دیابت؛ از یک بیماری مزمن تا یک بحران جهانی

نوآوران| دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن در سطح جهانی است که از جمله بیماری‌های “خاموش” به شمار می‌آید. این بیماری در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع می‌تواند عوارض شدید و جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. در حال حاضر، دیابت به یکی از بحران‌های بهداشتی عمده در جهان تبدیل شده و سیستم‌های بهداشتی بسیاری از کشورها با چالش‌های جدی در مقابله با این بیماری روبرو هستند.

*دیابت چیست؟
دیابت نوعی بیماری است که در آن بدن نمی‌تواند به درستی قند خون (گلوکز) را تنظیم کند. این امر به دلیل مشکلاتی در تولید یا عملکرد انسولین (هورمونی که توسط لوزالمعده تولید می‌شود و به بدن در استفاده از قند خون کمک می‌کند) ایجاد می‌شود. دیابت به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
دیابت نوع 1: در این نوع، سیستم ایمنی بدن به طور اشتباه سلول‌های تولیدکننده انسولین در لوزالمعده را تخریب می‌کند، که منجر به کمبود شدید انسولین در بدن می‌شود. این نوع دیابت معمولاً در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود.
دیابت نوع 2: در این نوع، بدن به مرور زمان مقاومت بیشتری نسبت به انسولین پیدا می‌کند و توانایی تولید آن کاهش می‌یابد. این نوع دیابت عمدتاً در بزرگسالان و به ویژه در افراد با سبک زندگی ناسالم و اضافه‌وزن شایع است.

*دیابت و بحران جهانی
دیابت به عنوان یک بیماری مزمن، علاوه بر تأثیرات فیزیکی بر بدن، بار اقتصادی و اجتماعی زیادی را به جوامع تحمیل می‌کند. با توجه به آمارهای جهانی، شیوع دیابت در سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته و در حال حاضر این بیماری به یکی از علل اصلی مرگ و میر در بسیاری از کشورها تبدیل شده است. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، تعداد افراد مبتلا به دیابت در سراسر جهان از 108 میلیون نفر در سال 1980 به بیش از 460 میلیون نفر در سال 2019 رسیده است.
این روند رو به افزایش شیوع دیابت نشان‌دهنده این است که دیابت به یک بحران جهانی تبدیل شده است. پیش‌بینی می‌شود که تا سال 2045 تعداد افراد مبتلا به دیابت به 700 میلیون نفر برسد. این آمار نه تنها به دلیل افزایش تعداد مبتلایان نگران‌کننده است، بلکه نشان‌دهنده این است که این بیماری به طور فزاینده‌ای در جوامع مختلف و در تمامی گروه‌های سنی شیوع پیدا کرده است.

*دیابت؛ بیماری خاموش
دیابت به عنوان یک بیماری “خاموش” شناخته می‌شود. این بدان معنی است که علائم آن معمولاً در مراحل اولیه بروز نمی‌کنند و افراد مبتلا ممکن است سال‌ها بدون هیچ علامتی از بیماری زندگی کنند. در نتیجه، بسیاری از افراد ممکن است از ابتلا به دیابت خود بی‌خبر باشند و زمانی که بیماری تشخیص داده می‌شود، ممکن است آسیب‌های جدی به بدن وارد شده باشد.
از جمله علائم اولیه دیابت می‌توان به افزایش تشنگی، افزایش ادرار، کاهش وزن بی‌دلیل، خستگی و تاری دید اشاره کرد. با این حال، بسیاری از افراد به دلیل عدم آگاهی یا نادیده گرفتن این علائم، آن‌ها را به حساب مشکلات دیگر می‌گذارند.

*عوارض دیابت
دیابت در صورتی که به موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض شدید و حتی کشنده‌ای شود. این عوارض به دو دسته کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم می‌شوند:

*عوارض کوتاه‌مدت:
هیپوگلیسمی (افت قند خون): هنگامی که سطح قند خون به طور خطرناکی پایین می‌آید، می‌تواند باعث افت هوشیاری، تشنج و حتی مرگ شود.
هیپرگلیسمی (افزایش قند خون): افزایش بیش از حد قند خون می‌تواند منجر به کمای دیابتی شود.

