«سووشون»؛ روایتی از زنانگی و ایستادگی در دل بحران‌های تاریخی

ساره زندیه

سریال «سووشون» ساخته نرگس آبیار، اقتباسی جسورانه و قابل توجه از رمان کلاسیک سیمین دانشور است که یکی از شاهکارهای ادبیات معاصر ایران به شمار می‌آید. این اثر در بستر تاریخی دهه ۱۳۲۰ شمسی، دوران جنگ جهانی دوم و اشغال ایران، داستان زنان و مردانی را روایت می‌کند که در برابر ظلم و استثمار مقاومت می‌کنند.

*روایت مقاومت، تاریخ و زنانگی در قاب تصویر
سریال «سووشون» به کارگردانی نرگس آبیار، یکی از آثار شاخص و قابل توجه سینمای ایران در سال‌های اخیر است که بر اساس رمان مشهور سیمین دانشور ساخته شده است. این سریال با بازیگرانی چون بهنوش طباطبایی، میلاد کی‌مرام و چهره‌های مطرح دیگری مانند هوتن شکیبا و ترلان پروانه، تصویری زنده و پویا از یکی از حساس‌ترین دوره‌های تاریخ ایران ارائه می‌دهد.

*روایت داستانی «سووشون»
داستان سریال «سووشون» در دوران اشغال ایران در جنگ جهانی دوم می‌گذرد؛ دوره‌ای که کشور ما تحت فشارهای سنگین سیاسی و اقتصادی بود و بسیاری از مردم از جمله قشرهای آسیب‌پذیر، زندگی سخت و پر چالشی را تجربه می‌کردند. محوریت داستان بر شخصیت «زری» قرار دارد، زنی از طبقه متوسط شهری شیراز که با نگاهی عمیق به درون خانواده و اجتماع خود، نمادی از مقاومت و امید به آینده است.
زری، با بازی درخشان بهنوش طباطبایی، زنی است که در عین مواجهه با دشواری‌های فراوان زندگی شخصی و اجتماعی، سرسختانه در برابر ظلم و استثمار ایستادگی می‌کند. او و همسرش یوسف (میلاد کی‌مرام)، نمایندگان نسل‌هایی هستند که در شرایط بحرانی، برای حفظ هویت و شرافت انسانی خود تلاش می‌کنند.
داستان «سووشون» علاوه بر فضای خانوادگی، به تبیین مناسبات قدرت و تأثیر بحران‌های بین‌المللی بر زندگی روزمره می‌پردازد و نگاه ویژه‌ای به نقش زنان در این برهه حساس دارد. زنانی که در پشت پرده تاریخ، رنج‌ها را تحمل کرده و در عین حال، نیروی محرکه‌ای برای تغییر و تحول اجتماعی بوده‌اند.
رمان «سووشون» که این سریال بر اساس آن ساخته شده، از جمله آثار کلاسیک ادبیات معاصر ایران است که به شکلی شاعرانه و در عین حال دقیق، تاریخ و فرهنگ ایران را از دریچه نگاه زنانه بازتاب داده است. اقتباس از چنین اثری، نیازمند دقت و درک عمیق است که نرگس آبیار به عنوان کارگردانی با سابقه در آثار اجتماعی، توانسته آن را به تصویر بکشد.

*ویژگی‌های هنری سریال
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سریال «سووشون» که باعث جذب توجه مخاطبان و منتقدان شده، کیفیت بالای بازیگری است. بهنوش طباطبایی در نقش زری، توانسته تصویری کامل و ملموس از یک زن مقاوم، امیدوار و در عین حال آسیب‌پذیر ارائه دهد. بازی او پر از ظرافت‌ها و جزئیاتی است که حس همذات‌پنداری عمیقی را برای مخاطب ایجاد می‌کند.
میلاد کی‌مرام نیز به عنوان یوسف، همسر زری، چهره‌ای محکم و البته درگیر تضادهای درونی و بیرونی به نمایش گذاشته که بر غنای داستان می‌افزاید. بازی سایر بازیگران مطرح مانند هوتن شکیبا، ترلان پروانه و سام درخشانی، با تنوع و کیفیت بالا، لایه‌های متفاوتی از روایت را تقویت کرده‌اند.
در حوزه کارگردانی، نرگس آبیار بار دیگر نشان داده است که چگونه می‌توان یک داستان تاریخی را با بهره‌گیری از زبان بصری سینما به شکلی تازه و جذاب روایت کرد. فضاپردازی‌ها، نورپردازی، طراحی لباس و صحنه به گونه‌ای است که مخاطب را به درون آن دوران می‌برد و حس ملموس بودن فضای روایت را تقویت می‌کند. رنگ‌بندی خاص، نماهای دقیق و قاب‌بندی‌های هنرمندانه، همگی در خدمت تقویت فضای تاریخی و عاطفی سریال قرار دارند.
موسیقی متن سریال نیز به خوبی توانسته فضای احساسی داستان را تقویت کند؛ موسیقی‌هایی که در ترکیب با تصاویر، حس نوستالژیک و گاه پرتنش آن دوره را منتقل می‌کنند.

