از قطب تا صحرای سوزان؛ با یک لباس

یکی از دوستان کارشناس هوش مصنوعی لطف کرد و سال گذشته در یک جلسه خصوصی دو ساعته، در باره هوش مصنوعی، کاربرد آن، نحوه تعامل و طرح پرسش از آن، آموزش‌های مفیدی داد. در مقطعی از آموزش، احساس کردم که هوش مصنوعی موجودی ترسناک شده است، گویی که همه حرکات و حتی ذهنیات افراد را تحت نظارت دارد و هیچ چیز پنهانی برای آن وجود ندارد. هنگامی که این نگاه خود را طرح کردم، خیلی ساده آب پاکی را روی دستم ریخت و گفت که هر چیزی که در وسایل الکترونیک دارید و یا حتی ندارید، افشا شده فرض کنید. در باره آنچه که ندارید گفت؛ فراتر از آنچه که در تلفن همراه یا رایانه خود می‌نویسید، سرچ، ارسال، دانلود و یا نگاه می‌کنید، حتی مسیرهای حرکت شما، احساسات شما، نگاه شما، خریدهای شما و جزییاتی که در ذهن شما نمی‌گنجد نیز به زودی بدون اطلاع شما جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل می‌شوند. هوش مصنوعی قادر خواهد شد که پرسش‌هایی را در باره ما پاسخ دهد که در مخیّله ما نمی‌گنجد. شاید چت جی.پی.تی ۵ ما را با قدری از این توانایی‌ها آشنا کند. شاید خیلی سریع‌تر از آنچه که فکر می‌کنیم، همه اطلاعات ما در اختیار هوش مصنوعی قرار گیرد و آن را به صورت خصوصی و محرمانه تجزیه و تحلیل و استفاده کنند و گریزی از آن نخواهد بود. این را برای چه نوشتم؟

اکنون چندین سال و بیش از یک دهه است که کشور را معطل تصویب یا عدم تصویب FATF کرده‌اند. به صورت ساده‌انگارانه‌ای می‌گویند که مبادلات مالی کشور لو می‌رود، لذا نباید عضو FATF شد. حالا این عدم عضویت چه هزینه سنگینی را به کشور تحمیل می‌کند، خدا می‌داند. ولی این عوارض فرع بر موضوع دیگری است. اخیراً یک گروه هکری اطلاعات حساب بانک سپه (بانک نظامی کشور) را هک کرده است و بانک هم متوجه این هک نشده بود یا اگر هم شده بود آن را به روی خود نیاورد و در ابتدا حتی ادعای هک را تکذیب کرد و مهمتر این که ادعا کرده بود سیستم بانک غیرقابل هک است ادعایی که تاکنون کسی انجام نداده است . پس حاضر به پرداخت باج هم نشد، در نتیجه هکرها بخشی از اطلاعات آن را افشا کردند که ضربه بزرگی به بانک و افرادی که اطلاعات آنها منتشر شده است بود، و تا کنون هم توجیهات ابراز شده در باره پول‌های این افراد، هیچ‌کدام از ابهامات را پاسخ نداده است.

این وضعیت را چگونه می‌توان تصویر کرد؟ این مثل آن است که برای ورود به کشور تعداد زیادی مامور در مرز می‌گذاریم و افراد را فقط با گذرنامه و ویزای معتبر و با تحقیقات مفصل از متقاضیان راه می‌دهیم، ولی قدری آن سوتر، مرزها کنترل نمی‌شوند و هر کس می‌تواند به راحتی از آنجا وارد کشور شود هر چقدر خواست بماند!! مشکلی هم برای او نخواهد بود. خیلی خنده‌دار است؛ نه؟ شاید هکرهای بانک سپه دنبال پول، و افرادی غیر حرفه‌ای هستند، از کجا می‌دانید که همه اطلاعات بانکی شما از سوی هکرهای حکومت‌های دیگر رهگیری نشده و به آنها دسترسی پیدا نکرده باشند؟ دولت‌ها که هک سیستم‌های شما را اعلام نمی‌کنند. هک این داده‌ها یک طرف ولی ایجاد اختلال احتمالی در آنها به مراتب بدتر است. نه فقط بانک‌ها، که همه سامانه‌های الکترونیک شما در معرض این هک‌ها قرار دارند و اتفاقاً عوارض آن صد برابر بیش‌تر از عوارض احتمالی عضویت در FATF است.

مسأله این است که نظام سیاسی ایران چندان توجهی به تحولات پیش آمده در جهان ندارد. انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ تحت تأثیر فضای رسانه‌ای گذشته و نظام دو قطبی جهانی و پارادایم انقلابی رخ داده بود. بعدها فرآیندهای جدیدتری بویژه در حوزه اقتصاد بین‌المللی و از همه مهم‌تر نظام ارتباطی و انتقال داده‌ها و پیشرفت‌های ماهواره‌ای و فن‌آوری دیجیتال رخ داد، که فضای کلی دنیا را تغییر داده است و جامعه و مردم ایران نیز تحت تأثیر این تحولات قرار دارند، ولی به نظر می‌رسد که مرغ سیاست ایران همچنان یک پا دارد و حاضر به تغییر گفتمانی (پارادایم شیفت) نیست. این مثل این می‌ماند که در قطب زندگی کنیم و در زمستان سردقطبی لباس‌های آنجا را پوشیده باشیم، بعد به هر دلیلی سوار هواپیمایی شویم و چند ساعت بعد در خط استوا یا صحرای گرم آفریقا پیاده شویم و بخواهیم در اینجا هم به پوشیدن همان لباس‌های قطبی ادامه دهیم. اصرار ایران به گفتمان پیشین خود آن هم در این جهان متحول همچون استفاده از پوشش و لباس قطبی در صحرای سوزان است. قطار با سرعت ۲۰۰ کیلومتر به جنوب می‌رود و ما درون قطار با هدف رفتن به شمال در حال گام برداشتن بسوی شمال هستیم.