نارسایی کبد؛ آسیب پنهان داروهای کاهش وزن

مترجم: سارا فراهانی

در سال‌های اخیر، محبوبیت داروهای لاغری و مکمل‌های کاهش وزن به طور چشمگیری افزایش یافته است. بسیاری از افراد برای رسیدن به وزن ایده‌آل یا بهبود ظاهر خود، به این محصولات روی آورده‌اند. اما مسئله مهمی که کمتر به آن توجه می‌شود، اثرات جانبی بالقوه این داروها بر سلامت کبد است. گزارش‌های متعدد از منابع خبری و علمی خارجی نشان می‌دهند که مصرف داروهای لاغری می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی کبدی شود. در این متن به دلایل اصلی این آسیب‌ها، نحوه تأثیرگذاری داروهای لاغری بر کبد و اهمیت توجه به این موضوع خواهیم پرداخت.
مطالب این مقاله برگرفته از گزارش‌های BBC Health، WebMD، و Mayo Clinic است که هر سه جزو معتبرترین منابع اطلاعات پزشکی و بهداشتی در جهان محسوب می‌شوند.
کبد یکی از مهم‌ترین اندام‌های بدن است که وظیفه‌ی پاک‌سازی خون، متابولیزه کردن مواد شیمیایی و داروها، تولید صفرا و ذخیره انرژی را برعهده دارد. کبد به‌عنوان «کارخانه» بدن، دائماً با ترکیبات مختلفی روبرو می‌شود که وارد خون می‌شوند، از جمله داروها و مکمل‌ها.
زمانی که داروها وارد بدن می‌شوند، کبد باید آنها را متابولیزه و به ترکیباتی تبدیل کند که قابل دفع از بدن باشند. این فرآیند به کبد فشار می‌آورد، به‌ویژه زمانی که داروهایی با ترکیبات قوی یا سمی وارد بدن شوند.
بسیاری از داروهای لاغری شامل ترکیبات شیمیایی قوی هستند که برای متابولیزه شدن نیاز به فرآیندهای پیچیده در کبد دارند. برخی از این ترکیبات ممکن است به سلول‌های کبدی آسیب برسانند یا موجب التهاب و تخریب آنها شوند. به عنوان مثال، برخی داروهای سنتتیک یا حتی مکمل‌های گیاهی دارای موادی مانند کافئین، افدرین و دیگر محرک‌ها هستند که می‌توانند باعث ایجاد استرس اکسیداتیو در کبد شوند.
مصرف بیش از حد یا بدون نظارت داروهای لاغری یکی از دلایل اصلی آسیب کبدی است. برخی افراد بدون مشورت با پزشک، دوزهای بالایی از این داروها را مصرف می‌کنند و یا دارو را برای مدت طولانی بدون وقفه استفاده می‌کنند. این رفتار منجر به تجمع مواد سمی در کبد شده و می‌تواند به نارسایی کبدی منجر شود.
مطالعات نشان داده‌اند که برخی داروهای لاغری می‌توانند روند التهاب کبد و تجمع چربی در سلول‌های کبدی را تشدید کنند. این وضعیت که به نام کبد چرب غیرالکلی شناخته می‌شود، خود یکی از علل اصلی آسیب‌های مزمن کبدی است و می‌تواند به سیروز یا حتی سرطان کبد منجر شود.
برخی داروهای لاغری ممکن است با داروهای دیگر تداخل داشته باشند و متابولیسم آنها را در کبد تغییر دهند. این امر می‌تواند منجر به افزایش سمیت داروها و فشار بیشتر بر سلول‌های کبدی شود.
خبرگزاری BBC در گزارشی به نام «خطرات داروهای لاغری برای سلامت کبد» اشاره کرده است که موارد متعددی از آسیب‌های کبدی شدید در افراد مصرف‌کننده داروهای کاهش وزن گزارش شده است. این افراد اغلب پس از چند هفته یا ماه مصرف دارو دچار دردهای شدید شکمی، زردی پوست و چشم و نارسایی کبدی شده‌اند.
وب‌سایت WebMD نیز در مقاله‌ای تحت عنوان «داروهای لاغری و سلامت کبد: آنچه باید بدانید» توضیح می‌دهد که داروهای لاغری علاوه بر عوارض عمومی، ممکن است به کبد آسیب جدی وارد کنند و توصیه می‌کند که مصرف هرگونه داروی کاهش وزن باید تحت نظر پزشک باشد و آزمایشات کبدی مرتب انجام شود.
مراکز پزشکی Mayo Clinic در بخش سلامت کبد هشدار داده‌اند که آسیب کبدی ناشی از داروهای لاغری می‌تواند در موارد شدید به پیوند کبد نیاز داشته باشد و این موضوع اهمیت رعایت نکات ایمنی و عدم خوددرمانی را برجسته می‌کند.

*راهکارها برای کاهش خطرات
مشورت با پزشک: قبل از شروع هر داروی لاغری یا مکمل، حتماً با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
پیگیری آزمایشات منظم: آزمایش‌های دوره‌ای کبد می‌تواند در شناسایی زودهنگام آسیب‌های احتمالی موثر باشد.
اجتناب از مصرف خودسرانه: هرگز بدون تجویز پزشک دوز داروها را افزایش ندهید یا دارو را طولانی مدت استفاده نکنید.
انتخاب محصولات استاندارد و شناخته‌شده: از داروها و مکمل‌هایی استفاده کنید که استاندارد و مجوزهای لازم را دارند.
رعایت رژیم غذایی سالم: حفظ سلامت کبد با تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم به کاهش آسیب‌های احتمالی کمک می‌کند.
داروهای لاغری اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت باعث کاهش وزن شوند، اما مصرف نادرست و بدون کنترل آنها می‌تواند به یکی از خطرناک‌ترین عوارض سلامتی یعنی آسیب کبدی منجر شود. کبد یکی از حیاتی‌ترین اندام‌های بدن است که وظیفه سم‌زدایی و متابولیزه کردن مواد را برعهده دارد و باید با دقت از آن محافظت کرد.
مطالعات و گزارش‌های متعدد از منابع معتبر خارجی نشان داده‌اند که ترکیبات شیمیایی داروهای لاغری، مصرف بیش از حد، التهاب و تداخلات دارویی از مهم‌ترین عوامل آسیب کبدی در این زمینه هستند. بنابراین، آگاهی‌بخشی، رعایت نکات ایمنی و پایش مداوم وضعیت کبد از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری محسوب می‌شوند.