*ابعاد فرهنگی و اجتماعی «سووشون»
«سووشون» بیشتر از یک روایت تاریخی ساده، اثری است که مسائل فرهنگی و اجتماعی را از دریچه زنانه‌گی و مقاومت بررسی می‌کند. زری، نمادی است از زن ایرانی که در عین تحمل رنج‌ها و محدودیت‌های اجتماعی، صدای اعتراض خود را بلند می‌کند و به رغم همه سختی‌ها، امید به فردایی بهتر دارد.
این موضوع در جامعه ایران امروز نیز اهمیت ویژه‌ای دارد؛ جایی که نقش زنان در تحولات اجتماعی و فرهنگی به طور فزاینده‌ای پررنگ شده و آثار فرهنگی که بتوانند این واقعیت‌ها را بازتاب دهند، از اهمیت به سزایی برخوردارند.
سریال همچنین به خوبی نشان می‌دهد که چگونه بحران‌ها و تحولات بزرگ سیاسی و نظامی، زندگی عادی مردم را تغییر می‌دهد و آن ها را در موقعیت‌هایی قرار می‌دهد که باید انتخاب کنند، مقاومت کنند یا تسلیم شوند. «سووشون» به خوبی توانسته این تضادها و کشمکش‌های درونی و بیرونی شخصیت‌ها را به تصویر بکشد و مخاطب را درگیر آن کند.
اخیراً نیز کارگردان سریال، نرگس آبیار، در واکنش به توقیف اثر خود، آن را «حذف در سایه ترس از صداهای مستقل» خواند و بر این نکته تأکید کرد که هنر نباید تحت فشار قدرت خاموش شود. او معتقد است که این برخوردها نه تنها توجیه‌پذیر نیستند بلکه ضربه‌ای جدی به فضای فرهنگی و هنری کشور وارد می‌کنند.

*اهمیت «سووشون» برای مخاطب امروز و نسل‌های آینده
سریال «سووشون» علاوه بر اهمیت ادبی و هنری، از نظر فرهنگی و تاریخی نیز اهمیت فراوانی دارد. این اثر به نسل‌های امروز و فردا امکان می‌دهد تا بخشی از تاریخ کشور خود را از زاویه‌ای انسانی و ملموس‌تر ببینند و درک کنند.
بازنمایی نقش زنان و خانواده در دوره‌های سخت تاریخی، شناخت بهتر از مقاومت‌های اجتماعی و فرهنگی و نیز تأمل در پیامدهای تحولات سیاسی، از جمله ارزش‌های آموزشی و فرهنگی این سریال است. این‌ها باعث می‌شود «سووشون» نه فقط یک سریال تاریخی، بلکه یک تجربه فرهنگی ارزشمند برای مخاطب ایرانی باشد.
سریال «سووشون» ساخته نرگس آبیار، تلفیقی است موفق از ادبیات، تاریخ، هنر و فرهنگ که توانسته داستانی قدرتمند و انسانی را به قاب تصویر بیاورد. بازی‌های قوی، کارگردانی هنرمندانه و پرداخت دقیق به فضای تاریخی، از این سریال اثری ماندگار ساخته است.
با این حال، چالش‌های ممیزی و توقیف که این اثر با آن روبرو شده، نمایانگر مشکلات ساختاری در حوزه فرهنگ و هنر ایران است که نیازمند اصلاحات بنیادین و حمایت از آزادی خلاقیت هنری می‌باشد. «سووشون» نه فقط یک اثر هنری بلکه یک صدای مقاومت و امید است که باید شنیده شود.