چطور پوسیدگی دندان می‌تواند سکته قلبی به‌دنبال داشته باشد؟

پوسیدگی دندان یک مشکل شایع دندانی است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر سلامت کلی بدن داشته باشد. یکی از تأثیرات ناشناخته و کمتر مورد توجه قرار گرفته پوسیدگی دندان بر سلامت قلب است. در سال‌های اخیر، تحقیقات نشان داده‌اند که مشکلات دندانی، به ویژه پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه، می‌توانند با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی مرتبط باشند. این ارتباط پیچیده بین سلامت دهان و دندان و بیماری‌های قلبی نه تنها به دلیل التهاب و عفونت‌های دندانی، بلکه به دلیل ارتباطات سیستمیک بین بدن و دهان می‌باشد.

*رابطه پوسیدگی دندان و بیماری قلبی
یکی از مهم‌ترین مکانیسم‌هایی که باعث ارتباط پوسیدگی دندان با بیماری‌های قلبی می‌شود، التهاب است. التهاب در بدن می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله عفونت‌ها و مشکلات مربوط به دهان. هنگامی که پوسیدگی دندان به التهاب لثه و عفونت‌های دهانی مانند بیماری پریودنتال منجر می‌شود، این التهاب می‌تواند به جریان خون وارد شده و باعث تحریک سیستم ایمنی بدن شود.
التهاب مزمن می‌تواند بر روی عروق خونی تأثیر بگذارد و باعث ایجاد آترواسکلروز (سخت شدن دیواره عروق) و در نهایت بیماری‌های قلبی عروقی شود. به عبارت دیگر، عفونت‌های دندانی می‌توانند یک عامل محرک برای بیماری‌های قلبی باشند.

* تأثیر میکروب‌های دهانی بر سلامت قلب
پوسیدگی دندان، به ویژه زمانی که به بیماری‌های لثه منجر می‌شود، می‌تواند به رشد و گسترش باکتری‌های مضر در دهان منجر شود. این باکتری‌ها می‌توانند وارد جریان خون شوند و از طریق آن به دیگر اعضای بدن منتقل شوند. مطالعات نشان داده‌اند که باکتری‌هایی مانند Streptococcus mutans و Porphyromonas gingivalis که معمولاً در پوسیدگی دندان‌ها و بیماری‌های لثه یافت می‌شوند، می‌توانند بر روی قلب و عروق تأثیر بگذارند.
این باکتری‌ها می‌توانند به دیواره‌های عروق خونی چسبیده و موجب ایجاد التهاب و لخته‌های خونی شوند که در نهایت می‌تواند به ایجاد تصلب شرایین (آترواسکلروز) منجر شود. آترواسکلروز یکی از علل اصلی بیماری‌های قلبی و سکته‌های مغزی است.

* بیماری پریودنتال و ارتباط آن با بیماری قلبی
بیماری‌های پریودنتال، که شامل التهاب و عفونت‌های لثه است، یکی از مهم‌ترین مشکلات دندانی مرتبط با بیماری‌های قلبی است. تحقیقات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به بیماری‌های پریودنتال، به ویژه بیماری لثه مزمن، دارای خطر بالاتری برای ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی هستند.
برخی از مطالعات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به بیماری پریودنتال بیشتر از دیگران دچار حملات قلبی، سکته‌های مغزی و سایر بیماری‌های قلبی می‌شوند. التهاب و عفونت‌های موجود در لثه می‌تواند به افزایش سطح سیتوکین‌ها و پروتئین‌های واکنشی به التهاب (مانند CRP) در خون منجر شود. این مواد باعث التهاب در رگ‌های خونی و افزایش احتمال تشکیل پلاک در شریان‌ها می‌شوند.

*عوامل خطر مشترک بین پوسیدگی دندان و بیماری قلبی
برخی عوامل خطر مشترک برای پوسیدگی دندان و بیماری‌های قلبی وجود دارد که باعث می‌شود این دو بیماری به یکدیگر مرتبط شوند. این عوامل عبارتند از:
سیگار کشیدن: سیگار کشیدن یکی از عوامل اصلی برای ابتلا به بیماری‌های قلبی و مشکلات دندانی است. سیگار کشیدن باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود و خطر ابتلا به بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، سیگار کشیدن یک عامل خطر مهم برای بیماری‌های قلبی است.
دیابت: دیابت یکی از بیماری‌های شایع است که می‌تواند خطر ابتلا به پوسیدگی دندان و بیماری‌های قلبی را افزایش دهد. دیابت می‌تواند باعث کاهش جریان خون به لثه‌ها و آسیب به بافت‌های دهانی شود. در عین حال، دیابت نیز با افزایش التهاب در بدن و رگ‌های خونی می‌تواند خطر بیماری‌های قلبی را بالا ببرد.
تغذیه نامناسب: رژیم غذایی سرشار از قندهای ساده و چربی‌های اشباع شده می‌تواند هم باعث پوسیدگی دندان‌ها و هم بیماری‌های قلبی شود. مصرف زیاد مواد قندی می‌تواند باعث رشد باکتری‌های مضر در دهان و آسیب به دندان‌ها شود. همچنین، رژیم غذایی ناسالم می‌تواند باعث تجمع چربی در عروق و بیماری‌های قلبی شود.
عدم مراقبت از دهان و دندان: عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، مانند مسواک نزدن و عدم مراجعه به دندان‌پزشک، می‌تواند منجر به پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه شود که در نهایت به بروز مشکلات قلبی کمک می‌کند.

