جامعه چگونه می‌تواند در درمان افسردگی نقش ایفا کند؟

هدیه نوری
روزنامه نگار

افسردگی یکی از شایع‌ترین و پیچیده‌ترین اختلالات روانی است که تأثیر عمیقی بر زندگی فرد مبتلا و اطرافیان او می‌گذارد. این بیماری نه تنها از نظر احساسی و روانی، بلکه از جنبه‌های اجتماعی، جسمی و حتی اقتصادی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برخلاف آنچه که در برخی جوامع تصور می‌شود، افسردگی صرفاً یک واکنش احساسی به مشکلات یا فشارهای زندگی نیست، بلکه یک بیماری جدی است که نیاز به درمان و حمایت دارد. این اختلال می‌تواند در هر سن، جنس و فرهنگی ظهور کند و با علائمی چون غم و اندوه عمیق، احساس بی‌ارزشی، از دست دادن علاقه به فعالیت‌های روزمره، خستگی مفرط و اختلال در خواب و اشتها همراه باشد.
در این شرایط، یکی از مهم‌ترین مسائلی که باید در نظر گرفته شود، نحوه برخورد و تعامل با فرد افسرده است. بسیاری از افراد به دلیل ناآگاهی یا سوءتفاهم، نمی‌دانند که چگونه باید با فرد افسرده رفتار کنند و ممکن است به اشتباه اقداماتی انجام دهند که به وضعیت او آسیب بیشتری وارد کند. به عنوان مثال، جملاتی مانند «چرا اینقدر غمگینی؟» یا «همه چیز خوب می‌شود» نه تنها کمکی به فرد افسرده نمی‌کنند، بلکه می‌توانند احساس انزوا و ناتوانی بیشتری را در او ایجاد کنند.
افسردگی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی است که میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. این اختلال می‌تواند در تمامی جنبه‌های زندگی فرد تأثیرگذار باشد، از روابط اجتماعی گرفته تا کار و تحصیل. در این شرایط، مهم است که بدانیم چه چیزهایی باید به افراد مبتلا به افسردگی بگوییم و چگونه باید با آنها رفتار کنیم، تا به جای کمک، آسیبی بیشتر به آنها نرسانیم.

چرا افسردگی شکل می‌گیرد؟

در همین خصوص به گفت و گو با دکتر فرزانه محمدی روان شناس و مشاور خانواده پرداختیم.
او می گوید: افسردگی یک وضعیت پیچیده است که می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. این عوامل ممکن است بیولوژیکی، روانی یا اجتماعی باشند. به طور کلی، افسردگی زمانی اتفاق می‌افتد که فرد دچار احساسات منفی، غمگینی، ناتوانی در لذت بردن از فعالیت‌های روزمره، و احساس بی‌ارزشی و بی‌فایده بودن می‌شود. در برخی افراد، افسردگی ممکن است به دلیل تغییرات شیمیایی در مغز اتفاق بیفتد. کاهش سطح مواد شیمیایی مانند سروتونین و نوراپی‌نفرین که نقش مهمی در خلق و خو دارند، می‌تواند عامل افسردگی باشد. همچنین، ژنتیک نیز نقش مهمی ایفا می‌کند؛ اگر فردی در خانواده‌اش سابقه افسردگی داشته باشد، احتمال ابتلا به این اختلال در او بیشتر خواهد بود.
وی ادامه داد: افکار منفی، خودانتقادی بیش از حد، یا کمال‌گرایی می‌توانند موجب بروز افسردگی شوند. افرادی که در طول زندگی‌شان با استرس‌های زیاد روبه‌رو بوده‌اند، مانند فقدان عزیزان، طلاق، یا مشکلات شغلی، بیشتر مستعد ابتلا به افسردگی هستند. همچنین محرومیت اجتماعی، تنهایی و عدم حمایت‌های اجتماعی از دیگر عواملی هستند که می‌توانند افسردگی را تشدید کنند. روابط ناپایدار یا حتی فقر اقتصادی می‌تواند به ایجاد افسردگی در فرد منجر شود.

