سینمای تهران در نوروز ۱۴۰۴؛ از جشنواره تا گیشه

سرویس فرهنگ و هنر نوآوران| نوروز ۱۴۰۴ فصل خاصی در تقویم سینمای ایران به‌شمار می‌آید؛ فصلی که همواره با تنوع ژانری، حضور چهره‌های مطرح و تجربه‌های نوین سینمایی همراه است. در این دوره، سینماهای تهران میزبان آثار متعددی از ژانرهای متفاوت – از کمدی و درام گرفته تا انیمیشن و داستان‌های تاریخی – بوده‌اند. این تنوع نشان‌دهنده تلاشی است برای پاسخگویی به سلایق مختلف مخاطبان، از خانواده‌های علاقه‌مند به تفریح و سرگرمی تا علاقه‌مندان به داستان‌های عمیق و معنوی.

* موسی کلیم‌الله

یکی از آثار توجه‌برانگیز این فصل، فیلم «موسی کلیم‌الله» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیاست.
محتوا و روایت داستان: این فیلم با تکیه بر روایتی تاریخی و مذهبی، به بررسی زندگی حضرت موسی (ع) در دوران کودکی می‌پردازد. کارگردان با به کارگیری روایات سنتی و تفاسیر عرفانی، سعی در ارائه تصویری متفاوت از تولد و سپرده شدن حضرت موسی به رود نیل داشته است. از یک سو، استفاده از المان‌های بصری جذاب و صحنه‌های طبیعی به خلق فضایی اسرارآمیز کمک می‌کند؛ از سوی دیگر، پرداختن به جنبه‌های انسانی داستان و تأکید بر تربیت و پرورش اخلاقی، مخاطب را به تأمل در مفاهیم اخلاقی و دینی وا می‌دارد.
بازیگری و کارگردانی: ابراهیم حاتمی‌کیا به عنوان یکی از چهره‌های برجسته سینمای ایران، بار دیگر با انتخاب بازیگرانی همچون مریم زارعی و فرهاد آییش، سعی در ایجاد ترکیبی از بازیگران با تجربه و چهره‌های نو داشت. این ترکیب به نوبه خود باعث شده تا ارتباط بین نسل‌ها در داستان به شیوه‌ای ملموس به تصویر کشیده شود. سبک کارگردانی حاتمی‌کیا با استفاده از تکنیک‌های سینمایی مدرن و به‌کارگیری موسیقی متن روح‌بخش، توانسته است بیننده را هم از نظر بصری و هم احساسی درگیر داستان نماید.
پیام و نقد فرهنگی: از دیدگاه محتوایی، فیلم «موسی کلیم‌الله» نه تنها داستان تاریخی را روایت می‌کند، بلکه به مفاهیم تربیتی، اخلاقی و فرهنگی نیز اشاره دارد. در این اثر، ارزش‌هایی همچون پایداری، امید و مقاومت در برابر سختی‌ها به شیوه‌ای نمادین به مخاطب القا می‌شود. این رویکرد باعث شده تا فیلم برای خانواده‌ها و مخاطبانی که به دنبال معنا در سینما هستند، جذاب باشد.

* دایناسور

یکی از آثار کمدی این فصل، «دایناسور» به کارگردانی مسعود اطیابی است.
داستان و روایت: این فیلم داستان دو دوست را روایت می‌کند که در پی کسب ثروت به شیوه‌هایی غیرمتعارف دست به اقدام می‌زنند. طنز و شوخی‌های فیلم از عناصر اصلی آن محسوب می‌شود و با روایت‌های غیرمستقیم از وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه، نقدهایی طنزآمیز از شرایط معاصر ارائه می‌دهد.
ویژگی‌های هنری و بازیگری: مسعود اطیابی با سابقه موفق در ژانر کمدی، از بازیگرانی چون پژمان جمشیدی و امیر جعفری بهره برده است. این بازیگران با به‌کارگیری سبک‌های منحصر به فرد خود، توانسته‌اند لحظاتی خنده‌دار و در عین حال برانگیزاننده ایجاد کنند. با این حال، اگرچه تلاش در ایجاد فضاهای کمدی موفقیت‌هایی داشته، برخی منتقدان به کمبود عمق در پرداختن به مسائل اجتماعی اشاره داشته‌اند.
بازتاب مخاطب و نقدهای اولیه: با وجود استقبال نسبی از بخش طنز و فضای سرگرم‌کننده فیلم، فروش بلیت‌های «دایناسور» نشان‌دهنده نقدهایی نسبت به ضعف در پرداختن به داستان و ساختار فیلم بوده است. مخاطبان انتظار داشتند تا علاوه بر خنده، پیام‌های اجتماعی قوی‌تری نیز در داستان به چشم بخورد.

