سقوطِ آزادِ گیشه سینما در نوروز ۱۴۰۴

ساره زندیه
خبرنگار

نوروز همواره یکی از مهم‌ترین بازه‌های زمانی برای صنعت سینمای ایران بوده است؛ دوره‌ای که در آن با اکران فیلم‌های متنوع و پر ستاره، انتظار می‌رود گیشه‌ها رونق بگیرند و سالن‌های سینما مملو از مخاطب باشند. اما نوروز ۱۴۰۴ برخلاف پیش‌بینی‌ها، با افت چشمگیر مخاطب نسبت به سال‌های گذشته همراه شد. با وجود تنوع ژانری فیلم‌های اکران شده و حضور چهره‌های سرشناس، استقبال عمومی کمتر از حد انتظار بود. این گزارش بر آن است تا با نگاهی تخصصی و تحلیلی، علل این کاهش استقبال را بررسی کرده و راهکارهایی برای بازگشت رونق به سینمای ایران ارائه دهد.
یکی از بهترین تفریحات و سرگرمی‌های مردم ایران سینما بوده است و همواره فصل نوروز با توجه به این که آثار سینمایی تولید شده و اکران شده توانسته بودند روز زیباتری برای مردم ایران رقم بزند این انتظار می‌رفت که چنین رویه‌ای که نوروز زمانی برای رشد و شکوفایی سینمایی ایران بوده و در آن شاهد اکران فیلم های متنوع بوده ایم و گیشه ها رونق گرفته اند و سالن های سینما از مخاطب پر شده‌اند، تداوم یابد، اما نوروز ۱۴۴ این چنین نبود و با افت قابل توجه تعداد مخاطبان همراه شدیم.
به طوری که با مقایسه میزان مخاطبان امسال و مدت مشابه سال قبلِ سینماها متوجه کاهش این میزان تمایل مردم به فیلم‌های سینمایی بوده‌ایم. در نوروز ۱۴۰۴ ژانرهای متفاوتی در سینماها به نمایش درآمد، ولی استقبال عمومی کمتر از حدی بود که انتظار می رفت. حتی برخی از فیلم‌ها به دلیل این که موفق نشدند حداقل فروش را داشته باشند، زودتر از موعد، اکران آن ها به پایان رسید که این نشان از عدم تمایل مردم نسبت به برخی آثار تولید شده سینمایی دارد.
تعطیلات سال نو به پایان رسید و سینمای ایران در دو هفته تعطیلی نوروز با ۸۶ هزار مخاطب و فروش ۸۰ میلیارد تومان به کار خود پایان داد؛ در حالی که اکران فیلم‌های نوروزی در تعطیلات نوروز ۱۴۰۳ با ۸۸ هزار مخاطب و فروش ۶۱ میلیارد تومان به پایان رسیده بود.
در نوروز ۱۴۰۴ اکران ژانرهای مختلف کمدی اجتماعی تاریخی کودک و نوجوان و حتی علمی و تخیلی را شاهد بودیم، ولی همچنان برخی فیلم ها نتوانستند مخاطبان را به سالن‌های سینما بازگردانند. البته نمی‌توان کاهش استقبال مخاطبان از سینما را نتیجه کاهش کیفیت آثار تولید شده سینمایی دانست چرا که مجموعه‌ای از عوامل اجتماعی اقتصادی فرهنگی و حتی تکنولوژیکی در این زمینه دخیل هستند.

*بحران اقتصادی و کاهش قدرت خرید
برای نمونه می توان به شرایط اقتصادی و کاهش قدرت خرید مردم اشاره کرد. خانوارهای ایرانی معیشت شان طی سال‌های اخیر به شدت دچار مشکل شده و در چنین شرایطی که سفره‌های شان کوچکتر شده و از بسیاری از نیازهای شان چشم پوشی می‌کنند نمی‌توان انتظار داشت به سینما بروند و سینما را جز تفریحات شان قرار دهند چرا که هزینه بر است و برای یک خانواده حداقل سه نفره هزینه قابل توجهی خواهد بود و همین امر موجب می‌شود تا بسیاری از افراد نتوانند به سینما بروند چرا که قدرت خرید بلیط های سینما را ندارند.

