چای سبز؛ کلید جوانی مغز

منبع: نیوزویک
مترجم: مریم نصیری

در دنیایی که سرعت زندگی انسان‌ها با فشارهای روانی، استرس، تغذیه ناسالم و کم‌تحرکی افزایش یافته، یکی از قربانیان خاموش این سبک زندگی، مغز است. مغز انسان به‌عنوان پیچیده‌ترین عضو بدن، نیازمند تغذیه‌ی خاص، اکسیژن کافی، خواب منظم و محافظت دائمی در برابر آسیب‌های اکسیداتیو و التهاب است. در این میان، چای سبز، این نوشیدنی پرقدمت آسیایی، به یکی از امیدهای طب مکمل برای حفظ سلامت مغز تبدیل شده است.

*منظور از «خشکی مغز» چیست؟
در زبان عامیانه و در طب سنتی، “خشکی مغز” مفهومی است که به کاهش انعطاف‌پذیری ذهنی، ضعف حافظه، کندی پردازش اطلاعات، اضطراب، تحریک‌پذیری، اختلال خواب و گاهی هم علائم افسردگی اطلاق می‌شود. این علائم، اگرچه در زبان علمی معادل مستقیم ندارند، اما از منظر پزشکی می‌توانند به عنوان اختلالات خفیف شناختی، کاهش نوروترنسمیترها، ضعف عملکرد سلول‌های مغزی یا التهاب عصبی در نظر گرفته شوند.
چای سبز، با برخورداری از چندین ترکیب مؤثر زیستی، می‌تواند نقش مهمی در مقابله با این نشانه‌ها ایفا کند.

*ترکیبات معجزه‌آسای چای سبز
اپی‌گالوکاتچین گالات: نوعی کاتچین و یکی از مهم‌ترین پلی‌فنول‌های موجود در چای سبز است که خاصیت آنتی‌اکسیدانی بسیار قوی دارد. این ماده قادر است با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد و کاهش استرس اکسیداتیو، از سلول‌های مغزی در برابر پیری زودرس و التهاب محافظت کند.
تحقیقات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که EGCG نه‌تنها از مرگ سلول‌های عصبی جلوگیری می‌کند، بلکه حتی می‌تواند رشد سلول‌های جدید را نیز تحریک کند. این امر برای بازسازی حافظه و بهبود یادگیری حیاتی است.
ال تئانین؛ آمینواسید آرام‌بخش مغز: ال تئانین یک آمینواسید منحصر به فرد در چای سبز است که می‌تواند از سد خونی مغزی عبور کند. این ترکیب سطح امواج آلفا در مغز را افزایش داده و نوعی حالت آرامش فعال ایجاد می‌کند؛ یعنی تمرکز ذهنی همراه با آرامش جسمی. همچنین ال تئانین می‌تواند سطح دوپامین، سروتونین و GABA را در مغز افزایش دهد که همگی نقش کلیدی در کنترل خلق‌وخو و حافظه دارند.
ترکیب ال تئانین با مقدار کم کافئین در چای سبز، یک اثر سینرژیک تولید می‌کند که باعث هوشیاری بدون اضطراب می‌شود، برخلاف قهوه که در برخی افراد ممکن است باعث تپش قلب یا اضطراب گردد.
* ویتامین‌ها، منیزیم، فلوئور، پتاسیم: چای سبز علاوه بر ترکیبات اصلی‌اش، دارای مقادیر کمی از ویتامین‌های گروه B، منیزیم، و دیگر ریزمغذی‌هایی است که هرچند جزئی، اما در تنظیم عملکرد نورونی مؤثرند.

*چای سبز در برابر پیری مغز
با افزایش سن، ساختار مغز دستخوش تغییراتی می‌شود: کاهش حجم هیپوکامپ، کاهش سیناپس‌ها، افت سطح نوروترنسمیترها و افزایش تجمع پروتئین‌های سمی مانند بتا آمیلوئید. این تحولات ممکن است منجر به اختلالات شناختی، زوال عقل و بیماری آلزایمر شوند.
مطالعات انسانی در ژاپن، کره و چین که در آن‌ها مصرف چای سبز بخشی از سبک زندگی سنتی مردم است، نشان داده‌اند که سالمندان مصرف‌کننده‌ی منظم چای سبز نسبت به هم‌سالان خود، حافظه‌ی قوی‌تر، خلق‌وخو بهتر و خطر پایین‌تری برای ابتلا به آلزایمر دارند.
در یک متاآنالیز منتشرشده در ژورنال Geriatrics & Gerontology International، بررسی بیش از ۵۸۰۰۰ نفر نشان داد که افرادی که حداقل ۲ تا ۳ فنجان چای سبز در روز مصرف می‌کنند، تا ۳۷٪ کمتر در معرض زوال شناختی قرار دارند.

*چای سبز و مقابله با خشکی ذهنی روزمره
در زندگی روزمره، بسیاری از ما احساس سنگینی ذهن، گیجی، حواس‌پرتی یا فراموش‌کاری‌های مقطعی داریم. این نشانه‌ها اگرچه الزاماً ناشی از بیماری نیستند، اما می‌توانند به علت کم‌آبی، کم‌خوابی، تغذیه‌ی ضعیف یا استرس باشند.
چای سبز با داشتن اثرات آرامش‌بخش، تمرکززا و ضدالتهابی، یکی از بهترین نوشیدنی‌ها برای شروع روز کاری یا مطالعه‌ی طولانی است. برخلاف نوشابه‌های انرژی‌زا یا قهوه‌ی تلخ، چای سبز احساس سبکی، شفافیت ذهنی و آرامش را هم‌زمان به مغز می‌رساند.

*چای سبز و افسردگی
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ در ژاپن نشان داد که مصرف چای سبز با کاهش علائم افسردگی در سالمندان مرتبط است. فرض بر این است که اثرات ضدافسردگی چای سبز ناشی از افزایش سطح سروتونین و کاهش التهاب عصبی باشد.
از آنجایی که یکی از چهره‌های پنهان “خشکی مغز” در طب سنتی، افسردگی است، چای سبز می‌تواند هم در معنای سنتی و هم علمی، یک مداخله‌ی هوشمندانه باشد.

*آیا چای سبز درمان قطعی است؟
باید واقع‌گرا باشیم. چای سبز دارو نیست. اما می‌تواند مکملی مؤثر برای کاهش روند پیری مغز، بهبود تمرکز، افزایش ظرفیت ذهنی و حتی کاهش خطر بیماری‌های عصبی باشد. نوشیدن چای سبز باید با سبک زندگی سالم، تغذیه متعادل، خواب کافی، فعالیت بدنی منظم و پرهیز از استرس ترکیب شود تا بهترین اثر را داشته باشد.

*راهنمای مصرف
برای اثرات شناختی، نوشیدن ۲ تا ۴ فنجان چای سبز در روز کافی است. بهتر است از چای سبز خالص و بدون افزودنی استفاده شود و دمای آب کمتر از جوش (حدود ۸۰ درجه) باشد تا ترکیبات فعال آن تخریب نشوند.
افرادی که مشکل فشار خون دارند، یا داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنند، باید پیش از مصرف زیاد چای سبز با پزشک مشورت کنند.