*عوارض بلندمدت:
مشکلات قلبی و عروقی: دیابت به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی مانند سکته مغزی و حملات قلبی را افزایش می‌دهد.
آسیب به کلیه‌ها: دیابت می‌تواند منجر به نارسایی کلیه‌ها و نیاز به دیالیز شود.
آسیب به اعصاب: نوروپاتی دیابتی می‌تواند باعث بی‌حسی و درد در اندام‌ها شود.
مشکلات بینایی: دیابت یکی از علل اصلی کوری در بزرگسالان است.
آسیب به پوست: افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض عفونت‌های پوستی و زخم‌های مزمن هستند.

*دلایل افزایش شیوع دیابت
سبک زندگی ناسالم: یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش شیوع دیابت نوع 2، تغییرات در سبک زندگی است. مصرف غذاهای پرکالری و فاقد مواد مغذی، عدم فعالیت بدنی و افزایش وزن از عوامل اصلی هستند که به بروز دیابت کمک می‌کنند.
استرس و فشار روانی: استرس مزمن و فشارهای روانی نیز می‌توانند نقش مهمی در بروز دیابت ایفا کنند. هورمون‌هایی مانند کورتیزول که در پاسخ به استرس ترشح می‌شوند، می‌توانند سطح قند خون را افزایش دهند.
ژنتیک: اگر در خانواده فرد شخصی مبتلا به دیابت باشد، احتمال ابتلا به این بیماری در فرد افزایش می‌یابد. البته ژنتیک به تنهایی عامل نیست و عوامل محیطی نیز نقش مهمی دارند.
افزایش عمر و پیری جمعیت: با افزایش امید به زندگی در بسیاری از کشورهای جهان، تعداد افراد مسن و در نتیجه مبتلا به دیابت بیشتر شده است.

*پیشگیری و درمان دیابت
مبارزه با دیابت نیازمند رویکردی چندجانبه است. پیشگیری و درمان دیابت باید به صورت جامع و از طریق ترکیب تغییرات سبک زندگی، دارو و مراقبت‌های پزشکی صورت گیرد.

*تغییرات سبک زندگی
تغذیه سالم: مصرف مواد غذایی سالم مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های کم‌چرب می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به دیابت کمک کند.
ورزش منظم: فعالیت بدنی می‌تواند حساسیت بدن به انسولین را افزایش دهد و به کنترل قند خون کمک کند.
کاهش وزن: افرادی که اضافه‌وزن دارند، با کاهش حتی چند کیلوگرم می‌توانند خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهند.
داروها: در مواردی که تغییرات سبک زندگی کافی نباشد، داروهایی مانند متفورمین، انسولین و داروهای ضد دیابت دیگر برای کنترل قند خون استفاده می‌شوند.
مراقبت‌های پزشکی منظم: پیگیری و ارزیابی منظم قند خون و کنترل عوارض بالقوه دیابت از جمله نارسایی کلیه، بیماری‌های قلبی و مشکلات بینایی برای جلوگیری از بروز آسیب‌های جدی ضروری است.
دیابت بیماری‌ای است که به رغم “خاموش” بودن خود، به شدت تهدیدی برای سلامت عمومی در سطح جهانی به شمار می‌آید. شیوع روزافزون این بیماری در کنار عوارض شدید آن، به زنگ خطری برای سیستم‌های بهداشتی و اقتصادی در سطح جهان تبدیل شده است. پیشگیری از دیابت نیازمند تغییرات اساسی در سبک زندگی، آموزش عمومی و ایجاد دسترسی بهتر به مراقبت‌های پزشکی است. همچنین، تشخیص زودهنگام و مدیریت مؤثر این بیماری می‌تواند از عوارض جدی آن جلوگیری کرده و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.