر برسد که این اتفاقات برای مردم “نان” نمی شود؛ اما باید اذعان کرد که پرداخت 700 هزار تومان برای یک خانواده دو نفره یا 2 ‌میلیون تومان برای یک خانواده فقیر چهار نفره آن هم برای یک بار نیز “نان” نمی شود. مشکلات کشور دو دهه است که در حال تلمبار شدن است و متأسفانه همواره دولت ها به جای حل یا کاهش مشکلات ریشه ای به دنبال مسکن های زود گذر بوده اند.
آیا روزی این روندها تغییر خواهد کرد؟