*افزایش رقابت پلتفرم‌های نمایش خانگی
همچنین بسیاری از پلتفرم های نمایش خانگی اکنون فعال هستند و در حال حاضر افراد می‌توانند سرگرمی‌هایی در نمایش خانگی داشته باشند و ترجیح می دهند کمتر به سینما بروند و در منزل شان به راحتی به تماشای آثار بپردازند.
با نگاهی به آثار سینمایی ساخته شده طی سال‌های اخیر متوجه می‌شویم که سینمای ایران درگیر ساختار تکراری و موضوعات کلیشه ای است.
برخی محدودیت‌های محتوایی در کنار دسترسی به شبکه‌های اجتماعی و سایر رسانه‌ها موجب شده تا افراد نتواند جذب سینما شوند. امروزه برای نسل جوان، دسترسی بسیار زیادی به انواع رسانه و سرگرمی وجود دارد. نمی‌توان انتظار داشت آن ها مجذوب سینمای ایران شوند؛ آن هم با توجه به محدودیت ها و ساختارهای تکراری و کلیشه ای که در آن موج می زند.

* ضعف در جذابیت سینمای ایران برای نسل جوان
کیفیت برخی از آثار تولیدی نیز طی سال‌های اخیر کاهش یافته است. برای نمونه می‌توان به ضعف کیفی فیلمنامه ها اشاره کرد. حتی از نظر کارگردانی، بازیگری و تولید فنی نیز برخی آثار تولید شده طی سال‌های اخیر افت کیفیت را تجربه کرده اند. مخاطبان امروزی ما مردم هوشمندی هستند که امروزه با بسیاری از رسانه ها ارتباط برقرار می‌کنند و وقتی نتوانند با آثار بی کیفیت ارتباط برقرار کنند، طبیعتاً از آن فاصله می گیرند و نمی توان انتظار داشت که مردم همچنان مجذوب مضامین کلیشه ای شوند؛ چرا که باعث دلزدگی آن ها شده است. از دیگر سو بسیاری از مشکلات در جامعه ما وجود دارد که مردم انتظار دارند بسیاری از تهیه کنندگان و کارگردانان، آثار اجتماعی متناسب با مشکلات اجتماعی مردم را تولید کنند، اما متاسفانه سخت گیری هایی که بر محتوای آثار سینمایی تولید شده می‌شود موجب شده تا بسیاری از فیلمسازان قادر نباشند آزادانه به بیان مضامینی بپردازند که برای مردم جذاب است و نمی‌توانند تصویر واقعی از شرایط اجتماعی موجود از زاویه دید مردم ارائه دهند. به همین جهت نسل جدید با توجه به جسارت و شجاعتی که دارد انتظار دارد در آثار سینمایی تولید شده صداقت وجود داشته باشد و با شفافیت تمام به بیان آن چه در جامعه رخ می‌دهد، بپردازند اما این مولفه ها در فیلم های سینمایی ساخته شده طی سال های اخیر نبود و همین امر باعث شد که مخاطبان از سینما دورتر شوند و فاصله مردم و سینما بیشتر شود و سالن‌های سینما همچون نوروزی که پشت سر گذاشتیم فروش برخی آثار به شدت افت کند.

*بازنگری در نظام تولید و نظارت
در روزگاری که مردم وقت زیادی را صرف فضای مجازی می‌کنند، نشستن به مدت دو ساعت در سینما حوصله می‌خواهد که بسیاری از افراد را ندارند. پس یک اثر سینمایی باید چنان قوی باشد که بتواند برای دو ساعت مخاطب را در سالن سینما نگه دارد و این جذابیت متاسفانه در آثار سینمایی تولید شده طی سال‌های اخیر نبوده و به همین جهت بسیاری از فیلم‌ها آن طور که انتظار می‌رفت، فروش نرفتند. اما اگر آثار سینمایی چنان جذابیت داشته باشند و حرف دل مردم را بزنند و متناسب با نیازها و انتظارات مردم باشند مردم می‌توانند حتی بیش از دو ساعت نیز در سینما به تماشای فیلم بنشیند. نوروز ۱۴۰۴ گذشت و ژانرهای متفاوتی به اکران درآمد، اما این تنوع صوری نتوانست سلیقه های مخاطبان را پاسخ دهد و روایت‌های تکراری و کلیشه‌ای موجب شد تا مردم از سینما فاصله بگیرند.