* عینک قرمز

این اثر از کارگردانی حسین مهکام نیز در همین فصل به نمایش درآمد.
محتوا و فضای فیلم: “عینک قرمز” تلاشی در ارائه کمدی نوآورانه در بستر داستان‌های اجتماعی است. فیلم در مورد مردی است که با داشتن یک بلیت بخت‌آزمایی، وارد دنیایی پر از تغییرات و تضادهای اجتماعی می‌شود. داستان فیلم به شکلی نمادین به موضوعاتی همچون عدالت اجتماعی، نقد مصرف‌گرایی و تضادهای طبقاتی اشاره دارد.
عملکرد در گیشه: با وجود ایده جذاب و بازی بازیگران مطرح مانند حامد بهداد و الناز حبیبی، فروش بلیت‌های این فیلم در روزهای ابتدایی اکران به اندازه انتظار نبوده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که عملکرد گیشه این اثر در هفته اول نسبت به سایر آثار ضعیف‌تر بوده و منتقدان به ناهماهنگی‌های داستانی و برخی ضعف‌های ساختاری آن اشاره کرده‌اند.
از نظر ساختاری، فیلم در برخی صحنه‌ها از لحاظ روایت و انتقال پیام دچار مشکل شده است؛ این امر می‌تواند دلیل نارضایتی برخی از مخاطبان باشد. به علاوه، عدم هماهنگی بین فضای کمدی و پیام‌های اجتماعی فیلم، تجربه سینمایی یکپارچه‌ای را از مخاطب نداشته است.

* رها

“رها” به کارگردانی حسام فرهمند، یکی از آثار درام اجتماعی و خانوادگی است که به مشکلات اقتصادی و اخلاقی در زندگی یک خانواده می‌پردازد.
داستان و پیام اجتماعی: داستان این فیلم حول محور چالش‌های یک پدر برای تأمین نیازهای خانواده در شرایط اقتصادی سخت می‌چرخد. در کنار نقدهای اجتماعی درباره وضعیت اقتصادی، فیلم به بررسی روابط خانوادگی، ارزش‌های انسانی و دغدغه‌های نسل‌های مختلف نیز می‌پردازد. این روایت چند بعدی به بیننده کمک می‌کند تا از زوایای مختلف به مشکلات جامعه بنگرد.
بازیگری و اجرا: شهاب حسینی و غزل شاکری در نقش‌های اصلی، توانستند با به کارگیری ظرافت‌های بازیگری، احساسات واقعی شخصیت‌های داستان را به تصویر بکشند. بازیگران فرعی مانند ضحا اسماعیلی و آرمان میرزایی نیز با اجرای خود به غنای داستان افزوده‌اند. به علاوه، استفاده از مکان‌های واقعی و طراحی صحنه‌های ملموس، حس واقع‌گرایی را در فیلم افزایش داده است.
نقد و بازتاب: در جشنواره‌های فیلم فجر، «رها» مورد تحسین منتقدان قرار گرفت و از برخی منتقدان به عنوان نمونه‌ای از سینمای معاصر که مسائل اجتماعی را به شیوه‌ای انسانی و احساسی به تصویر می‌کشد، یاد شد. از سوی دیگر، برخی نگاهی انتقادی به روایت داستان و روند کند فیلم داشتند که در نهایت باعث شد واکنش مخاطبان نسبت به عملکرد فیلم متغیر باشد.