*نقش مراقبت‌های دندانی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی
مطالعات نشان می‌دهند که مراقبت‌های بهداشتی دندان و دهان می‌تواند به پیشگیری از بیماری‌های قلبی کمک کند. مسواک زدن منظم، استفاده از نخ دندان، و مراجعه به دندان‌پزشک برای بررسی مشکلات دهانی می‌تواند از بروز پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه جلوگیری کند.
افرادی که به طور منظم از دهان و دندان خود مراقبت می‌کنند، احتمال ابتلا به التهاب و عفونت‌های دهانی را کاهش داده و در نتیجه خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را نیز پایین می‌آورند.

*تحلیل مکانیسم‌های زیستی دقیق‌تر

ارتباط بین سلامت دهان و سلامت قلب را می‌توان از منظر بیولوژیکی نیز بررسی کرد. زمانی که بافت‌های لثه دچار التهاب می‌شوند، پاسخ ایمنی بدن فعال می‌گردد و سلول‌های ایمنی مختلفی مانند نوتروفیل‌ها، ماکروفاژها و سلول‌های T وارد عمل می‌شوند. این فرآیند باعث ترشح مواد التهابی مانند اینترلوکین-۶ (IL-6)، فاکتور نکروز تومور آلفا (TNF-α) و پروتئین واکنشی C (CRP) می‌شود. این مولکول‌ها در خون منتشر می‌شوند و باعث التهاب سیستمیک در بدن می‌شوند.
التهاب سیستمیک می‌تواند مستقیماً دیواره داخلی رگ‌ها (اندوتلیوم) را تحت تأثیر قرار داده و آن را مستعد رسوب چربی‌ها و ایجاد پلاک‌های آترواسکلروتیک کند. این پلاک‌ها با گذر زمان رشد کرده، رگ‌های خونی را تنگ یا مسدود می‌کنند و خطر سکته قلبی یا مغزی را افزایش می‌دهند.
در شرایطی که لثه‌ها به‌شدت دچار عفونت شده باشند، احتمال ورود مستقیم باکتری‌ها به جریان خون افزایش می‌یابد. این حالت که به آن «باکتری‌می» (bacteremia) گفته می‌شود، می‌تواند باعث عفونت‌های ثانویه در اندام‌های دیگر مانند دریچه‌های قلب (اندوکاردیت عفونی) شود. این بیماری به‌ویژه برای افرادی که دریچه‌های قلب مصنوعی یا آسیب‌دیده دارند خطرناک است.

*شواهد اپیدمیولوژیک و آماری
طی دو دهه اخیر، پژوهش‌های زیادی برای کشف ارتباط بین بهداشت دهان و دندان و بیماری‌های قلبی انجام شده است. در یکی از معروف‌ترین مطالعات که در مجله انجمن قلب آمریکا (AHA) منتشر شد، پژوهشگران دریافتند که افرادی که دچار بیماری پریودنتال مزمن هستند، ۲ تا ۳ برابر بیشتر از افراد سالم در معرض خطر بیماری کرونر قلبی قرار دارند.
مطالعه‌ای در بریتانیا با بررسی بیش از ۱۱،۰۰۰ نفر نشان داد افرادی که روزانه حداقل دوبار مسواک نمی‌زنند، ۷۰ درصد بیشتر از افرادی که به‌طور منظم بهداشت دهان را رعایت می‌کنند، در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند.
در مطالعه‌ای دیگر در سوئد، مشخص شد که تعداد دندان‌های از دست‌رفته به عنوان یک شاخص از سلامت ضعیف دهان می‌تواند با افزایش مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی همراه باشد. همچنین در برخی از کشورهای آسیایی، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که وجود پوسیدگی‌های درمان‌نشده در کودکان می‌تواند با افزایش نشانگرهای التهابی در خون همراه باشد که خطر مشکلات قلبی در آینده را بالا می‌برد.

* تأثیر سلامت دهان بر سایر بیماری‌های سیستمیک مرتبط با قلب
نکته جالب‌توجه این است که بیماری‌های مزمن دیگری که خود با بیماری‌های قلبی در ارتباط هستند نیز ممکن است تحت تأثیر سلامت دهان و دندان قرار بگیرند. برای مثال:
دیابت: همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، ارتباطی دوطرفه بین دیابت و بیماری‌های لثه وجود دارد. کنترل ضعیف قند خون می‌تواند باعث پیشرفت سریع‌تر بیماری‌های لثه شود. در مقابل، درمان بیماری‌های لثه می‌تواند به بهبود کنترل قند خون کمک کند. چون دیابت از عوامل خطر عمده برای بیماری‌های قلبی است، این ارتباطات یک زنجیره خطرناک از بیماری‌های متقابل را شکل می‌دهند.
چاقی: چاقی یکی از عوامل مؤثر در افزایش التهاب در بدن است. این حالت می‌تواند هم بر روی دهان (افزایش خطر پریودنتیت) و هم بر سیستم قلبی‌عروقی تأثیر بگذارد. افراد چاق بیشتر دچار التهابات مزمن هستند که باکتری‌های دهانی و پوسیدگی دندان نیز می‌توانند به تشدید آن کمک کنند.