* سانسور و محدودیت‌های محتوایی
یکی از مهم ترین مسائلی که فیلمسازان باید طی سال‌های پیش رو مورد توجه قرار دهند، نوآوری و خلاقیت است. مخاطب امروزی از هر آن چه که تکراری باشد و بوی تکرار بدهد، فرار می‌کند و در پی نوآوری و خلاقیت است.
به همین جهت باید یک تغییر رویه اساسی در تولید آثار سینمایی و تلویزیونی را طی سال های پیش رو فیلم سازان مورد توجه قرار دهند تا در چرخه اکران بتوانند موفق باشند و مردم را به سینماها بازگردانند.
طی سال های اخیر یکی از مهم ترین شوک هایی که به سینما وارد شد کرونا بود که باعث شد بسیاری از افراد به دلیل رعایت پروتکل ها در سینماها حضور نیابند و برای مدتی سالن‌های سینما بسته بود اما بعد از آن هم نتوانستیم شاهد بازگشت رونق و شکوه به سالن‌های سینما باشیم. با وجود این که ژانرهای متنوعی در حال اکران هستند، اما همچنان مردم آن طور که انتظار می‌رفت در سینماها حضور نیافتند.
به همین جهت انتظار می رود فیلم سازان بیشتر به نیازهای مردم و انتظارات آن ها توجه داشته باشند. همچنین بایستی سیاست گذاری ها هوشمندانه تر صورت گیرد و در نظام تولید و نظارت بازنگری اساسی اتفاق بیفتد. فضای بازتری برای تولید محتوای در قالب فیلم سینمایی ایجاد شود تا سینماها بتوانند نبض زمانه را در دست بگیرند. کاهش سانسور نیز می‌تواند تجربه موفقی را خلق کند و مردم را به سینما بکشاند.

*حمایت اقتصادی هدفمند
نهادهای فرهنگی باید یارانه ای برای سینماها در نظر بگیرند که بلیط سینما با قیمت کمتری به دست مردم برسد. همچنین باید اقداماتی در زمینه کاهش مالیات سینماها و فیلمسازان در نظر گرفته شود. باید از سالن داران حمایت شود تا مردم برای تماشای فیلم هزینه کمتری بپردازند بخشی از بودجه فرهنگی نیز بایستی در حوزه دیجیتال و پلتفرم‌های اجتماعی شبکه‌های مجازی اختصاص پیدا کند به تبلیغ آثار سینمایی خوب که مردم جذب این آثار سینمایی شوند.

*بهبود کیفیت سالن‌ها و خدمات
بسیاری از مخاطبان در حال حاضر گله از امکانات رفاهی سینماها دارند و چنین اظهار می‌کنند که سیستم صوتی و تصویری آنها و یا سیستم تهویه و سایر خدماتشان دچار ضعف هستند که در این خصوص باید زیرساخت‌ها ارتقا پیدا کند تا تجربه لذت بخش از حضور در سینما برای افراد و مخاطبان فراهم شود. تعامل با پلتفرم‌های آنلاین نباید به فراموشی سپرده شود و باید حتماً نمایش فیلم ها هم به صورت همزمان در سینما و هم در پلتفرم‌های آنلاین نیز شاهد باشیم.
امر بسیار مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که سینمای ملی باید بازتابی از تمام وضعیت اجتماعی جامعه باشد و فقط به تولید محتوا در زمینه نمایش یک طبقه خاص پرداخته نشود. سینما برای کل مردم است و باید فیلم‌هایی متناسب با تمامی اقشار ساخته شود و به آن ها و دغدغه‌های شان پرداخته شود. همچنین باید شرایط همچنین باید بازتابی شفاف از وقایع و مسائل روز اجتماع و مشکلات اجتماعی در آثار سینمایی به چشم بخورد تا بتوانند مردم را به سالن های سینما بکشانند.
سینمای ایران در حال گذار از یکی از چالش‌برانگیزترین دوره‌های خود است. کاهش استقبال مخاطب در نوروز ۱۴۰۴ تنها یک نشانه از روندی بلندمدت‌تر و ریشه‌دارتر است که نیازمند اصلاحات ساختاری، تحول در سیاست‌گذاری فرهنگی و جسارت در تولید محتواست. اگرچه دلایل این افول متنوع‌اند، اما با برنامه‌ریزی دقیق و هم‌افزایی میان نهادهای مسئول، می‌توان امیدوار بود که سینما دوباره جایگاه خود را در زندگی روزمره مردم ایران بازیابد.