بحرانی به نام خودروی وطنی

صنعت خودروسازی ایران با چالش‌های متعددی از جمله ضعف تکنولوژی، نبود سرمایه‌گذاری مناسب، وابستگی به تصمیمات سیاسی و ناکارآمدی مدیریتی مواجه است. در حالی که بسیاری از کشورهای جهان با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و ارتباطات بین‌المللی، در حال توسعه و پیشرفت در این حوزه هستند، ایران همچنان با مشکلاتی نظیر کندی در تولید، کیفیت پایین محصولات و عدم رقابت‌پذیری دست‌وپنجه نرم می‌کند.
محمود ناهید، کارشناس صنعت در این مصاحبه به ریشه‌های این معضلات پرداخته و با بررسی تجربه‌های جهانی، پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت صنعت خودرو در ایران ارائه می‌دهد.
او معتقد است که تولید خودروی سواری در ایران فاقد مزیت نسبی بوده و لازم است تمرکز بیشتری بر توسعه و تقویت بخش‌هایی نظیر خودروهای سنگین و کشاورزی صورت گیرد تا این صنعت بتواند به جایگاه واقعی خود در اقتصاد کشور دست یابد.

* به نظر شما مهم‌ترین چالش صنعت خودروسازی ایران چیست؟

مشکل اصلی این است که صنعت خودروسازی در ایران از مزیت نسبی برخوردار نیست. تولید خودروی سواری نیاز به سرمایه‌گذاری عظیم، تکنولوژی پیشرفته، و ارتباط مؤثر با بازارهای جهانی دارد؛ درحالی‌که ما در هیچ ‌یک از این حوزه‌ها شرایط مناسبی نداریم. کشورهای پیشرو در خودروسازی، هر سال مدل‌های جدیدی با فناوری‌های به‌روز ارائه می‌دهند، اما در ایران تغییرات بسیار کند و زمان‌بر است.

* چرا خودروسازان ایرانی توانایی رقابت با شرکت‌های بین‌المللی را ندارند؟

در بسیاری از کشورهای خودروساز، شرکت‌ها از زیرساخت‌های پیشرفته بهره می‌برند، با شرکت‌های بزرگ بین‌المللی مشارکت دارند و فرآیندهای تولید خود را به‌سرعت به‌روزرسانی می‌کنند. اما در ایران، حتی کوچک‌ترین تغییرات در طراحی یک خودرو ممکن است بیش از یک دهه طول بکشد. برای مثال، تغییر در طراحی چراغ عقب یک مدل خودرو ممکن است ۱۰ تا ۱۱ سال زمان ببرد، درحالی‌که خودروسازان خارجی در همین مدت ده‌ها مدل جدید معرفی می‌کنند.

* وضعیت قطعه‌سازی و تامین قطعات در ایران چگونه است؟

شرکت‌های بزرگ خودروسازی دنیا علاوه بر تولید خودرو، در بخش قطعه‌سازی و تحقیق و توسعه نیز سرمایه‌گذاری می‌کنند. درحالی‌که در ایران، قطعه‌سازان به دلیل نبود سرمایه‌گذاری مناسب و تکنولوژی‌های پیشرفته، قادر به تولید قطعات با کیفیت جهانی نیستند. این وابستگی باعث می‌شود که حتی اگر تحریم‌ها برداشته شود، همچنان مشکل تامین قطعات و فناوری وجود داشته باشد.

* آیا سیاست‌گذاری‌های کلان نیز در مشکلات این صنعت نقش دارد؟

بله، صنعت خودروسازی در ایران به‌شدت سیاسی شده است. بسیاری از مدیران این صنعت تخصص کافی ندارند و انتصابات بر اساس روابط سیاسی صورت می‌گیرد. در چنین شرایطی، تصمیمات مدیریتی نه بر اساس منافع صنعت، بلکه با اهدافی غیرمرتبط اتخاذ می‌شود که در نهایت به ناکارآمدی کل سیستم منجر شده است.

* به نظر شما چه راهکارهایی برای بهبود وضعیت خودروسازی ایران وجود دارد؟

بهترین راهکار این است که تمرکز از تولید خودروی سواری به بخش‌هایی که ایران در آن مزیت نسبی دارد، مانند تولید خودروهای سنگین و ماشین‌آلات کشاورزی، معطوف شود. همچنین، باید فضا برای ورود خودروسازان خارجی باز شود و سیاست‌گذاری‌ها بر مبنای رقابت‌پذیری و کیفیت باشد. حذف رانت و فساد از این صنعت و انتخاب مدیران متخصص نیز گام‌های مهمی در مسیر اصلاح این وضعیت خواهد بود.

* در نهایت، آینده صنعت خودروسازی ایران را چگونه می‌بینید؟

اگر تغییرات اساسی در سیاست‌گذاری و مدیریت این صنعت ایجاد نشود، وضعیت از این هم بدتر خواهد شد. اما اگر اصلاحاتی نظیر کاهش انحصار، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و به‌روزرسانی فناوری‌ها صورت بگیرد، می‌توان به آینده این صنعت امیدوار بود.