تحریم‌ها؛ دیوار بلند میان ایران و سرمایه‌های جهانی

سمیرا حسین پور
روزنامه نگار

ایران، این گهواره تمدن با پیشینه‌ای غنی و منابعی سرشار، سال‌هاست که در زیر سایه سنگین بی‌اعتمادی و تحریم‌های بین‌المللی، رؤیای شکوفایی اقتصادی را به انتظار نشسته است. گویی بخت از این سرزمین روی گردانده و سرمایه‌گذاران خارجی، با دل‌هایی پر از تردید و گام‌هایی لرزان، از نزدیکی به این بازار پر پتانسیل اما پر مخاطره، هراس دارند.

* سایه سنگین ناامنی اقتصادی
نبود امنیت سرمایه‌گذاری، همچون خنجری زهرآگین، اعتماد را در رگ‌های اقتصاد این مرز و بوم می‌خشکاند. قوانین ناپایدار و تفسیرهای سلیقه‌ای، همچون ماری خوش‌خط‌وخال، سرمایه را می‌فریبند و در نهایت در کام بی‌اطمینانی فرو می‌برند. مالکیت خصوصی آن‌چنان که بایدوشاید پاس داشته نمی‌شود و سایه سنگین دخالت‌های دولتی، هرگونه انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری بلندمدت را کمرنگ می‌سازد.

*تحریم‌ها؛ زنجیری بر پای اقتصاد ایران
تحریم‌ها نیز، همچون زنجیری سنگین بر پای اقتصاد ایران، حرکت و پویایی را از آن سلب کرده‌اند. دسترسی به بازارهای جهانی محدود شده، نقل‌وانتقال پول با دشواری‌های طاقت‌فرسایی روبه‌رو گشته و بیمه و حمل‌ونقل کالاها، هزینه‌های سرسام‌آوری را به فعالان اقتصادی تحمیل می‌کند. گویی در این میدان نابرابر، بازیگران خارجی با چشمانی بسته و دستانی بسته، به مبارزه‌ای نابرابر فراخوانده شده‌اند.
با این اوصاف، جای تعجبی نیست که سرمایه‌های خارجی، همچون پرندگانی مهاجر، آسمان اقتصاد ایران را ترک کرده و در اقلیم‌های امن‌تر و باثبات‌تر، آشیان گزیده‌اند. این کوچ اجباری، نه تنها فرصت‌های رشد و توسعه را از ایران دریغ داشته، بلکه زمینه‌ساز رکود، تورم و بیکاری فزاینده نیز شده است.

*روزنه‌های امید و چالش‌های پیش رو
در همین خصوص دکتر هادی حق شناس، اقتصاددان، نماینده ادوار مجلس، استاد دانشگاه و تحلیلگر برجسته اقتصادی طی گفت و گویی اختصاصی با خبرنگار نوآوران اظهار داشت: با وجود موانع و چالش‌های بسیاری که وجود دارد، طرح فرضی رفع تحریم‌های بین‌المللی، روزنه‌های امیدی را در افق اقتصاد ایران پدیدار می‌سازد. در صورت حصول توافق جامع و پایدار، می‌توان انتظار داشت که بخشی از موانع ساختاری و بین‌المللی فراروی جذب سرمایه‌گذاری خارجی مرتفع گردد.

*امکانات بالقوه سرمایه‌گذاری پس از رفع تحریم‌ها
وی افزود: اقتصاد ایران به دلیل دارا بودن مزیت‌های نسبی متعدد از جمله منابع غنی نفت و گاز، نیروی کار جوان و تحصیل‌کرده، بازار مصرفی بزرگ و موقعیت ژئوپلیتیک استراتژیک، از جذابیت‌های بالقوه‌ای برای سرمایه‌گذاران خارجی برخوردار است.
حق شناس با بیان این که پس از رفع تحریم‌ها، زمینه‌های بسیاری می‌توانند مورد توجه ویژه سرمایه‌گذاران قرار گیرند، گفت: ایران با داشتن یکی از بزرگ‌ترین ذخایر هیدروکربوری جهان، همواره مورد توجه شرکت‌های بزرگ نفتی و گازی بین‌المللی بوده است. رفع تحریم‌ها می‌تواند منجر به بازگشت این شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بالادستی و پایین‌دستی این صنعت شود. بازار داخلی بزرگ ایران و دسترسی به بازارهای منطقه‌ای نیز فرصت‌های مناسبی را برای سرمایه‌گذاری در صنایع مختلف تولیدی، از جمله صنایع غذایی، دارویی، خودروسازی و لوازم خانگی فراهم می‌آورد.
وی افزود: توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، از جمله بنادر، فرودگاه‌ها، راه‌آهن و جاده‌ها، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلان است. رفع تحریم‌ها می‌تواند زمینه را برای مشارکت شرکت‌های خارجی در این پروژه‌ها فراهم کند.
این اقتصاددان همچنین مطرح کرد: ایران با داشتن جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی و طبیعی فراوان از پتانسیل بالایی برای توسعه صنعت گردشگری برخوردار است. جذب سرمایه‌گذاری در این بخش می‌تواند منجر به ایجاد اشتغال و افزایش درآمد ارزی شود. افزون بر این، رشد روزافزون استفاده از فناوری‌های نوین در ایران نیز فرصت‌های جذابی را برای سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایجاد کرده است.