*چه چیزهایی نباید به فرد افسرده گفت؟

این روان شناس و مشاور خانواده تصریح کرد: یکی از اشتباهات رایج در برخورد با افراد مبتلا به افسردگی این است که گاهی اوقات به اشتباه جمله‌هایی گفته می‌شود که نه تنها کمکی نمی‌کند بلکه ممکن است وضعیت آنها را بدتر کند. اینگونه جملات به دلیل ناآگاهی یا اشتباهات فرهنگی به کار می‌روند.”همه چیز خوب می‌شود”، این جمله با وجود نیت خوب، می‌تواند به فرد افسرده این پیام را بدهد که احساسات او نادیده گرفته می‌شود و او نمی‌تواند درک کند که این وضعیت چقدر برایش سخت است. “چرا اینقدر غمگینی؟ چیزهایی که داری خوبه!”، این جمله ممکن است باعث شود فرد افسرده احساس کند که احساسات او ناموجه است. افسردگی یک بیماری است که تنها با افکار مثبت یا تغییرات محیطی نمی‌توان آن را درمان کرد. «فقط کمی تلاش کن» یا «دست خودت هست»: افسردگی برای بسیاری از افراد یک وضعیت بیرونی و ارادی نیست که به راحتی بتوان با تلاش آن را برطرف کرد. اینگونه جملات می‌توانند احساس گناه و بی‌کفایتی را در فرد افسرده ایجاد کنند.

*چطور باید با فرد افسرده رفتار کرد؟

دکتر محمدی تاکید کرد: در برخورد با فرد افسرده، اول و مهم‌تر از همه باید توجه کنیم که او نیاز به درک، حمایت و همدلی دارد، نه قضاوت. رفتار با فرد افسرده باید با حساسیت و احترام به احساسات او صورت گیرد. مثلا گوش دادن به صحبت‌های فرد افسرده بدون قضاوت و پیشنهاد راه‌حل‌های فوری، می‌تواند احساس اطمینان و حمایت ایجاد کند. گاهی اوقات، فقط شنیدن مشکلات فرد برای او کافی است. همچنین به جای اینکه به فرد بگویید «هیچ چیزی برای نگرانی وجود ندارد»، بهتر است بگویید «من درکت می‌کنم و می‌دانم که این شرایط چقدر برایت سخت است». این جمله به فرد افسرده نشان می‌دهد که احساسات او معتبر است.
وی افزود: افسردگی قابل درمان است. حمایت از فرد افسرده در مسیر درمانی‌اش، از جمله مراجعه به روان شناس یا روان پزشک، بسیار مهم است. تشویق او به انجام درمان‌های دارویی یا مشاوره، نشان‌دهنده علاقه شما به بهبود وضعیت اوست. بعضی افراد ممکن است از در میان گذاشتن احساسات شان بترسند یا نخواهند که دیگران درگیر مشکلات شان شوند. در این صورت باید به آن ها فضای کافی بدهید و به انتخاب‌های شان احترام بگذارید.

*چطور در جامعه و خانواده با افراد افسرده رفتار کنیم؟

دکتر محمدی توصیه کرد: رفتار با فرد افسرده در جامعه و خانواده باید بر پایه احترام، حمایت و درک متقابل باشد. در خانواده، افراد باید از ایجاد فشارهای اضافی و انتظارات غیرواقعی پرهیز کنند و فضای امن و آرامی برای فرد افسرده فراهم کنند. در محیط‌های اجتماعی، باید از تمسخر، نادیده گرفتن یا انزوا پرهیز کرد و به فرد افسرده کمک کرد تا احساس تعلق و ارزشمندی کند. در خانواده، باید با محبت و درک به فرد افسرده کمک کنید تا به تدریج احساس بهتر شدن کند. انتظارات از فرد افسرده باید معقول باشد و به او فرصت داده شود تا در صورت نیاز به کمک‌های بیرونی مراجعه کند. در جامعه، باید افکار منفی و پیش‌داوری‌ها در مورد افراد افسرده کنار گذاشته شود. به جای نگاه منفی به افراد مبتلا به افسردگی، باید حمایت و پذیرش اجتماعی از آنها را ترویج داد.
وی با بیان این که حمایت اجتماعی و ایجاد شبکه‌ای از دوستان و خانواده می‌تواند به فرد افسرده کمک کند تا از انزوا بیرون بیاید و احساس ارزشمندی بیشتری پیدا کند، گفت: حمایت در محیط کاری یا تحصیلی نیز می‌تواند در کاهش استرس و بهبود روحیه فرد مؤثر باشد. افسردگی نیاز به حساسیت، درک و حمایت از جانب خانواده، دوستان و جامعه دارد. در برخورد با افراد افسرده باید از گفتن جملات نادرست خودداری کرده و به آنها فضای امن و حمایت‌گر بدهیم. مهم‌تر از همه، باید درک کنیم که افسردگی یک اختلال روانی است و نه تنها یک احساس زودگذر یا ضعف شخصی، بنابراین درمان و حمایت برای بهبودی آن ضروری است.