* پیشمرگ

این فیلم که به موضوعات تاریخی و ملی می‌پردازد، داستان زندگی شهید سعید قهاری‌سعید را روایت می‌کند.
موضوع و ساختار داستان: “پیشمرگ” با محوریت وقایع دوران جنگ و تلاش برای سازگاری با زندگی پس از جنگ، فضایی حماسی و در عین حال انسانی ایجاد می‌کند. داستان این اثر با به تصویر کشیدن زندگی و دردهای یک قهرمان ملی، مخاطب را به عمق تجارب تاریخی و احساسی برده است. این نوع روایت، ضمن احترام به قربانیان جنگ، به عنوان یک یادآوری از ارزش‌های میهن‌پرستی عمل می‌کند.
بازیگری و پیام ملی: استفاده از بازیگران با سابقه در این ژانر، به همراه کارگردانی حساس، توانست داستانی تأثیرگذار و پر از احساس ایجاد کند. به واسطه دریافت سیمرغ بهترین فیلم از نگاه مردمی در جشنواره‌های معتبر، «پیشمرگ» نه تنها به عنوان یک اثر سینمایی بلکه به عنوان یک سند تاریخی و ملی مورد توجه قرار گرفته است.
بررسی واکنش مخاطبان: با وجود موضوع حساس و سنگین فیلم، «پیشمرگ» توانسته است تعادلی بین روایت تاریخی و نمایش لحظات انسانی ایجاد کند. این امر باعث شده تا فیلم هم از سوی منتقدان و هم از سوی مخاطبان، با استقبال نسبتاً خوبی مواجه شود. البته برخی انتقادها نیز به سرعت روایت داستان و استفاده از صحنه‌های اکشن بیش از حد اشاره داشته‌اند.
در بررسی دقیق‌تر آثار اکران نوروز ۱۴۰۴، مشاهده می‌شود که یکی از نقاط مشترک در میان این فیلم‌ها، توجه به جزئیات بصری و استفاده از تکنیک‌های تدوینی نوین است. برخی از کارگردانان با به‌کارگیری رنگ‌های زنده، نورپردازی خلاقانه و استفاده از موسیقی متن متناسب با فضای داستان، توانسته‌اند تجربه‌ای متفاوت را برای مخاطبان به ارمغان آورند. از سوی دیگر، برخی فیلم‌ها در پرداختن به داستان و روایت زمان‌های مختلف دچار کندی شده‌اند که نقدهای منفی را به دنبال داشته است.

*بازیگری و نقش‌آفرینی

بازیگران نقش‌آفرین هر فیلم، از ابعاد مهم موفقیت اثر به‌شمار می‌آیند. در آثار تاریخی مانند «موسی کلیم‌الله» و «پیشمرگ»، انتخاب بازیگرانی با تجربه و توانمند از نظر نمایشی، به عمق بخشیدن به داستان کمک شایانی کرده است. در مقابل، در فیلم‌های کمدی مانند «دایناسور» و «عینک قرمز»، هرچند بازیگران محبوبی حضور داشته‌اند، اما در برخی مواقع عدم هماهنگی میان فضای طنز و موضوعات مطرح شده، باعث شده تا از یکپارچگی روایت کاسته شود.

*نقد اجتماعی و پیام‌های فرهنگی

یکی از ویژگی‌های برجسته فصل نوروز ۱۴۰۴، پرداختن به مسائل اجتماعی و فرهنگی از طریق روایت‌های سینمایی است. فیلم‌هایی مانند «رها» و «پیشمرگ» علاوه بر ارائه داستان‌های جذاب، سعی در انتقال پیام‌های اخلاقی، اجتماعی و حتی سیاسی داشته‌اند. این موضوع در مواردی موجب شده تا نقدهای داغی از سوی برخی منتقدان دریافت کنند؛ به ویژه زمانی که پیام‌های اجتماعی به صورت نمادین و غیرمستقیم ارائه شوند. اما از سوی دیگر، این روش روایت به مخاطبان اجازه می‌دهد تا با دیدی چندبعدی به مشکلات جامعه نگاه کنند و تجربه‌ای عمیق از احساسات و ارزش‌ها کسب نمایند.

* استقبال در گیشه

واکنش مخاطبان در گیشه نسبت به هر یک از این آثار متفاوت بوده است. فیلم‌هایی که به موضوعات تاریخی و درام پرداختند، نظیر «موسی کلیم‌الله» و «پیشمرگ»، معمولاً با استقبال مناسبی مواجه شدند؛ چرا که این آثار توانستند با به‌کارگیری بازیگران برجسته و داستان‌های تأثیرگذار، ارتباط عاطفی قوی با بیننده برقرار کنند. در مقابل، برخی از کمدی‌های اکران شده همچون «عینک قرمز» و «کوکتل مولوتوف» عملکرد ضعیف‌تری از خود نشان دادند که دلیل آن می‌توان به عدم هماهنگی بین عناصر داستانی و طنزپردازی‌های سطحی نسبت داد.

*تأثیر بر فرهنگ عامه

از سویی دیگر، توجه به مسائل فرهنگی و اجتماعی در این آثار موجب شد تا سینما به عنوان یک رسانه تأثیرگذار بر جامعه، نقشی آموزشی و فرهنگی نیز ایفا کند. فیلم‌هایی که به موضوعات ملی و تاریخی پرداخته‌اند، به نوعی به حفظ حافظه جمعی و انتقال ارزش‌های میهن‌پرستانه کمک نموده‌اند. این روند می‌تواند در بلندمدت باعث افزایش تعامل مخاطبان با مفاهیم فرهنگی و اجتماعی شود.