*چالش‌های پیش روی جذب سرمایه‌گذاری خارجی

حق شناس با بیان این که با وجود امکانات بالقوه، جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران پس از رفع تحریم‌ها نیز با چالش‌های مهمی روبه‌رو خواهد بود، تشریح کرد: پس از رفع تحریم ها نیز ممکن است تا مدت ها کماکان، مهم‌ترین مانع فراروی جذب سرمایه‌گذاری خارجی در ایران، فقدان امنیت سرمایه‌گذاری باشد. تداوم قوانین و مقررات ناپایدار، ابهامات حقوقی، فساد اداری و قضایی و دخالت‌های غیرضروری دولت در اقتصاد، همچنان بعد از رفع تحریم ها نیز می‌توانند سرمایه‌گذاران خارجی را از ورود به بازار ایران منصرف کنند.

*ریسک‌های سیاسی و بین‌المللی
این اقتصاددان تصریح کرد: ساختار سیاسی ایران و روابط پیچیده آن با کشورهای غربی، همواره ریسک‌های سیاسی و بین‌المللی را برای سرمایه‌گذاران خارجی به همراه داشته است. احتمال بازگشت تحریم‌ها یا بروز تنش‌های منطقه‌ای، می‌تواند جذابیت سرمایه‌گذاری در ایران را کاهش دهد.
حق شناس با اشاره به مشکلات ساختاری اقتصاد ایران، ابراز داشت: اقتصاد ایران با مشکلات ساختاری متعددی از جمله تورم مزمن، نرخ ارز شناور، نظام بانکی ناکارآمد و وابستگی شدید به نفت روبه‌روست. رفع تحریم‌ها به تنهایی نمی‌تواند این مشکلات را حل کند و نیازمند اصلاحات اساسی در ساختار اقتصاد است. پس از رفع تحریم‌ها، ایران برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی با سایر بازارهای نوظهور که از ثبات سیاسی و اقتصادی بیشتری برخوردارند، رقابت خواهد کرد.

*نقش رفع تحریم‌ها در شکوفایی و توسعه اقتصادی
این اقتصاددان و نماینده ادوار مجلس با تأکید بر این که رفع تحریم‌ها می‌تواند به عنوان یک کاتالیزور، زمینه‌ساز شکوفایی و توسعه اقتصادی ایران شود، عنوان کرد: دسترسی به منابع مالی بین‌المللی، تسهیل تجارت خارجی، کاهش هزینه‌های مبادله و انتقال فناوری، از جمله مزایای رفع تحریم‌ها هستند که می‌توانند به رشد تولید، افزایش اشتغال و بهبود سطح زندگی مردم منجر شوند. با این حال، نباید انتظار داشت که رفع تحریم‌ها به تنهایی و به صورت آنی، مشکلات اقتصادی ایران را حل کند. شکوفایی و توسعه پایدار اقتصادی نیازمند یک برنامه جامع و بلندمدت است که در آن، اصلاحات ساختاری در اقتصاد داخلی، بهبود فضای کسب‌وکار، تقویت نهادهای قانونی و تضمین امنیت سرمایه‌گذاری، از اولویت‌های اساسی باشند.

*ضرورت ایجاد زمینه مناسب برای سرمایه‌گذاری
حق شناس همچنین گفت: امنیت سرمایه‌گذاری، سنگ بنای هرگونه رشد و توسعه اقتصادی پایدار است. بدون ایجاد یک محیط امن، شفاف و قابل پیش‌بینی برای سرمایه‌گذاران، نمی‌توان انتظار جذب سرمایه‌های خارجی و داخلی را داشت. دولت ایران باید با اتخاذ تدابیر قاطع، نسبت به اصلاح قوانین و مقررات، مبارزه با فساد، تقویت حاکمیت قانون و تضمین حقوق مالکیت، گام‌های اساسی را در جهت ایجاد این زمینه مناسب بردارد.

*نقش توافق هسته ای در فراهم شدن زمینه سرمایه‌گذاری
این اقتصاددان در پایان بیان کرد: حصول یک توافق جامع و پایدار بر سر برنامه هسته‌ای ایران و رفع تحریم‌های مرتبط، می‌تواند به عنوان یک نقطه عطف در اقتصاد ایران عمل کند. این توافق، با ایجاد ثبات در روابط بین‌المللی و کاهش ریسک‌های سیاسی و اقتصادی، می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی را جلب کرده و زمینه را برای ورود سرمایه‌های آن‌ها به ایران فراهم کند. اقتصاد ایران، با وجود چالش‌های فراوان، از پتانسیل‌های قابل توجهی برای رشد و توسعه برخوردار است. رفع تحریم‌ها می‌تواند فرصت‌های بی‌نظیری را برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و شکوفایی اقتصادی فراهم کند. با این حال، تحقق این امر مستلزم ایجاد امنیت سرمایه‌گذاری، انجام اصلاحات ساختاری در اقتصاد و اتخاذ یک رویکرد هوشمندانه و بلندمدت در تعامل با جهان است. تنها در این صورت می‌توان امید داشت که چرخ‌های اقتصاد ایران به حرکت درآیند و این سرزمین کهن، بار دیگر طعم شیرین پیشرفت و آبادانی را بچشد.