*ملاحظات در گروه‌های خاص
برخی از افراد، به دلیل وضعیت سلامت عمومی یا شرایط خاص فیزیولوژیکی، در معرض خطر بیشتری برای تأثیرپذیری از ارتباط بین پوسیدگی دندان و بیماری قلبی هستند:
زنان باردار: تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند باعث تشدید بیماری‌های لثه شود. تحقیقات نشان داده‌اند که التهاب لثه در زنان باردار ممکن است با زایمان زودرس و همچنین افزایش خطر بیماری‌های قلبی بعد از زایمان همراه باشد.
افراد مسن: سالمندان معمولاً دندان‌های بیشتری را از دست می‌دهند و بهداشت دهانی ضعیف‌تری دارند. در عین حال، آن‌ها در معرض بیماری‌های قلبی بیشتری نیز هستند. مراقبت‌های دندانی در این گروه می‌تواند به کاهش التهاب سیستمیک و خطر بیماری‌های قلبی کمک کند.
کودکان: اگرچه بیماری قلبی در کودکان نادر است، اما وجود پوسیدگی‌های شدید و بی‌توجهی به بهداشت دهان در کودکی می‌تواند ریشه‌ساز مشکلات مزمن بعدی از جمله چاقی، دیابت، و در نهایت مشکلات قلبی باشد.

*توصیه‌های پزشکی برای کاهش خطر
برای کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی ناشی از مشکلات دندانی، رعایت نکات زیر ضروری است:
رعایت بهداشت دهان: مسواک زدن حداقل دوبار در روز، استفاده از نخ دندان، و دهان‌شویه‌های آنتی‌باکتریال می‌تواند به کاهش بار میکروبی دهان و التهاب کمک کند.
مراجعه منظم به دندان‌پزشک: حداقل هر ۶ ماه یک بار باید برای بررسی پوسیدگی، جرم‌گیری و درمان مشکلات احتمالی به دندان‌پزشک مراجعه کرد.
تغذیه سالم: مصرف کمتر قند و افزایش مصرف میوه و سبزیجات به حفظ سلامت دهان و کاهش التهاب در بدن کمک می‌کند.
ترک سیگار و الکل: مصرف دخانیات و مشروبات الکلی نه تنها بر سلامت قلب تأثیر منفی می‌گذارند، بلکه باعث وخیم‌تر شدن بیماری‌های لثه نیز می‌شوند.
کنترل بیماری‌های زمینه‌ای: کنترل دیابت، فشار خون، چاقی و سایر عوامل خطر سیستمیک تأثیر مهمی در کاهش خطر التهاب و بیماری‌های قلبی دارد.
در مجموع، شواهد علمی روزافزون حاکی از وجود ارتباطی قوی و پیچیده میان پوسیدگی دندان، بیماری‌های لثه و بیماری‌های قلبی است. بی‌توجهی به سلامت دهان و دندان می‌تواند موجب بروز التهاب سیستمیک، ورود میکروب‌ها به جریان خون، و افزایش احتمال تصلب شرایین شود که همگی از عوامل اصلی بیماری‌های قلبی به شمار می‌روند.
بنابراین، توجه به سلامت دهان و دندان باید بخشی جدایی‌ناپذیر از مراقبت‌های عمومی سلامت باشد. آموزش عمومی در مورد این ارتباط، اجرای سیاست‌های بهداشت دهان در سطح ملی، و ارتقای سطح دسترسی به خدمات دندان‌پزشکی می‌تواند نقش بزرگی در پیشگیری از بیماری‌های قلبی در سطح جامعه ایفا کند.
پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه نه تنها مشکلات دندانی ایجاد می‌کنند، بلکه می‌توانند خطر بیماری‌های قلبی را افزایش دهند. التهاب مزمن ناشی از عفونت‌های دهانی می‌تواند به رگ‌های خونی آسیب زده و منجر به بیماری‌های قلبی عروقی شود. علاوه بر این، باکتری‌های مضر دهانی می‌توانند به جریان خون وارد شده و بر سلامت قلب تأثیر بگذارند. عوامل خطر مشترک مانند سیگار کشیدن، دیابت، و تغذیه نامناسب نیز می‌توانند هر دو بیماری را تشدید کنند.
در نتیجه، حفظ بهداشت دهان و دندان و مراقبت از سلامت دهانی می‌تواند به کاهش خطر بیماری‌های قلبی کمک کند. بنابراین، توجه به مراقبت‌های دندانی نه تنها برای حفظ سلامت دهان و دندان، بلکه برای جلوگیری از مشکلات قلبی نیز ضروری است.